|
-
ДЖАШАУ БЛА ЁЛЮМ - БИЛЕМЕ... -САКЪЛА -«БУСАКЪЛА» КИТАБДАН - (1975-1980 джылла) - Танг -МиЙиклик -САРКЪДЫЛА ДЖЮРЕГИМЕ -ДЖАНЫМ ТЫНЧАЙЫР АНДА -КЕЛИР МУЗЫКА, КЕЛИР! -ДЖАЗДЫМ -БИЛЕМИСИЗ СИЗ? -КЮЛЮУЧЮНГЧА КЮЛ -БАШЛАНДЫ -НАМЫСНЫ ОТУНДА -ЭКИ САГЪЫШ -АУАЗЫНГ... -П. М. А. -ТАНГ АЛАСЫ Бойну къыбыла таба айланыб, Аякълары къаты байланыб, Кёзлери тынгысыз сагьышда. Кюн бетде - къой мангырагьан таууш. Ёзенде - суу шууулдагьан таууш, Кырдык тылпыу бурнуна ура,- Джашау алай татлымы эди туура! Къатында уа бир гитче джашчыкъ,- Туч къумгъанчыгьы - суудан толу... Аны джаны чыкъгьан сагьатда Суучукъ ичирген да ол болду. Уллула уа, дженглерин чюйюрюб, Къойну бойнун тартхан уллула, Аны джаны къайгьылы тюл, Аны эти къайгъылы болдула. Уллула къарадыла аны этине, Джашчыкъ а - огьурлу кёзлерине, Хансчыкъ къатхан зыбыр эрнине, Этилген иш бютюн эрши кёрюне. Чыгьа келген кюн батыб кетди Къойну уллу, джууаш кёзлеринде... Мен ол кюн болгьан болурма поэт, Къой кёз, бычакъ да тюшюб джюрегиме. ДЖАШАУ БЛА ЁЛЮМ Элияны келгенин кёктюн, Тийгенин да терек юсюне, Сыбыртхы учуча кёрдюм, Кёзюме чулгьаныб тийген. Элия урду терекни, Урду эсе уа - кюйдюрдю. Къылыч тюшюрдю билекни, Джюрегиме тюшдю бир кюлтюм. Алай кёрдюм ёлюмню джетгенин... Алай а, кёрдюм терекни джетегин. Анга да келлик эсе да ёлюм кёкден, Ол да, атасыча, къарарыкъды кёкге. Ёлюмню кёрдюм келлигин алай, Терекни кюйдюрген элиялай. Алай а, тохтагьанлыкъгьа Адамны джюреги, Тохтамай кёреме аны джюрюгени. Джюрек урады башха джюрекде, Терек джашайды джашил джетекде. Не кючлю болса да джаннган элия,- Андан кючлюдю джашил дуния! БИЛЕМЕ... Къозучукъ, джукълаб, тюшюнде Анасын тюртюб эмгени, Билеме, эсинге тюшгенде, Шатык болурла сёзлеринг. Билеме: дунияда эм кючлю ауаз - Джангы туугьанны ауазы. Джашау тереги ёмюрде аумаз, Кёлюнг къоркъуудан аязыр. Билеме: джюрекни бек къууандыргьан - Къарамы сюйген кёзлени. Таза сууугьу кёлню къандыргьан Сууу къурумаз кёзлеуню. Билеме: хорлар эрча джюрюген, Таукеллеге - баш къаты кёкню. Джюзаякъла тюл, джулдузла джюзген Тау кёллеге ушасын кёлюнг. Билеме: татлыды джашил бусакъны Толгьан Ай бла ушагьы. Игиликге джашлай джайгьан къучагъын Сени бусакъгьа ушатдым. Билеме: айтханым тюлдю джангы, Алай а - нарт сёзледен алабыз къарыу. Къызарады кюн батхан джаны,- Бюгюнюбюзден да тамблабыз ариу. САКЪЛА Джол созулад узакъгьа, Эки джаны - бусакъла, Башыбыз а - чыракьла, Сен мени джолда сакьла. Сен сакъла мени, сакьла, Къоркъма да джолгьа атла: Сеннге киши айтмагьан Мен айтырма бир затла... Бизге алгьыш этерле Эм къарт джанла - джулдузла, Бизге къараб тебсерле Джулдузла - эм джаш джанла. Джулдузланы обурлукъларын, Джашлыкъларын да алыб, Джолну алгьа барырбыз, Джулдузла кибик джаныб. Джулдузларына баралла, Ёрге тартыб бусакъла - Мен сеннге бара турама, Сен сакъла мени, сакъла. «БУСАКЪЛА» КИТАБДАН (1975-1980 джылла) Танг Танг - алтын тауукь - чёплейди Кечеги джулдузланы. Кеси уа джарый барады, Къызарта-агьарта тауланы. Кюн баш токъмагьын къаратады, Джукъудан бети къызарыб. Кёзлери кёзлени къаматады, Атлайбыз кюннге ышаныб Ишге, окъургьа, солургьа, Бир-бирибизге тюберге. Биз булут чабдырмазбыз анга, - Джангы кюн келгенди Джерге. МиЙиклик Къаяны тюбюнден къарасам ёрге, Дертли болама ары ёрлерге. Тубан басса да, этсе да шылпы, Къалай насыблыды анда шхылды. Къотур шхылды къысыр къаяда Орнун табалгьан чакълы, орнуму Табалмай къалдым бу шашхан дунияда, - Деген кюнлерим да болду. Алай а, мен - къая, джюрек - шхылды, Джашау - тубан, заман а - шылпы Тюлдюле. Мийиклик ма андан Джулдуз кёзлери бла къая башындан Къарайды меннге, кёз къысады меннге. Къыйынды меннге, къан къызады менде. Джюрегимде бир "ит" тохтаусуз улуйду, Бирчалыкъдан тынчлыгъым къуруйду. Алаймы ишленнгенди адам джюреги, Анданмы сюйгенди атны джюрюгюн, Сёзню къысхасын, джолну узунун, Къанатлы умутун - кёкню джулдузун?! «Былай сагьышлы нексе?»-, деб, сорма, Джууаб табалмам анга тыйыншлы. Тынчлыкъ джокъду дунияда сора, Мени джюрегимде къайдан болсун тынчлыкъ. Бара баргьанда, бютеу дуния Рахат болса да, сют уюгьанлай, Къая тюбюндеги къая башына Турлукъ болур талпыб къарагьанлай. Мийиклик - джангылыкъ, джюрекни джандырыб Тынгысыз этеди да, этеди рахат. Сезимим, сёзюм да мени джангырыб, Къаядан таугьа турама къараб. САРКЪДЫЛА ДЖЮРЕГИМЕ Эки къыз эки джанымдан Узатдыла эки гоппан: Биринде къайнай эди от, Биринде - къарачай айран! Мен ариу къызны къолундан Отну ичерге разы болдум. Ичдим эсе уа - ичим кюйдю, Джандым, джангылдым, джазыкъ болдум. Ма ол заманда къычырдым: "Аллах ючюн, бери бир айлан, Мени сау къалдырлыкъ, "хуп" дерча, Бер бир айран, бер бир айран". Гоппанны тутдунг джууукъ, Къарамагьанлай кёзюме. Кёзлерингден эки джыламукъ Саркъдыла джюрегиме... ДЖАНЫМ ТЫНЧАЙЫР АНДА Мен къаядан кетгенден сора, Кишиге кюзгю болмаз кёзлерим. Бирле къадалыб мени терслерле, Бирле уа - кеслерин. Мен кетгенде, къар эриб кеттенча, Къоюб сизге джашилликни, Джыламагьыз, мен мыдах этгенча, - Сюеме кишиликни! Ёлмедим ичиб, эсириб, Ёлдюм - ёрлей Кёкге. Излеген излесе, эсгериб, Къарасын мийикге. Бийнёгерникинден башха тюрлюдю Мен чыкъгъан мийик. Мени ючюн бузмагьанды Кюушеннгенин да кийик. Джашау ючюн, тынчлыкь ючюн Ёрлейдиле джашла. Адам ючюн, ариулукъ ючюн, Ёледиле джашлай. Джангыз тилерим: асырасагьыз, Асырагьыз къаяда, ранда - Ёрлеучю джеримде арсарсыз, - Джаным тынчайыр анда. Мени къатымда кюушенирле Джугьутурла, кийикле. Мени эсге тюшюрюрле Къарагьанла мийикге. КЕЛИР МУЗЫКА, КЕЛИР! Джашил музыка, тёгюл, - Джарасын унутсун терек. Джюрекни джулдузгьа кёлтюр, - Шош ышарсын тёгерек. Сыйла, музыка, сыйла, - Кёзге кёргюзт кёзлени. Кийик да уртлайд сайлаб Ай джуууннган кёзлеуню. Къайна, музыка, къайна, - Тынчлыкъ джокъ джерде, кёкде: Ит да улуйду, майна, Буу ёкюрген джюрекде. Керил, музыка, керил - Артда не, алда да не, Не кёрдюк, не кёрмедик... Келир музыка, келир. ДЖАЗДЫМ Б. К. Сен меннге алыб келген къалам бла Джазалмай тургьан назмуму джаздым. Анда - къышны чыммакъ сууугьу да, Джашил чапырагьы да джазны. Анда сени кём-кёк кёзлеринг, Акъыл сёзлеринг да джумушакъ байланыб. Анда чал ургьан умутларынг, Джашил умутларынга таяныб. Анда - хар джюрек излеминг сени, Джулдуз джарыгъыча джулдузгъа джетген. Анда - къыйын кюнлеринг да сени, Юзюлген кюртча басыб инджитген. Сен меннге алыб келген къалам бла Джазалмай тургьан назмуму джаздым. Анда - джашауну къара къышы да, Тиширыу огьуру да джазны. Сен келтирген назму китаблагьа, Тау башлагьача, алай къууандым. Алай къууаннган болур Меккягьа Баргьан дин ахлусу, окъуй къуранын. Сен келтирген къаламны тюрсюню Къамагьа ушайды, таулу къамагьа. Сёз сауутду, таб андан да кючлю, Таб эсгертдинг аны да манга. Сёлешсенг да эслеб, джазсанг да эслеб... Эслилеге тынгылай кёб назму джаздым. Къышны чиллеси къамада турсун, Мени сёзюмде уа - джылыуу джазны. Къууанчынга къууанч къошулсун, Суула къошула, болгьанча тенгиз. Ким да махтайды эсли хоншусун, Ким джашайды дунияда тенгсиз?! Сен унутмагьанса нартла аманатын: Къолдан келгенча кёлню кёлтюрдюнг. Ол а тюлмюдю дуния аламаты, - Мыдахлыкъ сынама, джаным, ёмюрде. БИЛЕМИСИЗ СИЗ? Билемисиз сиз, сюймеклик къутуртхан Къалай ургьанын джюрекни? Кёргенмисиз сиз джулдузгъа учхан Джап-джашил бусакъ терекни? Кёргенмисиз сиз къушну къаяда Къаяны кёлтюрюб тургьанын? Ётгюр тауушу къатлана таулада, Къуш биледи къайда туугьанын. Не тау башындагъыгьа бир къара - Кюч джокъду аны джогьултур: Бютеу дунияны бойнуна Алыргьа хазырд джугьутур. Къанатлы кибик кёкге учургьан, Бериб джугьутур ёхтемлик, Ёмюрде къалмазса сюнгю учунда Дуния джарыгьы сюймеклик. Адам улугьа джакъгьан отумда Алгьа да кесим къызама. Бютеу Джерни акъырын кёлтюрюб, Мен джюрегиме къысама. КЮЛЮУЧЮНГЧА КЮЛ Къалай къутсузду бюгюн кюн, Джауум да джауады къаллай... Кёлюнг кюннге ушаб къалмай, Сен а кюлюучюнгча кюл. Олсагьат тубан таяр: Ёзен - тургьаны кибик, Суу да - баргъаны кибик... Кюн да къучагьын джаяр. БАШЛАНДЫ Сен ышардынг. Кёлюмю кёгюнде Танг джулдузу, умут джулдузу джанды. Сепкилчиклеринг да сени бетингде Меннге, кёкню джулдузларыча, джангы. Сен ышардынг. Бар къайгъыларым Къанатланыб таудан аудула. Кюн къучакълады акь къайынланы, Сансыз ташланы да чауулда. Сен ышардынг. Тишле агьара... Таза тау суу, кёрюннген ташы. Ма ариулукь, тазалыкъ - къара, Кючлегенди дунияны башын. Сен ышардынг. Мен да ышардым, Кюн таякъ джетген къаялай. Джашаугъа сабийча ышандым, Адамла да къууатлыдыла къалай. Сен ышардынг. Толу эринлеринг Джумушакъ "къабдыла" джюрегимден. Баям болду сеннге эригеним Хар сёзюмден, джюрюгенимден. Сен ышардынг да джолгьа ашырдынг. Ол джол а энди, хаман кьайтарыб, Сеннге келтириб турлукъду мени, Тохтаб къалгьынчы джюрек къартайыб. НАМЫСНЫ ОТУНДА Нечик кёрюб болмайма бирде кесими. Этген ишими, айтхан сёзюмю. Ачыуланнгандан, не уялгъандан Къаты къысама эки кёзюмю. Заман тизиб ангыны тишине Кёзюме тюйреген мени кюнлерим. Чыр-чыр эте намысны отунда, Кюе да, бише да тургьан джюрегим. ЭКИ САГЪЫШ 1 Турлукъду хар зат, тургьаны кибик: Ёлюм джашауну джауу болгьанлай, Бир тубан басыб, бир да кюн тийиб, Кюнюбюз кете джауум джаугьанлай. Элия чартлай кёкде, джюрекде, Бир-бирибизни джарсыта, джарсый, Къыйынлыкъ кетгенден сора джекден, Биз аны, ызындан къараб, джаный. Сюйгенлерибиз саулукъда адам болалмай, Аладан замансыз заманда айырыла, Ала кетгенден сора уа, татыу къалмай, Олтурсакъ да Минги Тауну айрысына. ...Бюгече кёлюм - къуруй тургьан кёл, - Булгьанады, юзмезде чабакъча. Ёмюр тынчлыкъны кечеси, сау кел, Не этерикме дунияда джашаб да... 2 Бир зат да турмаз тургьаны кибик, Тюрленнген тюрленир иги джанына. Не барды Джашаудан, Адамдан мийик?! Ол экиси бир-биринден джангыра. Абыннганнга къол берирбиз, айтмай джукъ, Дженгилликни бошламазбыз джюгенин. Къыйынлыкъны къоймазбыз джекден джууукъ. Элия кюйдюрюр къара джюрегин. Мубареклерибизге кюреширбиз болургъа тыйыншлы, Кёзден кетселе да, кетмезле кёлден. Ала къойгьан иги сёз, халал иш, кишилик, ашхылыкъ - Сизге да ол затла къалырла бизден. ...Бюгече кёлюм - таза, толгьан кёл, Толгьан Ай, дууадакъ да джюзе тургьан кёл, Джулдузла, чабакъла да ойнай тургьан кёл, Сезимле, сёзле да кьайнай тургьан кёл. Къанатлы тау суу терк секирген кёл, Джашил джагьасында буу ёкюрген кёл, Къызны джюрегича, къалтырай тургьан кёл, Эрни кёзлерича, джылтырай тургьан кёл. Файгьамбар джуууннган сют кёлча, бир кёл, Джашауча, джырча, кём-кёк кёкча, бир кёл. Тынчлыгьынгы бузайым деб тюшген зар ташны, Къычырыкъ-сыйыт этмей, джутуб къойгьан кёл. Джумушакъ сыртха тюшюб сыртындан, Кёкге кёлю ачыкъ тургьан кёл, Шыбырдайды: ётю, бети да болгьан, Акъылы, тюз иннети болгьан - Джашаугьа келсенг, аллай адам кел! Ёссенг да, аллай адам ёс, Ёлсенг да - эрча джашаб. Сен ташлы джолну ётгенден сора, Ол джол къалырча, Къой Джолгьа ушаб. АУАЗЫНГ... П. М. А. Джаным кириб турады Телефон чыбыкълагьа. Шош ауазынга къоннган Гагайбаш чыпчыкълагьа Аш чачыучу къолум бла Таш атарым келеди. Мен сюйген, мени сюйген Къатымдача кюледи. Сени ауаз эшмелеринг, Джанкъылычдан эшилген, Джюрегиме джети тюрлю Кёрюннген, эшитилген. Джан тамырымча чыбыкъ... Андан ауазынг чыгьыб Къарады меннге кесгин. Ауазынгы ызындан Келиб къалсангед кесинг! ТАНГ АЛАСЫ Танг аласы Анг таласын Кючлегенд. Тарпан джюрек Кёк джашната, Кишнегенд. Тау аязны къол аязы Кёзлеуню Башын сылаб туудургъанды Сёзлени. Къанатлыны джукъусуну Джугьусу Чёкдюргенди кечени да Букъусун. Тынгы табхан мени кёлюм, сют кёлча, Таза, азат, ёлюмсюз да болгьанды. Бир сеннге туру боллукъ таша кёлде Джангыз сени джууунурунг къалгьанды. |