|
-ОДА ГОРЯНКЕ -К.З. -ИЙНАНМАЙ ЭСЕНГ - СЫНА -СЮЙГЕНЛЕГЕ - ХАРС -КЕРЕКМИДИ? -ТУРАН КЁГЮНДЕН КЪЫЧЫРАЛЛА ТУРНАЛА -ТАМЧЫ ДА ТЕШЕД ТАШНЫ -ШЫБЫЛА -КЁЛТЮРГЮЧ БЕЛГИ СОРУУ БЕЛГИГЕ БУРУЛАДЫ -ДЖАШЫНЫУ - СЕН КИМГЕ, НЕГЕ ТАБЫНАСА, ХАЛКЪЫМ?! -ПОЭТНИ ИЗЛЕГЕНЛЕГЕ -КЪАНАТЛЫ -30. 08. 1990 дж. -САЛАМ АЛЕЙКУМ, ЁЛГЕНЛЕ -23. 10. 1995 дж. -АМАНАТ БОЛ, ХАЛКЪЫМ, АЛЛАХНЫ КЕСИНЕ -1995 джыл, ноябрны 15 -1985 джыл. ПЕТЕФИНИ ОКЪУЙ... -1995 джыл. ПЕТЕФИНИ ДЖАНГЫДАН ОКЪУЙ... Джылла, суулача, саркъдыла, кетдиле... Суусаб кесиб, кюе, ёле турсам да, Аууз ачмай, гюнахлы ишге, харам ашха къатышмай, Сеннге тюбегинчи ораза тутуб турдум. Ахырында тюбедим Сеннге. Къачма. Джаз тюл эсем да, къач эсем да, къачма. Къач - табигьатны бишген кёзюуюдю, бил. Поэзияны бишген алмасындан къабыб кёр. 2 Ариу къызлагъа къарагьан эсем да, Сени сыфатынгы излеб къарагъанма. Алагьа ариу сёз айтхан, айталгъан эсем да, Барын Сеннге джоралаб айтханма. Къызла, джылла да кете, Сени уа табалмай, Къазакъ бёрюча, айлана тургьанма. Табылмасанг да, башхагъа табынмай, Сезимлерими сёзлеге бургьанма. Алай а энди Сеннге тюртюлдюм - Сын болуб къалдым, бир джукъ айталмай. Бир такъыйкъагьа минг ёлдюм, тирилдим, Сыйрат кёпюрден къыйналдым ёталмай. Къалай ангылатайым Сеннге джюрегими - 20 джыл Сени излеб джюрюгеними, Энди тас этсем - саудан ёллюгюмю... Бирге джыйдым таукеллигими: Не "хо" дейсе да, боласа къанатым, Не "огьай" дейсе да, чынгылдан кетед атым. Не десенг да, Сеннге игиси болсун! Сен барса - ол насыбды! Муратынг толсун! ОДА ГОРЯНКЕ К.З. Влюбился с первого взгляда. С тех пор Девушек других не замечаю. Ты - Первая Красавица Гор, Я - Последний Поэт Карачая. Ангелов божественный хор Поет, нас привечая: Славься, Красавица Гор, Славься, Поэт Карачая. Весенний многоголосый хор Ликует, нас встречая. Ты - Первая Красавица Гор, Я - Первый Поэт Карачая! Ты станешь бессмертной в моих стихах, А Поэзия - бессмертной - Тебя воспевая. Ты - Первая Женщина во всех мирах, Я - раненый тур в горах Карачая. Я - волк одинокий в лесах Карачая. А честно, Я просто влюбленный в Тебя человек. Навек. Я самый влюбленный - Я самый великий: Пропал во мне недочеловек - серый, безликий. Хорошо быть влюбленным поэтом. Плохо быть одиноким поэтом. (Хотя поэт - всегда одинок), Но хватит об этом. Я ЛЮБЛЮ ТЕБЯ!!! Ты не из тех бескрылых озорниц, Ты - дух вершин и вершина духа. Под гром весны, под всполохи зарниц Доносится до моего слуха: Вы созданы Всевышним друг для друга. Пусть донесется и до твоего слуха: Вы созданы Всевышним друг для друга. Мы созданы Всевышним друг для друга Не только для слияния душ и тел - Но явить миру лик своего народа И красоту его и помыслов и дел. И пусть никто не смеет встать меж нами, Свыше нам дана СУДЬБА ИНАЯ. Так будем же достойны мы ЕЁ - Всю суету и низость отметая. ИЙНАНМАЙ ЭСЕНГ - СЫНА Джюрегими Сеннге ача билялсам, Кёлюмдегини джюзден бирин айталсам, Сен да, Сюймеклигими джюзден бирин сезалсанг, Сора, Кёрюр эдим, мен харибден кёз алсанг, Джалан аякъ, меннге чабмай тёзалсанг. Буралмайын, айхай Сени эсинги, Кече-кюн да мен терслейме кесими. Тилим джетмейд сезимими сёзлерге, Кючюм джетмейд, джукъ билдирмей тёзерге. Сеннге къоркъа, тынгым-тынчлыгьым къуруйд, Къазакъ бёрю джулдузгъа къараб улуйд. Къазакъ джюрек чабад, джортад кёкрекде, Кёк кюкюрейд, джер тебренед джюрекде. Эшта, меннге Танг атарыкъ, Кюн да тиерик болмаз. Алай Сени Мен сюйгенча сюерик адам болмаз. Мен сюйгенча сюерге джокъду амал, Сюймекликден кюйюб барады Билал. Сенсе меннге алтын тауукъ, джумарукъ, Менме Сеннге джаннет джашау къурарыкъ. Ийнанмаймыса? Ийнанмай эсенг, - сына. Бу назмуму келечиге сана. Онг джанымдан сол джаныма кёч. Джашау этейик, болгьунчуннга кеч. Джангыла эсем а, - Аллах кечер, Сен да кеч. СЮЙГЕНЛЕГЕ - ХАРС Ол кёк мийикликге Джетмез тютюн, чарс. Харс - Сюймекликге, Сюйгенлеге - харс. Зарлыкъ кюйдюргенле, Атылсынла - "тарс". Харс - Сюймекликге, Сюйгенлеге - харс. Къууанч, бушуу кёзюудю, Басар бизни да ханс. Саула уа - насыблылла, Сюйгенлеге - харс. Чыммакъ къарда барады, Чынгай, тебсей, барс. Ёзенден чыгъады: Сюйгенлеге - харс! Ёмюрледен келеди, Тутмай тютюн, чарс. Ёмюрлеге барлыкъды, Бизден да къаллыкъды, Сизден да къаллыкъды: Сюйгенлеге - харс! Аллах айтса болмаз, Сабий туугъан - аз. Халкъым джашар, ёсер: Сюйгенлеге - харс. КЕРЕКМИДИ? Джазгьы джерча, тебрер эсек а, джангыра, Къачмайыкъ да, бир джибийик джангурда. Джауум бизни башдан аякъ джибитсин, Къатхан джюрекни бир джумшатсын, эритсин. Тохтайыкъ да, къарайыкъ тёгерекге. Бир ушайыкъ эки аякълы терекге. Тереклени къадерин да сынайыкъ, Кёк бла Джерни бир-бирине байлайыкъ. Табигьатда бола болмаз джангылыч, Элияны джюреги да - джанкъылыч. Фахму керек аны англаргьа, кёрюрге, Джаннган джаннга тынгы-тынчлыкъ берирге. Биз экибиз - элия бла джанкъылыч, Къызчыкъ, кечир, айта эсем джангылыч. Къызчыкъ, къызчыкъ, сен болсангед къанатым, Буракъ кибик, учуб джюрюред атым. Мен джазарем къаллай джырла, назмула - Джер да, кёк да, кёл да бирден джашнай тургьанча, Бу дуниягьа Сюймеклик Сезим, Сёз да бизден туугьанча... Къызчыкъ, къызчыкъ, Сен болсангед къанатым... ...Джана, кюе джукъланады Элия, Къарангыгьа батылады дуния, Джанкъылыч, да умур болуб, къуюлад, Джазыу болмай, умут къалам оюлад... ...Кюйген сезим тебрер эсе уа джангыра, Бир джибийим бу уруб джаугъан джангурда. Джангыз, Бу джылай тургьан кёкмюдю, джюрекмиди? Бу тукьум къыйынлашыу, энтда меннге керекмиди? Хауасыз джашау а Адамгьа керекмиди? Керекмиди? Керекмиди? Керекмиди?! ТУРАН КЁГЮНДЕН КЪЫЧЫРАЛЛА ТУРНАЛА Туран кёгюнден къычыралла турнала, Джуртугъузгьа джетиб келед аскер деб. Шын-шын туруб, кишнейдиле тарпанла, Кавказ тюркю, ким болгъанынгы эскер деб. Алан улула - Къарча, Малкъар - бирле бир, Минги Таугъа дагьан болуб, джанында. Тамгьабызда Сен да барса, Бёрю, бил, Барса - халкъыбызны джилигинде, къанында. Алан халкъы, Кавказ тюркю - бары бир, Ай бла джулдуз - Кавказияны башында. Улугьанынгы эшитебиз, бёрю, бил, Джуртубузну тарихинден, ташындан. Бизни уятыр дыгаласда джукъудан, Сен улуйса узакъладан, джууукъдан, Кече-кюн джокъ, къуугъун этиб, чабаса, "Ырхы басхан, от ёзекни табаса": "Уяныгьыз, кенгдегин да джокълагьыз, Халкъыбызны, джуртубузну сакълагьыз. Халкъ дер кибик, небиз къалгьанд, къарагьыз, Уяныгьыз, тюб болгьунчу, а марджа. Джауну ууу джюреклеге джетгенди, Байракъ, оноу - бары къолдан кетгенди, Бу чакъда да уянмасагъыз энди, Кесигизден бошатханнга санагъыз!". ...Туран кёгюнден къычыралла турнала, Ёзенледен бёрю улугъан чыгъады. Шын-шын туруб, кишнейдиле тарпанла, Миллетни уа... джукъу басыб турады. ТАМЧЫ ДА ТЕШЕД ТАШНЫ Тама-тама, Тамчы тешеди ташны. Джылай-джылай, Къыз да хорлайды джашны. Тиширыуну джыламугъу Эр джюрекни тешеди... "Тамчы да тешед ташны", Нарт сёз эсге тюшеди. ШЫБЫЛА Тейрини чёмелтаягъы - шыбыла. КЁЛТЮРГЮЧ БЕЛГИ СОРУУ БЕЛГИГЕ БУРУЛАДЫ Хар нени да билеме деб, турады джашлыкъ, Ол, кёлтюргюч белгича, джашнайды. Кёб затха джууаб табалмай, бюгюледи къартлыкъ. Къартлыкъ - соруу белгиге ушайды. Джашны да бюгерикди заман, Ёлюм тюзетирикди артда. Нечик къыйын къадарлыды Адам - Адамланы кёреме отда. Адам къолла от тилле болуб, Болушлукъ излегенча узалалла. Тамблабыз къурумдан, джалындан толуд, Адамла, къуругъан мырдылача, джаналла. Адам улу - от тюшген чегет, Зар, иймансыз джюрекле кюелле, Аманла бла бирге игиле да ёлелле, Адам ахрат азабын чегед. "Не ючюн?!" - Адам кёклеге дау салады. Кёлтюргюч белги соруу белгиге бурулады. ДЖАШЫНЫУ Джангурдан джашынама деб, Тенгизде къайыкъны башы тюбюне этиб, Тюбюне киргенни кёргенмисиз? Сени къуршалаб тургьан сюймеклигимден, Кесинги сезимлерингден да Сен алай джашыныргьа кюрешесе... СЕН КИМГЕ, НЕГЕ ТАБЫНАСА, ХАЛКЪЫМ?! Джыйырманчы ёмюр тауусулады, Къарачай а къайдан чыкъгъанын билмейди алкъын. Ол бедишликге, тумакълыкъгъа къара, Алимлеринг къайдалла, халкъым?! Джыйырманчы ёмюр тауусулады, Къарачай а къраллыгьын къайтаралмайды алкъын. Ол хомухлукъкъа, къарыусузлукъгъа къара, Джигитлеринг къайдалла, халкъым?! Джыйырманчы ёмюр тауусулады, Къарачай а джолун кёралмайды алкъын. Да не болуб къалгьант да Сеннге, Акъылманларынг къайдалла, халкъым?! Ахырзаман джууукълашады, Муслиманлыкъ а, бизден кериди алкъын. Иги адетлерибиз да седирегенле, Имамларынг къайдалла, халкъым?! Джыйырманчы ёмюр тауусулады, Къарачай а, башына бош болалмайды алкъын. Меннге не зат этерге керекди Сен уяныр, сакъланыр ючюн, халкъым?! Эм къанлы джыйырманчы ёмюр тауусулады, Къарачай а, кесин эсгералмайды алкъын. Къыйын къадары да бир джукъгъа юретмейд... Сен кимге, неге табынаса, халкъым?! ПОЭТНИ ИЗЛЕГЕНЛЕГЕ Аны Назмуларында излегиз. Алада табылмай эсе уа - Сора ол поэт тюлдю. Ёлген не да ёллюк джанланы Араларындады ол. КЪАНАТЛЫ Къанатлы. Бир къанаты - акъ, Бир къанаты - къара. Къара къанаты джерге, Акъ къанаты кёкге тартыб, Кёк бла Джерни арасында Керилиб тургьан къанатлы. Тум къара къанатынга бу ауур ташланы Ким, къачан, къалай, нек байлагьанды экен? Къыйырларын элияла чачакъ эте тургьанлай, Джулдуз джарыкълы ол чыммакъ акъ къанатынг да, Созулуб, Джети къат кёкге къалай джеталгьан болур? Сени эки къанатынгдан Эки тюк алыб, Кёзлерингден акъгъан джыламукъгъа, Джараларынгдан саркъгъан къаннга, Джюрегингден тёгюлген джарыкъгъа Тийириб, Адам улуну къыйын къадарын, Сеийр къадарын Къагъытха тюшюрюб кюрешеме. 30. 08. 1990 дж. САЛАМ АЛЕЙКУМ, ЁЛГЕНЛЕ Мени кёлюмде Къаллай китабла джазылгьанларын, Къаллай джырла джырланнганларын, Къаллай макъамла согьулгьанларын, Къаллай байракъла чайкъалгьанларын, Къаллай тойла баргьанларын, Къаллай къызла тебсегенлерин, Къаллай къанатлыла учханларын Ким биледи? Мени кёлюмде Намыс бла Нафысны арасында, Иги бла Аманны арасында, Тюз бла Терсни арасында, Акъ бла Къараны арасында, Сууаб бла Гюнахны арасында, Адам бла Джаныуарны арасында, Аллах бла Ибилисни арасында Къаллай кюреш, къаллай къазауат баргьанын Ким биледи? Мени кёлюмде Къаллай таула агьаргьанларын, Къаллай къобанла саркъгьанларын, Къаллай чегетле шууулдагьанларын, Къаллай тенгизле чайкъалгьанларын, Къаллай джерле тебреннгенлерин, Къаллай кёкле кюкюрегенлерин, Къаллай джулдузла джаннганларын, Къаллай Кюнле, Айла да тутулгьанларын, Ким биледи? Излеген да билялмаз энди. Ала бары мени биргеме Ёмюрлюкге тас болдула. Тас болдула. Сау къалыгъыз. Ахырзаман келгинчи, Ёлгенле да тирилгинчи, Кёлдеги-джюрекдеги да кёрюннгюнчю, Таша-туру да билиннгинчи, Бары базманнга салыннгынчы, Хайда, къууана беригиз! Алай а, Ол Келлик Кюнню Тюбелек унутуб а къоймагьыз, Бетни-намысны джоймагьыз. Сау джазыкъла, сау къалыгъыз, Салам алейкум, ёлгенле! 23. 10. 1995 дж. АМАНАТ БОЛ, ХАЛКЪЫМ, АЛЛАХНЫ КЕСИНЕ Джерни мийиклигидиле таула, Аны тазалыгьы-акълыгъы-дыла таула, Тауладалла эм таза суула, Тауладалла эм ариу къызла. Мен таулагъа айланыб къылама намаз, Сен - Джердесе, Кёкдесе, Джюрекдесе Кавказ. Мен Сенде туумагьаныма да джарсыйма Кавказ, Мен Сенде турмагъаныма да ачыйма Кавказ Джанады, кюеди бу БАШ бла ДЖЮРЕК! Уллу КЪАРАЧАЙ! ой ол ТАШ бла ТЕРЕК - Сизсиз таулугьа биринчи сура - Алхам, Сизде тюшеригед меннге кёкледен ИЛХАМ. ...Чабакъла огьуна тенгизден чыгьыб, Сууну ёрге келелле атаргьа ырхыз. Мен да артха, Джуртха къайытмай къалмам, Кёз туурамдалла Теберди, Архыз. Кетмез тансыгьым - Къарачай, Къобан, Къайда болсам да, джаным сизге къурман. Толкъун уруб атханча чабакъны джагьагьа, Джазыу быргьады мени да Джуртдан узакъгъа. Джюреклерибизни тансыкълыкъ, сюймеклик тарай, Ата Джуртубуз - Кавказиягьа кёзюбюз къарай, Кюнден кюннге тауусула, азая барабыз, Къайытыр умутдан да узая барабыз. Мында туууб ёсген тёлюле, Турмазла бизнича ары термиле, Къарачай алагьа бизле айтхан джомакъ, Аралары айтыб айталмазча узакъ. Ёкюнмейик, неге да - Аллахны къадары, Мадары болгьан Джуртха къайытыр, "Къарачай" дей ёлгенледен да бир хапар айтыр. Биз билгенча тура болмаз Къарачай да, Алай а, алгьынладача тие болур Кюн, Ай да, Таула да алгьынча, агьарыб, сюеле болурла, Суула да ышарыб, шоркъулдаб, эне болурла. Къарачайлы къарачай тилде сёлеше болур, Къарачай киши да юй ишлеб кюреше болур, Къарачай къатын да джюн ишлеб кюреше болур. Сабийле да биягьынлай окъууда болурла, Анала да алагьа къоркъууда болурла. Кёб зат тура болур алкъын алгьынча, Ой бу эсгериуле - джанынгы суууруб алгьанча. Алай болса да этейик къолдан келгенни, Къайда да сыйы болмагьанды саудан ёлгенни. Таула, таулула, Къарачай, Кавказ, Огьай, бу мийиклик кишиге бойсунмаз. Тартханлай а турур дунияны кесине, Аманат бол , Халкъым, Аллахны кесине. 1995 джыл, ноябрны 15 1985 джыл. ПЕТЕФИНИ ОКЪУЙ... Сёзюм къоргьашынды мени, Шандор Петефи къарнашымды мени. Дауубуз да бирди бизни, Джауубуз да бирди бизни. Джазгьанларыбыз ушагьанча, Джазыуларыбыз да ушай келед. 1995 джыл. ПЕТЕФИНИ ДЖАНГЫДАН ОКЪУЙ... Сёзюм - къоргъашынды мени, Джандар Петефи къарнашымды мени. Маджар къарнашымды Шандор Петефи, Маджал сырдашымды Джандар Петефи. Халкъыны эркинлиги ючюн сермешген, ёлген, Поэтге башха джол болмагьанын билген Джандар Петефи, Шандор Петефи. Дауубуз да бирди бизни, Джауубуз да бирди бизни. |