|
-БЮГЮННГЮ БОЛУМ - КЪАЙДАДЫ РЕВОЛЮЦИЯ? -КОЛХОЗ -АРТДА ТОБАГЪА КЪАЙТАМА -СТАЛИНИБИЗ ДЖАШАСЫН - ЛЕНИН БЛА ТЮЗЛЮК - МЕЖГИТНИ КЮУЮ - КЪАРАЧАЙ ТАУГЪА - МЫДАХ КЮН - СЮРГЮН КЮН - АЧЫУЛУ СЁЗ - КЮУ -Ёмюрге Азияда къалыргъа буюргъан Указ бла - къарачай миллетни шагъырей этген кюн. -ТЫНГЫЛАЙМА ТАУУШ КЕЛЕД КЮНБАТХАНДАН - БОЛАТ КЪОШЧУДА - БАЗАР КЮН - НЕК ДЖАШАЙМА? Балауузларын тутдурду. Эй, Алий улу Умарны джойду, Сейитни джеpгe джутдурду. Ажымлы болуб айырылдыла Ала миллетни джолундан... Эй, джарыкъ кюнюм къарангы болду, Джукъ а келмейди къолумдан. Къычырыкъ этиб не эталайыкъ, Ауузларыбыз байланыб... Хар атлам сайын тахсачы барды, Кёз-къулакъ болуб, сагъайыб. Эй, Эресейге тёре болалмад Сталин деген урия, Шыкъыртсыз атлай, тауушсуз сарна Къарангы болду дуния. БЮГЮННГЮ БОЛУМ Артымда джылан, Аллымда - макъа... Къоян болгъанма Мен къоркъа-къоркъа. Бутумда кишен, Башымда - джюген. Джегеди, минеди Минерге сюйген... КЪАЙДАДЫ РЕВОЛЮЦИЯ? Чыкъгъанды алгъа экибетлилик, Аны онг джанына - алдау, ётюрюк. Тил этиу болду джашаугьа тамал, Табмайды тюзлюк кёрюнюр амал. Хар джерде зорлукъ тюзлюкге такъмакъ, Оноучу болгъан - къай ары чакъмакъ, Акъыл юретген - кеси къысхакъыл, Онгсузну халы кюн-кюнден такъыр. Онгсузну халы онглугьа кюлкю... Талауул болду къралны мюлкю: Ишлемегенле алсала хакъны Къаны бузулад уруннган халкъны. Бу затла былай барлыкъ болсала, Сатлыкъла орун алыб турсала, Халкъ бош сормайды, ачыуун тыя, Нек этилгенд деб, революция? КОЛХОЗ Юйюмю, малымы алдыла, Джокъду аллымда тауугьум. Колхоз уу джетген джашауда Къайдан да болсун зауугьунг. АРТДА ТОБАГЪА КЪАЙТАМА Сталин деген чууутлу Джашауубузну къурутду. Тиллерибизни чалдырды, Кесине махдау салдырды. Махдау салалгъан - тёргеди, Салалмагъан а - кёргеди. Джан татлы - мен да айтама, Артда тобагьа къайытама. СТАЛИНИБИЗ ДЖАШАСЫН Эчкиге гаккы табдыргъан, Тауукъгъа бышлакъ сыкъдыргьан, Джылкъыдан джюнле къыркъдыргъан, Къойлагьа оноу тутдургьан Сталинибиз джашасын! ЛЕНИН БЛА ТЮЗЛЮК Джашауну чекдик, джашауну сюздюк: Ленин келгинчи джокъ эди тюзлюк, Ленин келгенинде да - кёрдюк эм сездик - Биз умут этгенча болмады тюзлюк. Ленин кетгенлей а болуб илгизлик Кесин зорлукъгъа хорлатды тюзлюк. Зорда марда джокъ - бизники тёзюу... Китабла айтхан келир бир кёзюу. МЕЖГИТНИ КЮУЮ Оноучула сёзню сыйдам сёлешелле, Джетдире-джетдире сюрмени. Межгитни чачдыла, къангаларын элтиб Ишледиле джангы тюрмени. Апендини тутуб, сюрюб алыб барыб Ол джангы тюрмеге салдыла. Бир джанындан ачыу, бир джанындан чачыу - Адамла тентиреб къалдыла. Апендини айыбын кърал биле болур, Андан бизге не зат джетгенди. Терсди, ким эсе да, межгитни чачдыргьан, Межгит юй не хата этгенди? Бир къауумла чыртда акъыл этмейле Ач боллукъбуз деб, бир тойсала… Шо не боллукъ эди, аны чачыб атмай, Кирит салыб турма къойсала? КЪАРАЧАЙ ТАУГЪА Къанатлыла мекям салгьан мийикледе, Джез чабакъла джаратылгьан кек кёкледе, Алтын, кюмюш, накъутналмаз джашыргъанса, Ёмюрюнгю байлыкъ сакълаб ашыргъанса. Бюгюн санга джигит джашла келедиле, Кийик кирмез къаялагъа минедиле, Таш ёзекден къоргъашынла аладыла, Таш санынгда къара темир табадыла. Хар джеринги джараулусу кючленеди, Кече, кюн да тохтамайын ишленеди, Ётгюр джашла сени элек этедиле, Хазна излей тамырынгы кеседиле. Къарачайны баш кириши - Минги Тау, Этегине тартылыбды джибек ау... Ой бу джерни биз билебиз багъасын, Аны ючюн къоруулайбыз хазнасын! Къобанларынг тенгиздиле, теркдиле, Ёзенлеринг къаяладан бекдиле, Къууандырад бу байлыкъдан толгъанынг, Джаш къралгъа былай керек болгьанынг. Алай сени бу къазыудан къазыб барсакъ, Къуру - бер - деб, сени хаман чучхуб турсакъ, Тутармыса, дертли болмай, кёл къалдырмай, Къарачайны ёшюнюнгде абындырмай? МЫДАХ КЮН Сен темир аугъа тюшген къанатлы, Джулкъунуб тюгюнг, тюшюб къанатынг. Мени халым да ушайды санга, Джашау аямай тийгенди джаннга. Санау кюнлени бюгюн да бири, Ётюб барады мени ёмюрюм. Алыб келгени: артыкълыкъ, бушуу, Кёргеним зорлукъ, джашауум къуу-шуу. Кюнде кюнюм да ётеди былай, Умут ёледи джашауну сынай... Чапыракъдан да ётмейди сёзюм, Сингиралмайма... Джетмейди тёзюм!.. Ийнаныу ёлдю, кертилик келди! Джашау адамны джаныуар этди, Джокъ эсе азауунг, не аман тишинг Аллына барлыкъ тюлдю бир ишинг. Уста тюл эсенг сен ётюрюкге, Джюрютмей эсенг махдау-хыликге - Акъыллы эсенг да джокъ сенде болум, Алаллыкъ тюлсе джашауда орун. Сынау кюнлени бюгюн да бири, Былайлай барлыкъ эсе ёмюрюм, Кереги джокъду тамбланы манга, Бошалсын ёмюр - разыма анга... СЮРГЮН КЮН Сейир дуния, джаннган джулдуз, Тийген кюн, Барысы да бизники эд Кёчгюнчюн. Джюрюте эк иги умутла, Адетле, Талпына эк джашау деген Джандетге. Энди къадар бизге сыртын Бургьанды, Хыны джазыу сыйрат кепюр Къургьанды, Ачы буйрукъ Москвадан Келгенди, Сабий, къарт да аякъ юсге Миннгенди. Умут уллу, насыб дыккы Халкъыма, "Бандит", "кадет" атадыла Атына, Бюгюн бизге махдау да джокъ, Сый да джокъ, Бюгюн бизге азыкъ да джокъ, Юй да джокъ. Ата джуртдан къысдадыла - Джурт да джокъ, Игиликден умут этиу Энди джокъ. Вагонлада ышармайбыз, Кюлмейбиз, Къырлыкъмылла-къаллыкъмылла Билмейбиз. Къайры элтелле? - сёлеширге Онгунг джокъ, Кимге соргьун? Тюзюн билген Киши джокъ. Бир тенгизге тёгюллюксюз Дейдиле, Бир Къытайгьа берилликсиз Дейдиле. Ёлгенлени джашырмайын Болмайды, Милисала атдырмайын Къоймайла. Кёр къазаргъа, асыраргъа Заман джокъ, Ёлюгюнгю ташла да кет, Амал джокъ. Бир ёлюкню тюшюрдюле Вагондан, Кюрешелле къабыр чунгур Этерге, Къычырады машинаны Бугъасы... Буйрукъ болду алай къоюб Кетерге. Адамланы тюшюрмейин Тыйдыла, Тюшгенлени ызларына Джыйдыла, Мурдар бугьа ашыгъады Тебрерге, Эки къызы унамайла Минерге. Герохладан къоргъашынла Чыкъдыла, Экисин да джерге-джерге Джыкъдыла. Бугьа кетди, джангыз ёлюк Юч болду, Бу артыкълыкъ джюреклеге Кюч болду. Джаханимге ёретинлей Кирдик деб, Сарнайдыла тиширыула Сарында, Кърал бизге берген иги Затларын Къусдургьанды бирин къоймай Барын да. Ызыбыздан таула сарын Салдыла, Малларыбыз худжу-худжу Къалдыла, Итлерибиз узун созуб Улулла, Къарачайда къаллай элле Къурулла. Бетсиз заман, нек этесе Залимлик? Нек болгьанды бизни бла Аранг тик? Кимди сени оноуунгу Джюрютген? Онгсуз халкъны къанын ич деб, Юретген? Джахил шашса элтедиле Моллагьа, Ашыкъ чыгьыб анга элтген Джоллагьа, Молла шашса барыр джери Болмайды, Терс, тюзме деб, ол эсине Алмайды. Базыб анга акъыл берир Бир джан джокъ, Джангылдынг деб, ойлашдырыр Адам джокъ, Эй, тамада сюйгенича Этгенди, Ачы буйрукъ къол салыныб Битгенди. Ким билсин, бу джарлы халкъны Насыбы Юзюлмейин тутуб къаллыкъ Эсе уа?.. Ким билсин, бу баргъан джерин Табсыныб, Джан кечинмек баджараллыкъ Эсе уа? Джарлы халкъым, къатдыр энди Белинги, Джоюлдум деб, такъыр этме Кёлюнгю, Ёлген эшек джанлыдан Къоркъмайды, Сен да къоркъма, джууукъ къойма Ёлюмню. АЧЫУЛУ СЁЗ Артыкълыкълагьа джюрегим джарсыб, Ауур сагьышла башымы басыб, Кетиб барама - кюнюм - барамта... Тёгерегимден хар ким таш ата. Къуру кесим тюл, менича кёбле, Джукъгьа саналмай - бирер кёлекге, Залимлик азау джаргьан бу заман, Къурутуб барад миллетни тамам. Ой джарлы халкъым, учхун-кёбелек! Ким этди сени джерингден ирек? Къайры келгенсе тауунгдан эниб? Палах юсюне палах кёлтюрюб? Тутулгъан да сен, джутулгьан да сен. Къууулгьан да сен, тоналгъан да сен, Кёргенинг зорлукъ, чегеринг азаб, Кёзюнгде ауунг, аягъынг тузакъ. Къайда къалдыла ырысхынг, мюлкюнг?.. Санларынг тюшюб, джюрегинг - кюлтюм... Кюч табармыса аякъ тирерге? Джол табармыса артха келирге? Тюзлюк тутмакъда, насыб тубанда, Онглу сёлешмейд онгсузну джакълаб. Биз, суудан къумгьа тюшген чабакъла, Солуу джетмейин джерни тырнакълаб. Къатдыр кесинги, ой джарлы миллет! Этейик къумда джашау кечинмек. Боюнсхасына джекгенди къадар, Аны тартмайын джокъду бир мадар. КЮУ Ёмюрге Азияда къалыргъа буюргъан Указ бла къарачай миллетни шагъырей этген кюн. Къарамыйыкъ Къарачайны къанын иче, Джарыкъ кюнюбюзню этди къара кече, Бушуу, къайгьы бары бирден бизге кёче... Баш кёлтюрюб къарамаиды Къарачайым. Юйюбюзден къысдалла Энди юйюбюз джокъ. Элибизден къысдалла Элибиз да джокъ. Джашауубуз джашау тюлдю джаннган отду, Хар кюнюбюз кюн тюлдю, учхан окъду. Бюгюнлюкде насыб кёрген бир джан джокъду... Баш кёлтюрюб къарамаиды Къарачайым. Динибизни алдыла Энди дин да джокъ. Джуртубузну алдыла Энди джурт да джокъ Умут чагьы джюрекледе бир чакъмаса, Къарлы таргъа салыб барыр кюн чыкъмаса, Тюзлюк туруб бу зорлукъну бир джыкъмаса, Баш кёлтюрюб къараялмаз Къарачайым. Бу дунияны кенгинде Бизге ышыкъ джокъ. Къарачай аты болгъан Энди халкъ да джокъ. ТЫНГЫЛАЙМА ТАУУШ КЕЛЕД КЮНБАТХАНДАН Тынгылайма - таууш келед кюнбатхандан - Гюрюлдейле Минги Тауну бугъойлары, Чакъыралла тансыкъ болуб Къарачайны, Тирилелле адамланы борбайлары. Тынгылайма, таууш келед кюнбатхандан: Шоркъулдайла кёк къобанны шоркъалары, Чакъыралла тансыкъ болуб Къарачайны... Титирейле адамланы аркъалары. Тынгылайма: таууш келед кюнбатхандан: Шууулдайла Махар тауну тереклери, Чакъыралла тансыкъ болуб Къарачайны... Учуналла адамланы джюреклери. Эшитилелле тюшде, тюнде ол тауушла, Сан - мындады, джан - андады, андад эсим… Керти болур, эшда, халкъда джюрюген сёз, Тансыкъ болуб излейд - деген - джер иесин. БОЛАТ КЪОШЧУДА Къарайма - кёрмейди кёзюм, Тилейме - ётмейди сёзюм, Факъырама, оллахий лязим… Аллахым, бер манга тёзюм! Кёл джарыб керилмейд къашым, Татыусуз ашагъан ашым, Замансыз агъаргъанд башым, Тайгъанды, босагъа ташым. Тайгъакъды, кёк бузду джолум, Таяна талгъанды къолум, Ачыудан азгъанды онгум, Кетгенди алгъынгы болум. Алчылыкъ алгъанды джалкъау, Бетсизни кёлтюрдю махдау, Кертини хорлады алдау, Къалгъанды игилик сакълау. Джунчуйма джокъду керегим, Чакъмайды, къууду терегим, Джарымайд энди джюрегим, Аллахым, бер манга тёзюм! БАЗАР КЮН Къараб турама Джамбул базаргъа, Кёлюм джетибди тамам азаргъа, Джарлы къарачай нек келди бери, Талауул болуб рысхысы, джери? Хар бири бирер дыгалас этиб, Сатыу этелле джазыкълыкъ джетиб... Мен да тилейме алагьа къарай - Я, Аллах, сен бер бу халкъгъа къолай. Мен да быланы ичинде бири, Джума къылама межгитге джюрюб. Кимсе деб, бир да сормайды киши. Къарачайлыма - олду бедишим. Бир кюн комендант межгитге кириб, Тутханед мени арадан тинтиб. Онкюнлюк азаб салгъанед... тюрме... Сан эзилгенед болмайын хурмет. Атам Меккяда, къарт атам да анда, Джарлы анам эсе - къазах къабырда. Бери келгенбиз, не сый? Не багъа? Кимге керекбиз биз Къазахстанда? Эшит, Аллахым, тилек сёзюмю, Къызгъанма бизден насыб кёзюуню! Къайтыу насыбны бер къартха, джашха, Тюк чыгъар кибик тёнгереген ташха! Артыкълыкъланы кёресе кесинг, Эт деб, эркинлик бересе кесинг, Кёре тураса зарауатлыкъны... Инджитме энди бу джарлы халкъны. Терсни терслигин, тюзню тюзлюгюн Бер, къайтар халкъны къалгъан юзюгюн. Къарачайлыгъа табдыр тыбырын... Къойма бу джерде аны къабырын!.. НЕК ДЖАШАЙМА? Биреу ауруса дагьаны болмай, Болушлукъ керек болду эсе анга - Олсагьат джетиб билек болмасам, Адамса дерге болурму манга? |