|
-
КЮНЮМ - КЪОЛ ТИРМЕННИ ХАПАРЫ - ДЖАМБУЛДА - КЪАРА ПАРИЙГЕ - ДЖЕР СУРАТХА КЪАРАЙ - ТИЛЕК - АНАМ -АЙГЪА КЪАРАЙ - ДЖАЗ - КЪЫЙЫН ЗАМАНДА -1948 дж., Къазахстан - КЪАЙЫТАЙЫКЪ - 1957 - 1981 - КЪАЙЫТХАН КЮН ХАЛКЪЫМА - СЫМАЙЫЛ КЪАЙЫТДЫ ДЖЕРИНЕ -1957 дж. Хурзук - ТАНСЫКЪЛАУ ДЖЫР Не бир ач адам къараб тургьанлай, Aш ашай эсем, теджемей анга - Кимме мен сора? Ма ол халиде Адамса дерге болурму манга? Борбай бар бола, джюрек тар эсе, Къайгъырмай эсем къыйналгъанлагъа, Мен нек джашайма? Кимге керекме? Адамса дерге болурму манга? КЮНЮМ Чууакъ болду, джылы болду Кюнортагъа дери кюнюм. Сора кирди да булутха Кёргюзтмеди манга кёзюн. Мен къарайма бойнум ауруй, Кёкню джабхан булутума. Аллах мени джетдирмеди Келир деген умутума. Уллу къойну тюшю болду: Чарс, къарангы, тубан, сууукъ. Кюн кёрюрме деген умут Джоламады бир да джууукъ. Аллах бирди! Ийнанама Атам, анам тутхан диннге! Ол булутну къара бояб Такъгьан болур душман кюннге. Экиндими оздурмайым, Ашхам келед аны ызындан. Мен тюнгюлдюм кюндюз кюнден, Кече - насыб джулдузумдан. КЪОЛ ТИРМЕННИ ХАПАРЫ Ташдан къол тирменле этиб кюрешеме, Олду юйдегими мадары. Алкъын кеб кюнлени сындырлыкъды, Тейри, Джарлы халкъны ачы къадары. Таш тирменни алыб мен базаргьа чыкъдым Дунгановка элни бетине. "Сымайыл, сенмисе?" - деб хар къарачайлы Мыдах-мыдах болуб кетдиле. Не этейик, ким да бирер мадар этед, Джан сакълауну азды сайламы. Эй, мугурлукъ сингмей, алай къалай къалсын Къарачайны джарыкъ къарамы?.. Онглу онгсуз болду, сыйлы сыйсыз болду, Кеб салынды бизге бичилиб... Джырым тутмакъдады, атым батмакъдады, Мискин болдум джюрек инджилиб. ДЖАМБУЛДА Тартама - кесмейди чалкъым, Батханды - чыкъмайды халкъым, Иги бла айтмайла атын, Билмейме не болур артын. Окъуйла законну шартын, Бичелле халкъыма тар къын, Айталла уял, тын, тартын... Билмейме не болур артын. Джюрегим болгъанды салкъын, Бушуулума мени сартын, Къууанч келирми бир джартын? Билмейме не болур артын. Тюшмейди кишени алкъын Халкъымы джашын эм къартын, Къаздым къайгъыны къат-къатын... Билмейме не болур артын. Сынайма хар кимни къартын, Халкъымы халиси алтын, Сакълайма Джамбулну къатын... Билмейме не болур артын. Сюймейме дунияны затын, Дуния мал законнга сапын, Мыдахды сабий, къыз, къатын... Билмейме не болур артын. Бушуугьа бёленнген элим, Бош къалды ой туугъан джерим, Саулукъда къазылды кёрюм... Бир кёлтюрюлмейди кёлюм. Джашлыкъда бюгюлген белим, Хар кюнде тёгюлген терим, Мени нек унутду бу ёлюм? Бир кёлтюрюлмейди кёлюм. Тиши-башы ышармай келин, Бичгенча эрине кебин, Мыдахлыкъ тоздуруб эсин... Бир кёлтюрюлмейди кёлюм. Мутхузду, мыдахды кёгюм, Бир шкок атымды чегим, Чыкъмазгъа болгъанды бегим... Бир кёлтюрюлмейди кёлюм. Къууаныб ышармай эрин - Законну бегинден беги... Джабышыб тутханды джелим... Бир кёлтюрюлмейди кёлюм. Табмайма муну бир эбин, Къууанад душманым-джегим, Сындырыб сызгъырад джелим... Бир кёлтюрюлмейди кёлюм. Сен, насыб, аллынга тебин, Айтдырма халкъыма сёгюм, Кес джолун зорлукъну, кёрюн, Кёлтюрюлюр ючюн кёлюм. Тартама кесмейди чалкъым, Батханды, чыкъмайды халкъым, Иги бла айтмайла атын, Билмейме не болур артын. КЪАРА ПАРИЙГЕ Нечик эрши улуйса Къара парий, сен. Джазыкъсыныб тынгылайма Улууунга мен. Кеб артыкълыкъ кёрген кибик Такъыр къарамынг, Джалгьан таякъ кёлтюргенча Тюшюб санларынг. Айтчы, кимди сени ургьан, Джакъ болайым мен. Кимди санга сынджыр салгьан Бошламайын кенг?... Тузакълыкъны кёлтюрмеген Олду ачыуунг. Баш бошлукъгъа термилгенинг Олду джарсыуунг. Эй, джарлы джан, тынгылайма Улугъанынга, Шагъатма мен насыб кюнден Сууугъанынга. Аны ючюн кече сайын Сынсыйса былай, Эшда чыдам тауусханса, Терсликге чыдай. Ангылайма къара парий, Сени халынгы, Ёз джюрегим сынсыгъанча, Улугъанынгы. Сени кибик, мен да мугур, Бугъоу салыныб. Сени кибик мен да бир джан, Онгум алыныб... ДЖЕР СУРАТХА КЪАРАЙ Гитче джашчыкъ джер сурат бла ойнайды. Аны буруб, сейир болуб къарайды. Бир тохтатыб бармагьы бла тюртеди, Къууаннгандан джырлагъан да этеди. Бир симсиреб, оюууна къарайды, Бир - башы бла урур халда марайды, Бир кюледи джер суратны къучакълаб... Халкъ къарайды аны кёзден ийнакълаб. Эй балачыкъ, чыкъча, таза сыфатынг, Джокъду сени оюнчакъдан хапарынг, Ол джерди деб, алкъын акъыл этмейсе, Аны юсюнде болгъан затны билмейсе. Зарлыкъ, сатлыкъ, тил джюрютюу, тенгин атыу, Ауруу кючю, уруш заран, ёлюм ачыу, Ашхы, аман, таза джюрек, келепен - Бары джашайд ма бу джерде болуб тенг. Аякълана, аякъ тирей, эсинг къата, Сен къарарса тёгерекге, кёз ау ата... Эшитирсе сен онгсузну джылагьанын, Ана, бала бир-бирине таралгьанын. Кёлюнг сынар терсликлени кёре-кёре, Джюрек азар хар тайгъаннга джылау бере... Ол заманда ма бу тукъум ойнамазса, Ма бу джерге былай джарыкъ къарамазса. ТИЛЕК Бу дуниям садакъ учхан тёрелей, Ёттен кюнюм джаныб кетген ёртенлей, Аз ёмюрюм къонакълыкъгъа келгенлей, Этген ишим - тенгизге таш кетгенлей. Ой, кюн десем - мен джеталмаз узакъда, Ой, джер десем - аякъ тюбде, тузакъда, Халкъым десем - кёчюуюлде, ачлыкъда... Бер, Аллахым, джашар кибик къарыуну! АНАМ Ата деген Минги Таугъа миннгенлей, Ана деген дарий, дамха кийгенлей, Кюнюм батды джарлы анам ёлгенлей, Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Билмегенлей кёчюрюрге бардыла, Сормагьанлай машинагьа салдыла, Эки джашынг эки джерде къалдыла Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Кимле чачдыла Семенлада къалангы, Кимге айтайым джюрегимде джарамы, Къайда къойдум акъ сют берген анамы? Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Ой Къарачай къуш тюгюнлей чачылды, Бар палахны башы бери ачылды, Джарлы миллет Азиягъа атылды... Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Ата деген ашхы ишге талпытхан, Ана деген кёкню, джерни танытхан... Ёлюм деген хар джюрекни ачытхан... Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Ата деген ёмюр юйню ачхычы, Ана деген джашауунгу басхычы, Елюм деген джашагъанны ачысы Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Ата деген накъут-налмаз къалады, Ана деген джанынга джан салады, Ол джашауну бир насыблы табады, Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Тогъуз айны ay тюбюнде кёлтюрдюнг, Къайын ата, къайын ана къолунда, Кече-кюн да гёзет этген джолунда, Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Эки джылны акъ сютюнгю ичирдинг, Ешюнюнгю тёшек этиб ёсдюрдюнг, Алай эте талай джылгъа джетдирдинг, Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Отха иймей, суугъа иймей сакъладынг, Юй кёгюрчюн къанатларын джабханча, Белляуунгда сени алгъыш сёзлеринг - Джанкъылычдан нюр таякъла къакъгъанча. Кёк памилден кёлек, кёнчек этгененг, Къаназирден къабдал этиб кийдирдинг, Эркелете хар адамгъа сюйдюрдюнг... Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Джети джылда окъуу-билим алдырдынг, Ишлей-ишлей санларынгы талдырдынг, Джашачы деб, тоханала салдырдынг Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Таугъа чыкъсам, таш аджалдан титиреб, Малгъа кетсем, садакъала кёлтюрюб, Бушуу, къайгъы джюрегинге келтириб... Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Элден энчи ат атаенг атыма... Джанауалда мен болмадым къатынгда, Джаш тюрсюнюнг агъармагъан чачынгда... Джулдуз атлы, балдан татлы ой анам! Къулагъыма сууукъ салах тартылды, Джулдуз ананг ёлгенди деб, айтылды, Джюрегиме джюрек ауруу къатылды... Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Къайда къалды харекетинг, малларынг, Ишлей-ишлей талчыкъмагьан санларынг, Джюнню джибек этген алтын къолларынг? Джулдуз атлы, балдан татлы ой анам! Атам эсе Бейтуллахда ёлюбдю, Анам эсе, бир мусафир шейитди, Нек джылайма кимден да не келликди? Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Джыллыкъ джолдан келир эдим кёрюрге, Санга, анам, олджан салам берирге, Разылыгъынгы алыб ёлюрге, Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Къарачайда къабырынгы табсам эд, Зияратха Азиягъа бармазем, Былай болуб къаллыгъымы мен билсем, Джан бермейин айырылыб къалмазем. Бу дуниягъа туумай къалгъан мен болсам, Сени ёлген ачыуунгу билмезем, Къазах элде къабырынгы кёрмезем... Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Кёр узакъды, тура-тура безерсе, Уллу Аллахны буйругьуна тёзерсе, Махшар кюнде, ой балам деб, излерсе, Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Кюн садакъа мени санга беририм, Аллах айтса, махшар кюндю кёрюрюм, Къазах элде къалды, хариб, ёлюгюнг Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам! Кече ёмюрюм бир къарангы тёбеди, Кюн ёмюрюм джюзюб кетген кемеди, Ёлюм деген хар адамгъа тёреди, Джулдуз атлы, балдан татлы ой анам! АЙГЪА КЪАРАЙ Ай, сен кёкню мийигинде тамадаса, Кёбню кёре дуниялада айланаса, Шагъатса сен кёб тёлюню кетгенине, Ургъан джеллей ёмюрлени ётгенине. Ашхы, аман, къууанч, бушуу, джашау, ёлюм... Барына да джарыкъ бердинг, барын кёрдюнг... Алай бетинг тюрленмейди, азаймайды, Нюр келбетинг кемеймейди, таркъаймайды. Джылагъанны кёре туруб, джыламайын, Къарыусузну ёрге туруб джакъламайын, Унукъгъаннга кёл табдырыр мадар этмей, Сен къошулуб бир палах да джерден кетмей... Не ючюндю джашагъанынг, джарыгъанынг, Кече сайын башыбыздан къарагъанынг, Сууукъ къарай дженгил баргъан кюнлерине, Нек тураса миллетлени кёзлеринде?... ДЖАЗ Кюн тиеди тёгерекни джарыта, Къанатлыланы джыргъа, оюннга тарта... Кёзюм къарайд табигъатны хатына... Термилеме джеталмазлыкъ затыма. Къанатлыча кёксюл кёкде учалсам, Джарлы халкъгъа тюзлюк излей кетерем. Эй, халкъ чекген къыйынлыкъны айталсам, Бу дунияда муратыма джетерем. КЪЫЙЫН ЗАМАНДА Ауур джукъугъа сингнгенча кёзюм, Болумсуз, онгсуз сёлешген сёзюм. Абына, сюрюне бу баргъан ёмюр, Эй, Аллах, неди энди мен кёрюр? Атыл делле да - халкъым атылды, Чачыл делле да - мюлкю чачылды, Адаргы эркинлиги, джери да сыйырылды, Хар къыйынлыкъ да бизге къуюлду. Джетген уланы къазауат отда, Къалгъан уланы бу къумлу джуртда, Къарачай тилни къазахха бура, Дыгалас этиб кесин алдыра. Ачыу кючлебди кёкюреклени, Палах къатдырды тюз джюреклени, Хар ёлгенибиз джерин кюсейди, Хар джаны болгъан джуртун излейди. Къолум, къалтырай, къалам тутады, Онгдан солуна сёзле тартады, Ол сёзле ёсе тизгин болурла, Тизгинле тола, назму къурурла. Ол назму бизге шагъатлыкъ этер, Бизден керти сёз къралгъа джетер, Махшар кюн кибик аллай кюн келир, Бу таза халкъгьа баш бошлукъ берир. Бюгюн а джукъу басханча кёзюм, Джансызды, ётмейд сёлешген сёзюм... Кавказ бла миллет - джан бла тёнгек, Ала бирлешмей тебмез бу джюрек!... 1948 дж., Къазахстан КЪАЙЫТАЙЫКЪ Орта Азия... Эсги тыбыр, уллу эшик... Беш къарнашны туууб джашагьан джери! Миллетлени къанлы джауу Берия Алыб келиб тёкгенед бизни бери. Онтерт джылны джашау бизни сынады, Болумубуз ишибизден танылды. Сынау джылла кюреш бла ётдюле - Энди артха къайытыр мадар табылды. Да, къайытайыкъ, ашхы тенгле, энди биз, Миллетибиз туууб ёсген таулагьа. Ёлгенлеге олджан салам берейик, Тилек этиб джол тутарыкъ саулагьа. Орта Азия - бизни тургъан элибиз! Тау Къарачай бизни туугъан джерибиз! Тургъан элинг - дарий кибик бир айбат, Туугъан джеринг - джан сакълагъан керамат. Къарнаш халкъла, сау къалыгъыз, кетебиз, Туз гырджынны бизге халал этигиз. Биз да барыб анда къазыкъ урайыкъ, Сиз да мында муратыгъызгьа джетигиз! 1957 - 1981 КЪАЙЫТХАН КЮН ХАЛКЪЫМА Онтёрт джылны джер тырнакълаб джашагъан, Джыламукъ бла гырджынны тенг ашагъан, Сарнайса сен тау джуртунгу ийнакълай, Джарлы халкъым, ой джаралы Къарачай! Адамларынг Азияда къалдыла, Джюреклеге кетмез аууруу салдыла, Къабырларынг къум тюзледе сынсызлай, Уланларынг къазауатда ызсызлай. Ол джыллада джан бергенле къайтмазла, Тауларына тансыкъ салам айтмазла, Махар суудан бауурланыб ичмезле, Саула этген бу кюулени эшитмезле. Ол джылланы къан ызлары кеберле, Аллах айтса, уланларынг джетерле, Сен джырларса тауларынгда алгьынлай, Джарлы халкъым, ой джаралы Къарачай! Ёлгенинге джаннет юйню багъышлай, Сауларынгы джашау джолгъа алгьышлай, Мен айтханча джыламугъунг джылтырай, Айт орайда, ой джаралы Къарачай! СЫМАЙЫЛ КЪАЙЫТДЫ ДЖЕРИНЕ Мен Семенланы Семенме дейме, Чыдамым бла эменме. Бек ашыкъ болуб, бек тансыкъ болуб, Шам Къарачайгьа келгенме. Сен Семенланы Семенсе дейле, Менден джыр, оюн излейле. Чачылгъан джуртха басыннган адамла Манга кёз ач деб тилейле. Мен да сенича биреулен, алан, Бу джарлы халкъны уланы, Мен да сенича ийнаналмайма Керти кёрдюм деб тауланы. Джюрек тыхсыса ауаз чыкъмайды, Тамагъынг къысыб, бууулуб. Бюгюн Сымайыл джыр айталмайды, Кёзден джыламукъ къуюлуб. Ана бла бала тюбешген кибик, Джурт халкъы бла тюбешди. Сау онтёрт джылны басдырыб тургъан Джылыуун бизге юлешди. Джюреги тыхсый, кёзлери тола, Тойла этеди Къарачай. Бу къайтхан кюнню, бу къууанч кюнню Саулай дуниягъа айгъакълай! 1957 дж. Хурзук ТАНСЫКЪЛАУ ДЖЫР Мен тансыкъ болуб келгенме, тенгле, Учкулан башы таулагьа. Мен джылы салам береме энди |