 Сурат №2 Алай а…Араб версияны бир тинтейик. Динбилим* аз болгъан, совет заманлада огъуна къартларыбыздан эшитгенме: «Сылпагъар/Салпагъар сёз къарачаймалкъар тилге арабдан келгенди. Файгъамбарыбызны (АСАБ)* кюуею, Алий халифни сырпыныны* аты «Зульфакар» болгъанды. Ол сёз «Сылпагъар» болуб бизге кёчгенди».10 Бу тюбюнде сурат «ислам динни къылычы» деб аталгъан, Алий халифни сылпагъары (зульфакары) бла кёргюзеди11. Сурат орта ёмюрледе этилгенди. «Зульфакар» сёз ислам тарихден хапары болгъан хар кимге да бюгюн белгилиди. «Зульфакар/Зульфукар» араб сёзню муслиман атланы магъанасын ачыкълагъан сёзлюк «омураула джыйыучу, кесиучю» деб кёчюреди12. Къарачаймалкъар нарт таурухлада нартланы тамадасы Ёрюзмекни темирни да, булатны да тынч кесиучю сырпыныны аты да Зулпагъарды13. Орта ёмюрледе Кавказда, араблыладан хазарлагъа кёчюб, «зульфукар/зульфикар» атлы, эки ауузлу уллу бычакъ джюрюгенди. Ол заманлада огъуна бизде да болгъандыла эки ауузлу узун бычакъ эте билгенле. Барс* элде, Къарачайда аллай бычакъга «Сылпагъар» дегендиле. Аллай узун бычакъны устасыны аты да бизге дери да джетиб сакъланганды - ол да Базылай. Науруз бла тенгликде айланган Будиянны да сылпагъар атлы узун бычагъы болгъанды.14 Тилледен шагъатлыкъла бла юлгюле I. Сылпагъар бабабыз Алий халифден сора минг джыл ётюб джашаса да, «сылпагъар» сёз «зульфакар» сёзден эски кёрюнеди. Бу ойумгъа «сыл/сал» сёзбашны бычакъ бла, ёлюм бла байламлыгъы шагъат этеди. Анга кесибизни эски15 сёзлерибизде эм башха тюрк сёзледе16 шагъатлыкъла табабыз: 1. «сал» - ёлюк, джансыз мыллыкъ; «сал агъач» -ёлюк салыучу тескере (покойника носилки) «сал къалтур» - узакъ меджисуу заманлада аланланы бир къаумлары ёлюкню салыргъа тапха маталлы къуралма «сал сандыкъ»- (гроб) Науруз джашагъан меджисуу заманда ёлюкню салыб асыраучу керек 2. «сыл » (сылмакъ, сылыу, эт сылыргъа) - а) этни тузлар ючюн, къакълар ючюн къат-къат кесиб, аланы бири-биринден юзмегенлей джукъартыу. б) этни узун-терен ызла салыб кесиу. «Сыл» сёзбашдан къуралыб, къарыусузлукъну, джокълукъну, аман-джийиргешли болумну кёргюзтген сёзле: «сылхыр,сылхырбаш,сылыкъ» 3. «сылхыр, сылхырбаш»- къойну къулагъындан кириб мыйысын къурт ашаб, къой мыйысыз болуб («сыл»- къуругъан эм джокъ орнунда болгъан магъанада). Аны ючюн «хыр» бурулгъанча бурулуб тургъанга «сыл+хыр» дегендиле. (Андан башсыз мыйысыз адамгъа кёчгенди бу айтыу) 4. «сылыкъ» - «сыл» болгъан, джийиргешли джукка саналмагъан, (адам джокъну орнунда деген магъанада) 5. къазакъча : «сал ауруу» - (паралич) санлары ёлюкча къатыб къурушуб тургъан ауруу «салп эту» - (шлёпнуться) доп деб ауаргъа «салгъырт»- (инертный) тирисиз,кётюрем «салдакъы»- (истасканный) эски, аман, «салпакътау»- (волочится)- сюйрелиб барыргъа, 6. тюркче : «силах»- сауут Бек эски болмагъан сёзледе 7.сюлпюгюр - джитиаууз бычакъ 8.солпуч - бычакъны (къол) сабы 9. «…Къонакъ юйде ёрге тагъылыб къалгъанды Асланбекни сарыкъулакъ сюлпюк бычагъы….»17 Мени сагъышым бла эм алгъа «сыл, сал» сёзбашла бир магъанада болгъанга ушайдыла. Бу билгилени бирге джыйыб анализ этгенге «сыл» сёзден къуралгъан «сылмакъ/сылпакъ» болуб, ол да бычакъны бир тюрлюсю болады. Аны «сюлпюк» формасы башында кёргюзтгенимча фольклорубузда сакъланганды. Сылпакъ бычакъны, эт сылынганча, къылычы* эки ауузлу* сылынганды. Сылпакъ бычакъны, сылпакъ къылычны джюрютген аскер эркиши «сылпакъ эр» болады. Сылпакъ бла эр, эки сёз, заманланы узунлугъунда биригиб Сылпагъар болады. Орус сёз «сила» да бизни «сыл» сёзюбюзден айырылгъанды*. Бу мисал да шагъатлыкъ этеди къарачай (тюрк) тил бла орус (славян) тил бир евростатика уллу тил юйюр болгъанларына* II. Бизни Сылпагъар бабабыз бла бир заманда Молдау* бийликде Николае Миллиеску (1636-1682дж) джашагъанды. Ол, молдау бийни тахтасы* къатында ишлей, мийик «спафар» чынга джетгенди. Бий тахтадан тайгъанда, Миллиеску Россиягъа кёчгенди, тукъуму чыныны аты бла «Спафаряй» деб бегигенди, ол тукъумда Россияда белгили къалгъанды. Молдау бийликде «спафар» чын «сырпын элтиучю- носитель меча» магъанада, сыйлы дараджада болгъанды.18 «Спафар» сёз «сылпакъ эр» сёзге тауушу бла джууукъ келеди, магъанасы бла бирча болады. Молдау бийлик аланхазар, ногъай юйюрлени джерлеринде, 14-19 ёмюрледе къуралыб болгъанды. Бюгюнлюкде да Молдауда тюрк юйюрлени бир къаууму, бизни бла бир тилли гагаузла джашайдыла. Анализ этгенге «Спафар» сёз «Зульфукар/Зульфикар» сёзден, «Сылпагъар» сёзге джуукъга ушайды. Алгъа «Спафар» чын эм дараджа болуб, артда тукъумгъа бурулгъанды. «Сылпакъ +эр» ат болуб, тукъумгъа бурулгъанды. Сылпакъ эм сырпын сёзлени башларына къарасанг сыл+пакъ сылыучу (кесиучю) къылыч, сыр+пын да сырыучу (чанчыучу) къылыч болгъанлары кёрюнеди. Алай бла сылпакъ къылыч сылпагъар формада араб къауумлагъа, бизни эски аланхазар (шумер) юйюрлерибизден кёчген болур? Алай тюйюл эссе, араблылы кеслерича зульфакар бычакъла, бизни аланхазар, скиф бабаларыбыз кеслерича сылпагъар бычакъла эте тургъаны ачыкъ болады. Тюзюн билген Аллахды, алай а бизни бюгюнгю тилибизде «сылпагъар» ат-тукъум бурунгу «сылпакъ эр» сёзден келгени бир тынч билинеди. III. Ушаш сёз къурауланы мисаллары : къал - къалпакъ - каракъалпакъ (миллет), (къ > гъ бурулуу, къалпагъым), джал - джалпакъ, (къ > гъ бурулуу, джалпагъым), къыл- къылмакъ (къ > гъ бурулуу, къылмагъы) «Эр» сёз къоушулуб эркиши ат бек эски заманладан огъуна къурала келгенди тарихибизде 1.тарт + эр= тартар= татар 2.булгъа/болгъа+эр=булгъар/болгъар, болкар/малкъар. 3.хаз (къаз) + эр = хазар (бурун хаз, бюгюн къаз) 4.маджа/баджа + эр = маджар 5.дюк (тюк) + эр = дюгер (бурун дюк, бюгюн тюк) Мен юлгюге къуру беш сёз салгъанма, алай а быллай сёзлерибиз бек кёбдюле. Эркиши атла да артда тюрк миллетлени атлары болуб, талай атларыбыз да (былайда 4-чю 5-чи номерле) башха миллетлеге кёчюб, аланы атлары болгъандыла. Сылпагъар да аллай бир сёздю - сылпакъ+эр. IV. Аны тышында къарачаймалкъар (тюрк) тил бла араб (семит) тиллени тамыры бирди. 10 минг джылны алгъа бир тил болгъанды.*** Анга да тилибизде шагъатлыкъла кёбдюле. Джам>джамчы>джама>джамау>джамауат/джамагъат Джиб>джиби>джиберил >Джибрииль Джан- сол/онг джаны, сол/онг къабыргъасы адамны > сау джан, джашаулу джан, адам джан Былайда кесигиз кёргенча джам/джиб/джан сёзбашла къарачаймалкъар тилни энчи сёзлеридиле, ахыр сёзлери джамауат/джамагъат, Джибрииль, джан уа араб сёзлеге саналадыла. Бу сёзлеча араб тил бла тамыры бир болгъан башха сёзлерибиз кёбдюле. Алай бла «сылмакъ/сылпакъ», ызы бла «сылпакъ+эр» арабдан келмей, кеси тилибизде минг джылланы алгъа, джезни темирни эрите билиб, къылычла эте башлагъан заманладан бери джюрютюлген сёздю. V. Керти сермешиуде «сылпакъ» бычакъны хайыры къалгъан бычакъладан уллу болмагъанды. Алай а сермишиуню аллы бла эки ауузлу формасы бычакъ къоркъутуулу кёрюнюб, душманланы джунчутургъа болушханды. Къалгъан къылычладан башха болгъаны ючюн, ариулугъу ючюн байрамлада да аллай бычакъны кёб чыгъаргъандыла. Сылпагъар къылычны ауузучу кенглигинде да (горизонталь), ингичкелигине да (вертикаль) да экиге сылынганды. Керти сылпагъар , эки къылычны (клинокну) бир бирине джабышдырыб, къылычланы эки учун айрылай къойгъан сырпын болгъанды. Сылпагъар ат бабабызгъа, туугъанында айтылмай, уллулугъунда аталгъан болур. Атауул атла да уллулукъларында аталгъан атладыла. Бурун Къарачайда, башха тюрк юйюрледе, эркишини эки-юч аты болгъан адет кенг джайылыб болгъанды. Октябрь Инкилабха дери хаджиле Бурун хаджиликге кёбюсюне джаяулай бара тургъандыла. Джолда да къоркъуулу халгъа тюше, бедуинле башха зорчуланы тонауларына тюбей джюрюгендиле. 1914 джылдан башлаб, Россия императорлугъу бла Осман императорлугъу арасында къазауат ачылгъандан башлаб, Совет Союзну 1979 джылына дери Шимал (Кюзей) Кавказдан муслиманланы хаджиликге барыргъа эркинликлери болмагъанды. (Кавказдан биринчиле болуб, 1979джыл Къарачайдан биреулен, Малкъардан биреулен хаджиликге баргъаныдыла.) 1. Сылпагъарланы Керти хаджи (къандауур) 2. Сылпагъарланы Хусин хаджи 3. Сылпагъарланы Зеке хаджи 4. Сылпагъарланы Мухамет хаджи (Махамет хаджи?) 5. Сылпагъарланы Шогъай хаджи 6. Сылпагъарланы Байра хаджи 7. Сылпагъарланы Алий хаджи (Зекени джашы) 8. Сылпагъарланы Даулетмурза хаджи 9. Сылпагъарланы Мурат хаджи19(1867 джыл баргъанды) 10. Сылпагъарланы Адильгерий хаджи (биченчи) 11. Сылпагъарланы Хасанбий хаджи 13. Сылпагъарланы Темма хаджи 14. Сылпагъарланы Ахмат хаджи 15. Сылпагъарланы Маил хаджи 16. Сылпагъарланы Таулу хаджи 17. Сылпагъарланы Чокка хаджи 18. Сылпагъарланы Чёпеллеу хаджи20 19. Сылпагъарланы Келемет хаджи 20. Сылпагъарланы Герий апенди хаджи (добар) Табханыбыз буду ансы, Сылпагъарлада хаджиле быладан кёб болургъа керекди. 1914 джылгъа дери хаджи болгъанла салынгандыла, тизмеде хронология джокъду. Унутулгъанла бардыла, Тюркге кёчюб кетгенле бардыла, аллайла санаугъа тюшмегендиле. Зульфакар-Сылпагъар атдан къуралгъан тюрк-муслиман тукъумла Сылпагъар-Зульфакар атдан къуралгъан тюрк-мусульман миллетледе тукъумла бек кёбдюле.Тюбюнде бир талайын береме. Тукъумну къатында сан Яндексде (Интернетде) 2007джыл болгъан индексетмесин (интернетде сагъынылгъан санын) эм тюрк-муслиман республикалада къаллай тукъум джюрюгенин кёргюзтеди. Зульфикаров -1500, Азербайджан, Таджикистан, Казахстан Зулфикаров - 257, Азербайджан, Казахстан Зулпукаров - 142, Кыргызстан, Кумыкия, Казахстан Зульпукаров -199, Дагестан Зульфукаров- 74, Азербайджан, Дагестан, Казахстан Зульпикаров- 28, Узбекистан, Татарстан, Башкортостан, Дагестан Зулфукаров- 6, Татарстан, Каракалпакистан Зулпакаров -6,Чечня Сульфукаров- 6, Казахстан, Азербайджан Зульпакаров - 3, Дагестан, Казахстан |