DjirNazmuSimail

Сёзюм - ёзюм: мен - шайырма.
Аллах, тилимден айырма.
Ёлюмден къутхар тилими,
Тилегин эшит телини.

Ол заманда джашарыкъбыз
Миллетим да, кесим да.
Тилегим къабыл болса,
Бизге джокъду ёлюм да.

Кёкден тюшгенди джарыкъ
Кёлюме-джюрегиме,
Джайылыр ючюн назму болуб
Джуртума-миллетиме.

Кязимге, Сымайылгъа да
Алкъын кёбдю мени борчум:
Аланы ызларындан бара
Хаджи да, шайыр да болдум.

Къадау ташдан Къара ташха,
Минги таудан Нюр таугъа
Барыб, къарадым артха:
Джаралы джугъутуру Кязимни,
Джаралы ташы Къайсынны
Мени къайтардыла Джуртха.

Джаным Джангыз Терек да бола,
Къадау Ташха да бурула,
Акъ сёз болуб да уча,
Джашай барама, арысам да.

Танг джарыгъанча, джарысам да,
Таш джарылгъанча, джарылсам да,
Джангыз Терекча, кесилсем да -
Сёзде къаллыкъма мен - ёлсем да.

Хакъ, халкъ ючюн кирдим отха,
Кюйюб, джангырыр ючюн.
Хаджи, шайыр деген атха
Тыйыншлы болур ючюн.

Джаннган джюрекни джилтинлери
Бурула назмулагъа,
Башха джюреклени да
Джандырадыла ала.

Кёк бла, джер бла да саламлаша,
Эки дуния бла да саламлаша,
Шийир дуния бла да саламлаша,
Кязим бла Сымайылгъа
Барама джууукълаша.

ХХХ

Танг ата башлагъанды -
Къанатлыла башлагъанла джырлай.
Агъарыб тургъан башлагъа да,
Терен ёзенлеге да келгенди джай.

Танг ата башлагъанды -
Къанатлы сёзле башлагъанла уча.
Къанатланады башлыгъым да,
Мени хайдалай джолгъа.

Джамчы тюбюне къысылгъанды кече,
Акъ башлыгъыма къоннганды танг.
Ала барлыкъла мени биргеме,
Аладан къуралгъанчады джан.

Кетмегенди джукъгъа да кечем -
Къара джамчыма бурулгъанды.
Танг да башлыгъыма бошагъанды кёчюб -
Башлыгъым акъ тангдан согъулгъанды.

Алыб кечеми, тангымы да,
Аллына атланнганма Кюнню.
Тюбегенле́ сормай танырыкъла -
Атым къанатлыды мени.

Билмейме, бара тургъан джолум
Кюнлюкмю болур, ёмюрлюкмю?!
Башлыгъым акъ болса да, къарады джамчым -
Болджал джетсе, мадар джокъ - ёллюкме.

Болджал джетсе, дагъыда тирилликме -
Джамчым къара эсе да, башлыгъым а - акъды.
Кетгенимча, къайытыб да келликме:
Джашау, ёлюу, тирилиу да - хакъды.

Джырчы Сымайыл, Махмуд Дуда да
Алай келгендиле къайытыб.
Мени да насыбым тутар да,
Сёз борчумдан къутулурма, айтыб.

Инсан, халкъ хакъларыны ёкюлю - Махмуд,
Тау джырны, шийирни да башы - Сымайыл.
Ала баргъан джолдан таймазгъа этеме умут.
Ол къыйын джолда кесими да бир сынайым.

Сымайылны, Махмудну да къайтардым халкъыма,
Мени къайтарыр адам а - кёрмейме.
Аны ючюн, аурусам да, ёлмейме,-
Борчлума да кеси кесими джыяргъа Джуртума.

Джаным саулай кёчеме Сёзге,
Назму болуб къайытыр ючюн сизге.
Тёнгегими уа Ставангерде кёреме къалырын.
Махмудну да Нью-Джерсидеди къабыры.

Сымайылны уа - джаны саулай ёлтюрдюле Джуртда,
Уялмагъанла, къоркъмагъанла джукъдан.
Башламайым - асыры кёбдю джюрекде джара...
Джолдама: башлыгъым - акъ, джамчым а - къара.

ДЖЫРЧЫ СЫМАЙЫЛНЫ ОКЪУЙ

адамны Ада́м этген Сёзге -
Хакъ Сёзге - таянама къуру да.
О́л Сёздю Анаяса бизге -
Анга бойсунмазгъа болурму?

Акъ сёз да - о́л Сёздю бизге,
Бизге - тутханлагъа къалам.
Тюзлюгюбюз къалмаз тюзде,
Кёлюбюз бла берилсек Анга.

Хакъ Сёз эннгенди файгъамбарлагъа,
Акъ Сёз - шайырлагъа:
Хакъ Сёз бла, Акъ Сёз бла биз
Джол кёргюзтюр ючюн адамлагъа.

Хакъ Сёз айтылыб бошагъанды,
Акъ Сёз а турады келгенлей.
Ахырзаман келликди ол кюн,
Джерде ахыр поэт ёлгенлей.

Ахыр шайыры ёлген кюн
Келеди ана тилге да ёлюм.
Ызымдан келген кёрмейме -
Аман болмай не этсин кёлюм.

Хакъ Сёзге таяна, ала къарыу,
Акъ сёзюмю джазама алай.
«Мадар этсенг, къадар этерме», -
Къарайды Кёкден джулдуз бла Ай.

Шайыр ёлмей, ана тил ёлмез.
Ана тил ёлмей, шайыр да ёлмез.
Тил къазауат да дин къазауатчады -
Шайыр шейит болмай, тил тирилмез.

Тил къазауатны ал сафында
Этедиле шайырла къазауат.
Аладыла къутхарлыкъ тилни,
Джанлары Аллахха аманат.

ХХХ

Кёлеккем
Аллыма ётгенди.
Кюнюм
Батаргъа джетгенди.
Меннге къалгъан энди -
Ай бла джулдуз.

Менден къаллыкъ а неди?
«Таш бла Терекди».
Баш бла джюрек да,
Болугъуз рахат.

Дуния кёзюудю.
Келиу, кетиу да,
Джашау, ёлюм да -
Хакъдыла, хакъ.

Кёргенме джер, суу да,
Къууанч да, джарсыу да...
Къыйналама сора
Быллай бир неге?

Халкъдан айырылсам да,
Айырылмай Хакъдан,
Буюргъанча Аллах
Джашаргъа кюрешдим.

Таш бла Терекденди
Юйюм, джуртум да.
Джети къат Кёкденди
Рухум бла джырым а.

Джангыз Терекча да
Кёрдюм кесими -
Джахилле къолундан
Аудум, кесилиб.

Къадау Ташча да
Чыдадым зулмугъа.
Да джокъду ёлюм
Шайыргъа, фахмугъа.

Аллахдан тилей
Кечмеклик кесиме,
Сёзледен джаныма
Ишледим кешене.

Къарачайда да,
Къайда да
Мени кёзюмден
Кёрюрсюз...
- Неними, нени?
- Ташны, Терекни...

...Кёлеккем
Аллыма ётгенди.
Кюнюм
Батаргъа джетгенди.
Башха дуниягъа
Кёчерикме энди.
Кязим хаджиге,
Джырчы Сымайылгъа,
Закий Къайсыннга да
Тюберикме энди.

Ёлгенле кетерикбиз.
Джаралыла уа -
Джаралы джугъутур,
Джаралы таш,
Джуртда Джангыз Терек -
Къаллыкъдыла дунияда:
Ала тирилликдиле,
Боллукъдула сау.
Минги - Джыр эмда Тау -
Алагъа боллукъду дарман,
Юфгюрлюкдю джашау.

Кетгенле да къайытырыкъбыз.
Ол бир дуниядан хапар айтырыкъбыз.
Къачанмы? Белгисизди ол.
Алкъын, ачыкъ тюлдю джол.
Алай а - ачыллыкъды джол.

Орайда тартылса, къобуз согъулса,
Ана тилде назму окъулса,
Джукълагъанла уяна тебрейбиз,
«Бизни эскерелле» дейбиз.

Ана тилни эсенлигиди
Ёлюмден къутхарлыкъ да бизни.
Шийир - тилни джилигиди, джигиди,
Кераматы олду Сёзню.

Шайырлагъа ол бир дуния -
Назмулары, китабларыды.
Ала окъулгъанлай турсала,
Шайыр да турады джашагъанлай.

Ёлген муслимге
Къуран окъугъанчады,
Кетген шайыргъа
Назмусун окъусанг.

Кёлеккем
Аллыма ётгенди.
Кюнюм
Батаргъа джетгенди.
Джашарым-къалырым,
Джазыуум-къадарым
Сизни къолугъузгъа
Кёчгенди энди.

ХХХ

Олсагъатда бизге бола эди джыйырмашар джыл.
Хар бир джылынга этген эдим бирер джыр.
Энди джылым - бир ёмюр бла джыйырма.
Джашау джолум болмады, не этейим, айырма.
Джырчы Сымайылча, мен да къалдым къыйырда.

ХХХ

Барды бир Кюч буюргъан назмуну:
«Джаз муну, джаз муну, джаз муну».
Келелле эсге, кёрюнелле кёзге
Абдуллах шыйых, Хаджи, Бушай...
Барсам джашагъандан джашай,
Сёзюм аланыкъына барады ушай.

Джууу́къла бир-бирине Алхам бла Назму.
Бир Кёкден энелле илхам, керамат да.
Хакъ сёздеди Акъ сёзню да тамыры. Анга
Кязим хаджи, Джырчы Сымайыл да шагъа́т(ды)ла.

ХХХ

Джуртну ташы да кёзюбюзге
Кёрюне эди алтынча...
...Дуппур башында джалан аякъ
Бир чабар эди алгъынча.

...Кюнбетде ийнекле, къойла да
Отлай эдиле бир рахат.
Сюргюнден джангы къайытыб,
Къууана эди джамагъат.

Джангурдан къачмай адамла,
Сюе эдиле джибирге.
Хазыр эдиле акъсакъал къартла
Джерге къабланыб ёлюрге.

Онтёртджыллыкъ тансыгъын
Халкъ ала эди джуртундан.
Кюн тюбюнде джауаед джангур,
Кёб эди кюлген, джылагъан.

Сууу, джангуру, ариу кюню бла
Туугъан джер халкъын сыйлаед.
Минги Тау да акъ аязы бла
Миллетни бетин сылаед.

Мубарек къарт Дауут-афенди
Айтаед таймай зикирле.
Джюреклери ашалгъан къауум
Тураед ёле, тириле.

Кёз джашлары сакъалын джууа,
Джырчы Сымайыл джырлаед.
Шагъырей ауазны эшитиб халкъ,
Тамаша болуб тынгылаед...

...Андан бери кёб заман кетди.
Бир ёмюр кетди, бир тёлю кетди.
Дауут афенди, Сымайыл да джокъ.
Келсем да элге - къууандырмайд джукъ.

Мубарек къартла - барысы кёрде.
Джаш тёлю - элинден кенгде.
Школгъа барлыкъ сабий джокъ элде.
Къалмады къууанч джюрекде-кёлде.

Дуппур башында джокъду адам.
Джокъду джырлагъан, джокъду джылагъан.
Тургъаныча турса да хар юй,
Кёрюнмейди арбазда сабий.

Джол джанында къоюб чурукъларымы,
Биягъы ташлагъа ура аякъларымы,
Дуппур башында хырылдаб чабама,
Сабийлигиме къайытханча болама.

Кюнбетден къарайла меннге къаяла.
Тауушсуз соралла ала:
Тюбелекми къайытханса элге,
Огъесе, къонакълабмы келгенсе бери?

Амалсыздан къысама кёзлерими -
Ол соруугъа джууаб эталмайма.
Кюйюб баргъан джюрегими
Къара суу бла суууталмайма.

Сюргюнден къайытыб келиб,
Халкъ джангыдан къургъанед элин.
Энди ол элде хазна адам джокъ -
Аман болмай не этсин кёлюм.

Кеси разылыгъы бла
Халкъ джуртундан айырылса,
Элинден айырылса халкъ -
Биле́ме да болуучусун талкъ...

Аман джора этмейме, огъай.
Сагъыннганынг къысылады джууукъ.
Ёзге, джюрекге къатылады къалай:
Мазаллы школда сабий таууш джокъ.

Ёсген тийремде къарай юйлеге,
Дуппур башында сойланама.
Эл ёле эсе - мен да гюнахлы,
Къолдан джукъ келмей, къыйналама.

Джюзджыллыкъ къартла - Мухаммад бла Джюсюб,
Кёб хапар айтханла манга былайда.
Къой, бузоу да ала къатыш кютюб,
Ала бла болгъанма джазда́ эм джайда́.

Биринчи кере аладан эшитгенме
Кимле болгъанларын Татаркъан, Къанамат.
Кетдиле къартла - джандетли болсунла,
Элни эте бизлеге аманат.

Аманатха болгъанла́ хыянат -
Биз тюлбюзмю,- кетгенле́ элден?!
Къазакъ бёрюча, джюрегим улуй,
Дуппур башында сирелеме мен.

Кёнделен джол бла чыгъыб Кесмезге,
Бичен ишлерге да къарайды кёзюм.
Не бла джарасын, къалай болушсун
Чачылыб баргъан элиме сёзюм?

ХХХ

Бир басхан кючюкню келтиргенле меннге,
Шималгъа юреналмай турады къансыб.
Кёрюнеми болур кёзюне Минги,
Боламы болур таулагъа тансыкъ?

Къарайбыз тенгиз джагъадан экибиз да
Хар бир ётген кемеге, къайыкъгъа.
Кёлюбюзча, тынгысызды тенгиз да...
Озалла былай кюнле, ыйыкъла.

Ёсюб джуртдан узакъда, Шималда,
Басхан парий болалырмыса сен?
Кёлню аман этме, болсакъ сау-эсен,
Джол чыкъмай къалмаз элге, къралгъа.

Джуртдан тансыгъынгы, джаудан дертинги
Алыр кюн келликди, Кю́чюк, ийнан.
Ары дери уа бур таулагъа бетинги -
Джуртну хауасын келтиреди боран.

Орман аюню амантиш итлери
Талагъандыла сени анангы.
Кеси ёлгюнчю джетисин кесгенди,
Бёрюле улуб айталла аны.

Боз къуртлагъа къошулгъанды атанг,
Джыйын джанлыгъа болгъанды башчы.
Сеничалагъа атар ючюн танг -
Ол ит джорукъгъа тургъанды къаршчы.

Къарнашларынгы, эгечлеринги
Къанын алады душмандан-джаудан.
До́бар, Минги Таугъа къарат кёзюнгю -
Атанг, бабанг да къарайла андан.

Ит тюлсе, Кючюк, бёрюсе сен:
Ачемезлени, Умарланы,
Джаттайланы, Татаркъанланы -
Бёрюкъанланы, бёрюджанланы -
Ол тулпарланы бирисе сен.

Улу́, за́уаллы, Кёкге къарат да кёзню:
Келир бир белги джулдуз бла Айдан.
Уллу Аллах айырмасын бизни
Беш Тау Эл бла Къарачайдан.

Саудан ёлюб къалмайыкъ биз,
Тюшген эсек да тышына, узакъгъа.
Кёрейикчи къайгъыларын
Тургъанланы зулмуда, тузакъда.

Инсанланы, миллетлени да,
Джаныуарланы, кийиклени да -
Джанлы, джансыз табигъатны да
Хакълары ючюн сермешейик.

Огъурсузса, сен, басхан кючюк,
Башынгы сыларгъа да къоймайса сен.
Тартаса мени эшик хауагъа,
Тенгиз джагъасыз болмайса сен.

Ол бир джагъада таулагъа къараб,
Улуйса, юресе, чабаса.
Сени тыяргъа излесем а,
Ачыуланнгандан таш-агъач къабаса.

Къыйынлы ананг, атанг да ёхтемленирча,
Бир парий боллукъса, сеземе.
«Тиши кичиген кючюк» деб,
Къабсанг, ачытсанг да, тёземе.

Сен джаш болсанг да, мен болсам да къарт,
Таулагъа айланыб этебиз ант:
«Хакъыбыз ючюн,
Джуртубуз-Халкъыбыз ючюн,
Буюрулсун джашаргъа, ёлюрге да».
Хакъ джол ачыкъды Кючюкге, меннге да.

Кючюк да, мен да тюлбюз кёлсюз.
Ышара, чайкъалады тенгиз.
Тенгизге кириб кёреди кючюк.
Толкъунла бла сынайды кючюн.

Ётерикбиз, Кючюк, тенгизден-теркден.
Кетерикбиз белги болгъанлай Кёкден.
Джуртха ашыгъама сенден да бек,
Тохтаб къалгъынчы, тыкъырдай, джюрек.

Кёбдю джюрекде джара эм таб -
Къойгъанды ызын къайгъысы Элни.
Къазакъ джюрегим къалгъынчы тохтаб,
Къошаргъа излейме Джыйыннга сени.

Джыйын джанлыны башчысы - атангды,
Сени сау кёрсе ол бек къууаныр.
Уянчы, Кючюк, бизге Танг атханды -
Узакъ джолгъа тебрейик къуралыб.