|
"Google Chrome" explorer bla Türk harflege Türk bayrakla, Rus harflege Rus bayrakla; normal bolganıça Alan bayrakla!
САБИЙ НАЗМУЛА ЖАУХАРЧЫКЪГЪА БЕШИКЖЫРЧЫКЪ Жаухарчыкъгъа ляу-ляу, Алимге да ляу-ляу. Кяусарчыкъгъа ляу-ляу, Халимге да ляу-ляу. Ляу-ляу айыучукъгъа, Баймакъ аякъчыкъгъа, Чум бутакъда чыкъгъа, Чыкъ тамчычыкъгъа. Ляу-ляу аязчыкъгъа, Кёк къанатлычыкъгъа, Сыртда назычыкъгъа - Кеси жангызчыкъгъа. Ляу-ляу гылыучукъгъа - Тап къылыкълычыкъгъа, Кийик улакъчыкъгъа - Къуртакъулакъчыкъгъа. Ляу-ляу тюлкючюкге - Алтын тюключюкге, Ариу киштикчикге - Темир тишличикге. Ляу-ляу, ляу-ляу. Ляу-ляу, ляу-ляу. 07.08.70 АКЪ КИШТИКЧИК Бизни, билемисиз сиз, Барды киштикчигибиз - Чилле топ кибик акъчыкъ, Бир ариучукъ, бир тапчыкъ. Ма ол къыш кюн туугъанды, Босагъада тургъанды, Кетмегенди ол къачып. Юсюне жаугъан къарчыкъ Эримейин къалгъанды. Акъ ма андан болгъанды. 10.10.70 КОСМОНАВТ БОЛМАСАМ Кече, хыличи жашчыкъ Кибик, жете келгенлей, Оюнубузну чачып Къояды, ёч этгенлей. Энди башха мадар жокъ Мен космонавт болмасам. Уллу чюй бла кюнню Кёкге къаты урмасам. Бегитмесем, тепмезча, Кече бир да келмезча. 10.10.70 КЪАНАТЛЫ ГЮЛЧЮК Иги къызчыкъ - Сакийчик - Суу ала къырыкъчыкъдан, Бир сейир, ариу гюлчюк Эследи кырдыкчыкъда. Чашчыгъына тюйрерге Ол узалды гюлчюкге... Къанатчыкъларын къагъа, Гюл учуп кетди кёкге. 13.11.70 ЭРТТЕ ТУРДУМ Мен бюгюн турдум эртте, Кюн бла уяндым мен. Хакимни «чыгыр» этдим, Эртте къопдум Хакимден. Тийреге кюн къакъгъанлай, Юйден чыкъдым чапханлай. Ой, жомакъ сейирлиги Неди? Къарачы иги, Кырдык жулдуздан толу, Кырдык жулдуздан толу, Бу сейир тюшюм болур? Угъай, тюшюм тюйюлдю. Бу тюшюм эсе, учхан Нек этмейме да, атха, Окъдан терк атха минип... Не да къанатла битип? Угъай, тюшюм тюйюлдю. Баям, былай болгъанды: Биз барыбыз да жукълап Тургъанлай, жел ургъанды, Кырдыкга жулдузчукъла Кёкден ол агъызгъанды. 26.11.70 АУАНА Кюн - къызаргъан арауан, Тауладан къарагъанлай, Манга къара ауана Жюрюйдю тагъылгъанлай. Къымылдап не кьарыу бар, Эриклеп тебрейди терк. Сен чапсанг, ол да чабар, Ойнасанг, ойнап тебрер. Мен аны къоюн кетер Умут этип, къачама. Бетими басып тин-тер, Амалсызгъа къалама. Алай жокъду магъана. Чабып ол бир талмайды. Не, ызымдан айлана, Ажашып да къалмайды. Тенгимеча тиледим, Айырмады ауана. Юсюм тозурап келдим. «Энди не айтыр анам?» - Дей, киргенимлей юйге, Къалдым уллу сейирге - Ауаначыкъ тас болуп. Баям, ол да, ач болуп, Дорбунуна кетгенди. Баям, алай этгенди. 1970 ТЕНГИМИ САУГЪАСЫ Бюгюн манга уа алты, Сау алты жыл болгъанды. Отоуум тюрлю-тюрлю илляуладан толгъанды. Барысындан да иги Саугъа Нухчукъ этгенди. Ол манга бир кючюгюн Кеси сайлап бергенди. Тамбла атам бла Жайлыкъгьа кетерикме, Мен Айыуталам бла Анда къой кютерикме. Къошда анга эт берип Турлукъма, терк айнырча. Сора кёрсюн бдр бёрю Къой элтирге алгъынча! 1970 КЁК АГЪАДЫ Кече, кюн да - жауун. Кёк Тюпсюзмю гёгенди? Къайын жибигенди, кёр, Талкъуйрукъ гебен да. Тышына чыгъып амал Болмайын къалгъанды. Жомакъ айтхандан амма Арып, къалкъыгъапды. Мен юйде олтургъандан Безгенме, талгъанма. Тюнене да, жаугъандан, Ойнамам къалгъанма. Ой, турукъчу Таккан, Бир жукъгъа жарачы. Кёресе да, кёк акъгъан Этеди, жамачы! 1970 КЮМЮШ ЖАУУН Жаз жауун жауду, жауду, Букъа-башындан ауду. Ол суучукъну жибитди, Гылыучукъну жибитди. Сакъ жауун - жазны жыры. Анакадан жашырын Чартлап чыкъдым арбазгъа, Жауун чапхан арбазгъа. Ары-бери жюрюдюм, Ой, жибидим, жибидим. Энди уа, юйге кирип, Чачымы къурутайым. Жомакъда жашчыкъ кибик, Кюмюшчашчыкъ боланым, Ариу жашчыкъ болайым! 26.01.71 ЧАПДЫМ, ЧАПДЫМ Жылы жаз жауун жауады, Челекледенча, къуяды. Тахта кёгетлерибизни, Балли тереклерибизни Суусапларын къандырады. Мен терезеден кёреме Черекни суху баргъанын. Жоргъа атныча, билеме Юсюн акъ кёмюк басханын. Жылы жауун суху озду, Минип жюзаякъ атына. Булутла да чачылдыла, Къонуп желни къанатына. Алтынчач кюн кёз ачханлай, Мен тышына чартлап чыкъдым. Арбазда, жалан аякълай, Кёлчюкле чачдыра, чапдым. Чапдым, чапдым, Мен кёп чапдым, Хар кёлчюкде Мен кюн тапдым. 03.04.71 АЛИМНИ ТЮШЮ Къыш кече къардан жарыкъ. Ай тийген таула, тёшле. Ундуругьунгда жатып, Кёресе сейир тюшле. Андан кючлю жокъ сунуп, Ол юч башлы эмеген, Кёнделен жатып, сууну Тыйып къойду элледен. Сабан, къургъакълыкъ къысып, Кюнде кюйюп тебреди. Бир ауруп тургъан къызчыкъ: - Ана, суу, - деп тиледи. Жюйрюк атынгы жерлеп, Атланаса сен жолгъа. Къая жондура жели, Барады сени жоргъанг. Дебетни кючю сенде. Къылыч бла керилдинг. Ду эмегенни, сермеп, Юч башын да кетердинг... Жумушакъды тёшегинг. Тураса татлы жукълап. Сени кёрген тюшлеринг - Аппанг айтхан жомакъла. 22 12 72 КЮЗ АРТЫ Агъач къара. Кюнле къысха. Тышында - туман, кирши. Кесин от жылыугъа къысып Мурулдайды талгъыр киштик. Анам нартюх сабакъланы Тюртеди от ауузуна. Трактор таууш сабанладан Келеди кюн узуну. Мен агъач чанамы алып, Аязгъа эришгенча, Кёп учханма школ аллы Тикден, къанат битгенча. Кюнле къысха. Агъач къара. Кирши этеди ингир. Бир жаусанг а, къышны къары! Кёп сакълатдынг кесинги. Хоншу юйню ожагъындан Чыгъады къалын тютюн. Кюзню тутханды жагъыны. Кирши жауун - кече, кюн. Узакъ жол арытхан къадыр Кибик, жетгенди ингир. Бир жаусанг а, къышны къары! Кёп сакълатдынг кесинги. Былтыр къыш ариу жаугъаны Эсимдеди, жабалакъ Терезелеге жайгъаны Оюулу гуржабала. Мен агъач чанамы алып, Аязгъа эришгенча, Кёп учханма школ аллы Тиден, къанат битгенча. Кюнле къысха. Агъач къара. Кирши этеди ингир. Бир жаусанг а, къышны къары! Кёп сакълатдынг кесинги. 22 12 72 «НЕК?» Онгда да - «нек?» Солда да - «нек?» Юйде да - «нек?» Школда да - «нек?» Тёгерегим «Некди?», «Некди?». «Некге» менден не керекди? «Нек сюймейсе окъургъа, Жазаргъа? Бек устаса ояргъа, Бузаргъа! Нек жыртханса дефтерин Билялны? Нек къачханса дерследен Биягъы?» «Нек?», «Нек? - жюз кере, «Нек?», «Нек?!» - минг кере. «Нек чачханса уясын Чыпчыкъны? Нек къачханса, жилятып Къызчыкъны? Санга нек ётмейди, жаш, Айтханым? Къачан къоярыкъса таш Атханны?!» «Нек?!», «Нек?!» - жюз кере, «Нек?!», «Нек?!» - минг кере. Тёгерегим «Некди?!», «Некди?!» «Некден» манга не керекди?! 1974 ЖАМАШЧЫКЪ - Жамашчыкъ - бурма чашчыкъ, Жамашчыкъ - тюйген къашчыкъ, Мешхут кюреген кибик, Бу жапыгъа бир къара! Къайдан да табып жакъдынг Бетинге къазан къара?! Жамашчыкъ - бурма чашчыкъ, Жамашчыкъ - тюйген къашчыкъ, Бар да жуу къол-бетинги, Айыпды уллу жашха! - Иги билесиз, къуру Мени ийип жумушха. 1974 ГЫЛЫУЧУКЪ ЖИЛЯЙДЫ Орамда, аямай, Гылыучукъ чапды, жортду. Билмей, чарыгъын жыртды, - Не этсин жилямай?! 1977 ЖИЛЯУУКЪ Улакъчыкъ макъырады - Анасын чакъырады. Танчыкъ кишнейди - Анасын излейди. Казбек жиляйды. Ол нек жиляйды? Анасы - жанында, Къалачы - къолунда. - Киштикми тырнагъанды? - Угъай. - Башынмы ургъанды? - Угъай. - Илляуму керекди? - Элге жетерикди! Казбек жиляйды, Да бу къалайды? Нек жиляй эсе да - Билмейди кеси да. 02.09.78 НЕ КЕРЕКДИ? - Мияу, мияу! - Кишиучукъ, не керекди? - Къай-макъ-чыкъ. - Хап, хап, хап! - Кючюкчюк, не керекди? - Сю-ек-чик. - Ку-ку-ри-ку-у-ук! - Хоразчыкъ, не керекди? - Нар-тюх-чюк. - И-хи-хи-и-и... - Жагъынлы жиляуукъчукъ, Санга уа не керекди? - Бал да, шаптал да, Къаймакъ да, къуймакъ да, Къалач да, къурмач да, Кампет да, эт да-а-а!... Жиляуукъгъа - Тузлу биляуукъ! 1978 ШАМИЛЧИК АЙТХАН НАЗМУ «Тартма, созма киштикни!» «Жеринде къой шинтикни!» «Къой, илинме эшикге, - Бар да ойна эшикде». «Бу юс неге ушайды? Тохта, бир келсин атанг!» «Табакъдан ашны адам Къашыкъ бла ашайды...» «Ах, энди уа не атдынг? Кюзгюмюмю ууатдынг? - Къолунг жетген затны - ой! Сен не тюрлю жанса, ой?» Кюн узуну: «Къой, къой, къой! Хыли этгенден бир той!» Хар кюнюм да былайды: Къазауатха ушайды. Тенгим, урушуп санга Тырман этсе, ананга Бу назмучукъну окъу, Охо? 1980 БЫЛЛЫМНЫ БЕРЕМЕ, БИЛ ДА (Элберле) 1 Сабанда ол жаш эди, Сары къылкъыбаш эди. Энди уа, жау жагъылып, Турады сени сакълап. Ач къалады жагъынлы, Билесе да? Уллу къап! 2 Къангадан Къайишлик сыдырады, Къайишни, Юзмелтнича, бурады. 3 Мен барама, барама, Зынгырдайма, урама. -Къоп! - дейме, - кеч къаласа. - Жат! - дейме, - нек тураса. 4 Баш тёбен ёседиле Терекле. Булутла жюзедиле Теренде. Баш эниш турадыла Къаяла. Къыш желле урадыла, Толкъунла боладыла Мияла. 5 Юрмейди, чапмайды. Тиймесенг - къапмайды. Шынжыркъуйрукъ, темиртилди, Быллымны береме, бил да! 6 Бугъа, бугъа, бугъады, Булутлада бугъады. Ачыуланса ёкюреди, Къаяланы тепдиреди. 7 Кече, кюн да Ол аузунгда ючюннге, Не кюрешип, Жуталмазса ичинге. 8 Жети къат кийим кийип, Жатады къашын тюйюп. Тешиндирсенг - чабады, Кёзлерингден къабады. 9 Омакъ кюбюр, акъ кюбюр. Ичи да къырпакъ кюбюр. Кштикчикча мурулдай, Сагъая да, хурулдай. 10 Биз шошлукъну жауубуз, Биз шошлукъну дауубуз. Эки къашыкъ, бир табакъ - Ёребизге дауурбуз. 11 Шай чыгъармай бохчадан, Алып келдим бахчадан. Тоюп да - тоялмадыкъ, Къоюп да - къоялмадыкъ. 12 Жаз да, къыш да бир кибик, Жашил жыйрыгъын кийип, Ёсдю, желге жубанчха. Жангы жылгъа, жасанып, Башында жулдуз жанып, Келди, бизге къууанчха. 13 Билчи, бу не эсе да: Кет! - дейме да, кетмейди. Айтханымы этмейди, Этгеними этсе да. 14 Таш, топуракъ кётюре, - Эй, къатындан кери бол! - Жер къазады, ёкюре, Къутургъан бугъача, ол! 15 Мюйюшю жокъ, юй эсе да. Жокъ жангыз терезеси да. Жокъ чорбаты, чардагъы да, Акъ сюртюлген ожагьы да. 16 Бир, эки, юч, тёрт, - Беш бармакъгъа - бир бёрк. 17 Къыш кюн башынгдан тюшмез, Жаз кюн эсинге тюшмез. Ол алгъын къоян эди, Быхыдан тоя эди. 18 Эки эрин, эки кёз, Юч ёнчеле, бир а - кес. 19 Ой, тамаша, ой, тамаша-сейирлик, Ой, сейирлик, ой, сейирлик-тамаша! Бир жагъадан башхасына секирип, Уюп къалды суу башында алаша. 20 Кюндюз - кюмюш, Кече - алтын. Айтчы манга Аны атын! 21 Сабанда битдим, Саргъалдым, жетдим. Къалауур къоруп, Сабанчы оруп, Заводха тюшдюм, Ийлендим, бишдим. Тюкенчи сатды, Сен а татдынг Жау жагъып, Бал жагъып! 22 Кюн таягъы - къолумда, Бек жарайды жолумда. Ёчюреме, жандырама, Аллымы кёрюп барама. 23 Къынасакъал кишичик, Бир ёхтем жюрюшлючюк. Ол къычырмай, танг атмаз, Къарангы къачып букъмаз. 24 Ит кибик чабарча, Жокъдула аякъларым. Алай а къабарча, Бардыла жаякъларым. 25 Хыйлачыды мардасыз. Келсе, кетмез хатасыз. 26 Ит тюйюлме, Тагъылып тургъанлыкъгъа, Аны кибик Къалауур болгъанлыкъгъа. 30 10 80 ЖАУУН, ЖАУУН… Жауун, жауун, Жаусанг а, Тогъуз таудан Аусанг а, Чашчыгъым Терк ёсерча, Эшмечикле Эшерча. Мен кюзгюге Къарар эдим, Чашчыгъымы Тарар эдим, Къарар эдим, Къарар эдим, Чашчыгъымы Тарар эдим. 1980 БИР ЭЛТИР, ЭКИ КЕРКИ Санау 1 - Ай тийгенди арбазгъа, Гебенлеге, арбагъа. Ай тийгенди жоллагъа, Тауда терен къоллагъа. Шуёхум, къарачы бир: Ненча Ай кёресе? - БИР! 2 - Къарт сюрюучю къой кютеди, Жаш къойчу ийнар этеди. Аяз сакъалын тарай, Акъ теке алгъа ётеди. Къош мюйюзлюдю теке. Сагъыш эт да айт бери; Ненчалла мюйюзлери? - ЭКИ! 3 - Отуннга тебирей, Хамзат Жип алды, балта да. Арбагъа салды Хамзат Бир ауур салта да. Жарылыр ючюн тюккюч, - Шуёх, кюч керекди, кюч! Айтчы, айтчы: ненча зат Салды арбагъа Хамзат? ЮЧ! 4 - Орайда-ра, орайда! Тай жортады орамда. «Таркъ-таркъ-таркъ!» - Къара ары: Ненчалла туякълары? Билчи, Билчи терк! - ТЁРТ 5 - Бизни Шамилчик кюзде Терекден алма юздю. Алайгъа Нухчукъ келди, Жюлгючюн ачып берди. Къозучукъ да, Лейлячыкъ да, Къуртакъулакъ улакъчыкъ да Айтдыла: «Юлеш, юлеш!» Алманы юлешдиле. Ненча юлюш этдиле? - БЕШ! 6 - Оюм эт, иги къара да: Суратда чариш барады. Алдагъы - сары атлы! Ючюсю уа тенг бара. Артдагъы - къара атлы. Тору ат а - кенг бара. Ненчалла эришчиле, Ол жигит чаришчиле? - АЛТЫ! 7 - «Гурт-гурт» этеди тауукъ. Балалагъа - тюй зауукъ. Бешиси жюжекчикле, Бир кибик тиричикле. Экиси - баппуш бала. Ненча болдула была? Айтчы, сен оюм этип. - ЖЕТИ! 8 - Кюн бетде отлайдыла, Тепчиллеп атлайдыла Кёк эшек, къара эшек, Акъ ийнек, талгъыр ийнек, Къой, къочхар, къадыр, ёгюз. Ненча болдула? - СЕГИЗ! 9 - Къолан аласы бла, Сегиз баласы бла, Жер къаза, «хурт-хурт» эте, Бадырдан чыкъды тонгуз. Ненча болдула эке? - ТОГЪУЗ! 10 Беш бармакъ - онг къолунгда, Аллай бир да - солунгда. Кел, тюзюн ангылайыкъ, Жомакъгъа тынгылайыкъ: Бёрюге къачды тюлкю, Агъачда - оюн, кюлкю. Къурманлыкъ къазан къайнай, Къурт-къумурсхала ойнай. Кирпичик къобуз согъа, Къоянчыкъла къарс къагьа. Минип акъсакъ тюеге, Айыучукъ аякъ бюге. Ой, ары уа бир къара! - Пил исламейге бара. Бирсиле - ашай, иче... Не зауукъду бу кече! - Бернеси уа неди, не? - Деп сорады бёдене. Къарт къаргъа къыйыкъ къарап Башлайды айтып, санап: БИР этир, ЭКИ керки, ЮЧ чёмюч, ТЁРТ бёрк, БЕШ тёш, АЛТЫ балта, ЖЕТИ мелте, СЕГИЗ биз, ТОГЪУЗ къобуз, ОН да тон! Бюгюн да барады той, Сюйсенг ийнан, Сюйсенг а - къой! 01 11 80+ АТА, АЛЧЫ МЕШИНА «Ата, алчы мешина, Аппа, алчы мешина! Пил керек тюйюлдю, Ат, айыу, тюлкю да... Ана, алчы мешина, Амма, алчы мешина! Неди манга хайнухчукъ, - Жюклемезсе анга жукъ!.. Ата, алмасанг а къой, Аппа, алмасанг а къой! Бюгече мен тюш кёргенме, Кёп мешинала кёргенме: Акъ, къара, къызыл, сары да Меникидиле бары да. Ана, сен менден тарыкъма, Амма, сен менден тарыкъма. Энди тюшюме кирип, Эрикгинчи ойнарыкъма! 02.11.80 БИЛЛЯЧА Элбер харфлыкъ Элдарчыкъгъа А Къап-къара булут атчыкъ Къой жолда чаба кетди, Акъ туягъындан алтын Налчыгъын ол тас этди. Аны Кече тапды, Жулдуз чюйге такъды. Б Тишим жюз. Ишим тюз. Арбазгъа чыкъдым да кюз, Тарт-соз этдиле мени, Сыйыралмай бир-бирден. Ачыуланып, эменни Тёммек-тёммек этдим мен. В Ёгюз тюйюлме,- Мюйюзлерим а бар. Ат да тюйюлме,- Иерим а бар. Тайчыкъ да тюйюлме,- Къонгуроуум а бар. Къамчи тийирмей, Ёзенгимден басар Манга миннген, Ойнаргъа сюйген. Г Арбазны «эрке жашы», Бек ёхтемди атлашы. Ариу кийим киеди, |