|
-АДАМ ДЖЮРЕГИНДЕ -ТАНГ АЛАСЫНДА... -ПОЭТНИ ДЖЮРЕГИ -КЪЫЙНАГЪАН, КЪЫЙНАЛГЪАН ДА ЭТДИМ -КЯЗИМНИ САГЪЫНА... -ЧУУАКЪ ЭРТДЕН -БАРДЫЛА... -МИЙИК ДЖЕРЛЕГЕ... -КЪЫЗЫЛ КЪАЛА -СЮЕМЕ АНДАН -ХАР ДЖАННЫ АНАСЫ -БЕГИРЕК АНГЫЛАЙМА -ТЮШ - СЕННГЕ -ДЖАЗ ОНГ ДЖАНЫМДА ЛЮУЮЛДЕЙ КЕЛЕДИ -АДАМ ОЗДУ ТЕЙРИСИН Сакъланайыкъ да уллукёллюлюкден, Сакълайыкъ насыбны джерибизде, Болмай къыйынлыкъ тюшюндюрюучюледен. АДАМ ДЖЮРЕГИНДЕ Къызны учунуб кюлюую да, Джазны келгенича, мени джюрегимде. Учхан джулдузну кюйюую, кюую да, Къыйынлыкъ ызыча, мени джюрегимде. Кёкге баргьан бусакъланы да Тамырлары мени джюрегимде. Сыннган, кюйген бутакъланы да Джашил умутлары - мени джюрегимде. Къаяны тешиб чынгагьан сууну да Къууанч тауушу мени джюрегимде. Чегетни джырыб чабхан бууну да Сюймеклик кючю мени джюрегимде. Хансха ташны тешдирген сюймеклик да, Джашаугъа сюймеклик - мени джюрегимде. Ёлюм ол ташча юсюме тюшсе да, Аллай сюймеклик турур кёзлеримде. Джаз терлеген джерни тылпыуу да, Сени талпыуунг да мени джюрегимде. Къыйналгьанны сёзсюз сорууу да, Тёзюмлюлюгю да - мени джюрегимде. Джазны джанкъозу, Кёкню джулдузу да, Джашауну джайы, къышы да - джюрюгеннге. Бютеу Алам, Адам улусу да Джумдурукъ чакълы джюрегимде. ТАНГ АЛАСЫНДА... Чыпчыкъла джырлайла танг аласында, Акъ чакъгъан тереклеге къонуб. Мен сени кёреме джукъу арасында - Джырча тёгюлген чачынгда къолум. Джашил бусакъланы тёппелеринде Танг къалкъыйды шош къанат къагьа. Тангны джарытхан эринлерингден Кёлюм мени, шо, къалай къанар. Табигьат тынгылайды джумушакъ аязгьа, Чыкъ джибитген санларын бошлаб. Мен назму къалай джазмазем къызгьа, Къызла къызаргъан дунияда джашаб. Умутларым - бет тюрсюнюнгча танг аласында, Ариулукъдан, джылыудан да толу. Кёреме сени джукъу арасында, Акъ чепкенли келинчик болуб. ПОЭТНИ ДЖЮРЕГИ "Поэтле джалан аякъ джюрюйдюле бычакъны ауузунда, ачы къаната кеслерини джалан джанларын". В. Высоцкий. Ашала-ашала джюрегим джар болгьанды, Оюлургьа къалмагьанды кёб. Биринчи китабым а - чыкъгьанды, чыкъгьанды, Аякъ тюбюмде сынмайды чёб. Поэтни джюрегин ашаргьа табсала, Бирлеге къозу эт да тюлдю керек. Таб антсыздыла тохтасала, Аякъ юсюнде ёледи терек. Поэтни джюрегин ашагьанлагьа Джерча юзюледи поэт джюреги. Къакъгъан адетди джашагьанлагьа Къуу терекни тюл, кёгет терекни. Кёгет терекге таш атханла, Сиз тюлсюз дунияны джашатханла. Ангылагьыз, сюйсегиз, чибинлегиз, Сиз фахмуну къабхан сокъур чибинлесиз. Чыкъгьанды биринчи китабым, чыкъгьанды- Аякъ тюбюмде сынмайды чёб. Джюрегим кюрешде чыныкъгьанды, Булутсузду, умутумча, кёк. Энтда кёб китабым чыгъар... Ёлсем, ала артха къалырла. Назмуларымы билгенле, сюйгенле - Къабырыма да ала салырла. Къоркъа да болмаз эди поэт ёлюмден, Поэзияны байракъча элтгенди ол. Терекни бутагьы зырма битгенден Сыныб кетгенча, кетгенди ол. Джаш поэт назмусун окъур, Ол болур меннге дуа, иясын. Мени бар да, джокъ да этген - Адам дуниясы. КЪЫЙНАГЪАН, КЪЫЙНАЛГЪАН ДА ЭТДИМ Сёзюм бла, кёзюм бла, эссизлигим бла Мен сеннге тюшюрген джараны, Артда джюрегим асыры эригенден, Тилим бла келди джаларым. Бирде - эки тау суу - къошулдукъ бирге, Болдукъ болгьанча эт бла тери. Тейри эшиги ачылгьанча бизге, Алай насыблы болдукъ, Тейри. Бирде уа, бизни арабызгьа Минги Тау тюшюб къалгьанча, Бир-бирибизден кёлюбюз къалыб, Башха тенгизлеге баргъанча. Дагьыда къайсыбыз болса да, Къолун узатса эркелетиб, Биз, терк къошула, эритиб, Бош сёзлени, буз тауланы да, Кете арабыздан тиклик, Кийик сезимлерим кете... Сен бердинг меннге мийиклик, Къатылыкъ, джумушакълыкъ да эте. Къыйынды бусакъча сюелген, Элия урса да, сюе кёкню. Мен сени, асыры сюйгенден, Къыйнагьан, къыйналгьан да этдим. КЯЗИМНИ САГЪЫНА... Учуб кетсе насыб къушунг, Юйюнг-кёлюнг болад къуу-шуу, Джюрегинги басад бушуу, Къыйынд къыйынлыкъ бла бууушуу. Ёзге, Кязим, "Иги Сёзюнг" Айтылыр да, джарыр кёзюм, Къайытырла чыдам, тёзюм, Сынар, джумушар ауур кёзюу. Тургьанда да ачыу кьайнаб, Къара танымагьан ата-бабам Назмуларынгы, Кязим, андан Айтхандыла азбар, баям. Сени сёзюнг дефтерледе Тюл, адам джюрекледе. Тюшюндюре, кёллендире Къыйын, зауукъ кюнлеринде. Къыйынлыкъ тенгизи басханда, Халкъгъа джюрегин къайыкъ этген, Шорбат чыпчыкъгъа да къайгьы этген Къышхы кюнде, асхакъ Кязим. Асхакълыгьынг - Гомерни сокъурлугьу. Кёб эди, Кязим, сорлугьум Алгъындан, башлаб аллындан, Ай медет, къайда акъылман? Бюгюн да тынгысыз дунияда, Бирле билмегенде уяла, Сауутха, кючге базгьанда, Тюзлюкге уру къазгьанда, Къайтарабыз, Кязим, сени: "Фыргьауунлагьа ийнанмагьыз", "Иги сёзню бычакъ кесмез", "Ауар ташха таянмагьыз". ЧУУАКЪ ЭРТДЕН Чууакъ эртден. Джап-джашил кырдык. Тие келген кюн. Бешик арбазда. Таула аталача ёхтемлениб. Тау суу назму окъуйду азбарлай. Джерни бурулгьаны - бешик тебреннгенине кёре, Джырны туугьаны да, тийгени да Кюнню. Сют челекде кёмюкленнгенча, Кёмюкленеди насыбдан кёлюнг. Джашауну Кюню чыгьады ёрге - Тиширыу бешикге къабланнган кёзюу. Шатыклыкъ келеди бютеу Джерге, Къалай къууанмаз адамны кёзю. Ариу, джылы кюн. Джерни юсюнде Рахат тебренеди адам бешиги. Адам джюреги меннге ачылады, Ачылгьанча Тейри эшиги. БАРДЫЛА... Бардыла аллай адамла - Къачан ёллюклерин билгенле, Дагьыда джашаугьа ышарыб, Сабийча тауушлу кюлгенле. Бардыла аллай адамла: Къайда ёллюклерин билгенле, Дагъыда тартыб алайгьа, Таукелден таукел келгенле. Топуракълары тартыб да тюл, Джазыулары болуб алай, Кишиликлери, намыслары Айтханны этедиле ала. Дагьыда ол къауум адам Эс табдыралла къалгьанлагьа. Эрле дейбиз биз андан Кючлю хауалы адамлагьа. Джашаргьа, ёлюрге да не ючюн Кереклисин билгенлеге. Къылычларын суууруб, Шыбыланы кесгенлеге. МИЙИК ДЖЕРЛЕГЕ... Бу бош сёзледен, ууакъ излемледен - Арлакъгьа, ары, мийикге, таулагьа. Къууанч къычырыкъ чыгьыб джюрегингден Джалан аякъ чабарча джашил талада. Бир кесекге бола эсе да, ары - Адам аягьы басмагьан джерге, Къайгьылы да, кюртледен къоркъуб, Джукъ айтыргъа базмагьан джерге. Бир кесекге эсе да, ары кетиб, Джаларгьа кёлюнгде бар джарангы. Насыбны доммайындан умут этиб, Бууларындан да къуру къалгьанынгы. Бир кесекге бола эсе да, ары - Намысынга тынгыларгьа деу эрча. Сау дунияны къууанчын, джарсыуун кёрюб, Кесингикиге кесинг айыб этерча. Бир кесекге бола эсе да, ары - Кёлюнгю кёгюн тазалаучу джеллеге. Адам улусу бютеу адам улугьа Сагьыш, алгьыш этген мийик джерлеге! КЪЫЗЫЛ КЪАЛА Кюнбетни ташлары ушайла нечик Шыпан къойлагьа, джайылыб тургьан. Къаялары да - къонгур ёгюзлеге, "Пуф" деб джатыб, кюушене тургьан. Былайда къарт-джаш да таныйды мени, Хансха-ташха да къууанады джюрек. Кесими Сосуркъача кёреме мында, Балакъ тюбюм бла ёталмаса да джюджек. Терсими, тюзюмю да кёргюзтген кюзгю, Тау элим турады мени къучакълай. Къара ханслай джагъылады аппаны сёзю, Амманы сёзю да - ит тил чапыракълай. Эсимдеди: къаягьа ёрлей, джыгъылыб, Мен аягъымы сындыргьанымда, Аппа сылаб, къара ханс джагьыб Байлагьан эди, сора къатымда Эски джырланы джырлай эди ол: «Джукъласанг, илгенмезге амал джокъ, Илгенсенг а - сыланнгандан хайыр джокъ»,- Дей, сыннганымы тюз къайнатхан эди ол. Джюреги ачыгьаннга, кёлю сыннганнга Мени назмум да джараса алай, Андан уллу насыб керек тюл эди манга, Не этсенг да эт, джоралаб алай. ...Хар зат да турады мени эсимде, Гошаях къала къаяда тургьанча. Къарайма къууанч берген элиме, Бола, дуниягъа джангыдан туугьанча. Маллагъа суу иче турургьа тегене Джарашдыргьан чакълы бир затха - Не бла джарадынг туугьан элинге?- Деб, меннге тюбеб соргьан къартха, Не джууаб къайтаралайым мен? Бери келишмейле ууакъ сылтаула... Мында туурады ишинг, иннетинг, Къаяла тургьанча кёзге туура. Хоу, мени айтырча этгеним джокъ, Мени ишимден заман хапар айтыр. Кёлде сюймеклигим туугьан элиме Эртде-кеч болса да туура къайтыр. Булут болгьан суу джауум болуб Къайтхан кибик туугьан джерине. ... Къызгьан бетими турама тутуб, Кесмезни салкъын ургьан джелине. СЮЕМЕ АНДАН Кесимича кёреме кимни да: Сюймейме тарын кийимни да, Юйню да сюймейме тарын, Къурушханча алада санларым. Тар кийимни келед созарым, Тар юйню тюбюнден оярым, Тар джолну кенгертирим, Тар джашауну эркин этерим. Андан сюеме мен чексиз кёкню, Чексиз оюмну да сюеме андан. Алай а зар, тар джюреклени Не бла уятсын, уялтсын Адам!? Тар юйюнден тюл, зар хоншусундан, Аман адамдан кёбдю тарыкъгьан. Къаллай тарлыкъдан да къутулурбуз биз, Къутулалсакъ джюрек тарлыкъдан. ХАР ДЖАННЫ АНАСЫ Къалай огьурсузду къаблан, Алай а, баласына къарагьан сагьатда, Кёзлерин да джумаракъ этиб, Таш да эрир аны къарамында. Къойдан огьурлу да не болур, Илешген адам улусуна. Ёзге "таркъ" деб аягьын уруб, Ол да къоркъады къозусуна. Аллай сезимсиз джашау болмазын Акъылым турса да ангылаб, Кёргеним сайын сейирсиннгенден Сейирсине барама анга. Керексизге шкок улутханны Апсаты да тургьанды къаргьаб. Хар джанны - анасы, аны унутханны Анасындан ичген сютю - харам! БЕГИРЕК АНГЫЛАЙМА Джангызлыкъны къышхы сууугьу Къазакъ бёрюню улууундан Джилигиме дери ётдю мени. Огъай, ол ачымаз мени къолумдан. Иги этеме деб да айталмам, Ёзге бу джазыкъ къазакъ бёрюге Бу чууакъ кече шкок аталмам... Мени да улуйду джюрегим бирде. Ол а тарыгьады къаргьа чёмелеб, Бу джашау джашау тюлдю деб, джулдузлагьа. Шум болуб тынгылайды анга тёгерек, Бёрю улугьан къышны хатхусундан чыгьа. Быллай кече бегирек ангылайма Къалай кереклисин адамгьа адам. Къатымдагьылагьа джитирек къарайма, Кёбюрек да тынгылайма андан. Къазакъ бёрю, сеннге болушалмам, Сени алай джаратханды къадар. Алай а къатымдагьыны кёлю-джюреги Толмазча этерге керекме къардан. Ёзге кишиге джукъмай ашхылыгьым, Излемей къойсам алай этерге, Мени бармыд да сенден башхалыгьым, Адамма деб джашарча джерде. ТЮШ Бир бош затны юсюнден орам тюйюшде Къакъгъан, къагьылгъан да этиб, Мен джата эдим терек тюбюнде, Бычакъ меннге этерин этиб. Кёзюме кёрюне эди анамы бети, Бирде сени джилтин кёзлеринг. Бирде къаным бла джерге тёгюлгенча, Айтылмай къалгъан назму сёзлерим. Келе эди къулакъгъа ауаз Къайдан эсе да тубандан, алдан. "Джурту ючюн тюл, халкъы ючюн тюл, Ой, нечик бош джоюлду адам! Кесини оту ёчюлсе эди, Башханыкъын джандырыр ючюн. Бу бир керек кюн ёлсе эди, Бизде джигитлик джангырыр ючюн. Айтыр сёзю да, этер иши да, Сюймеклиги да къалдыла джарты. Ахыр кюнден къутулмаз киши да, Ёзге былай кетген а - джарлы!..». Къаным а бара эди зырылдаб джарадан, Джашил кырдыкда уюргьа ашыкъгьанча. Къарай эдим аны ызындан Атымдан, антымдан да къуру къалгьанча... СЕННГЕ Къызчыкъ, сеннге джазама назму Кечени ауурлугъу кетген сагьатда. Дуниялыкъда ариу джашайыкъ ансы, Бирибиз да келмез, кетсе, ахратдан. Огьай, ахратдан да келирме туруб, Сюймеклик сезимден бир къанар ючюн. Къаным, саным да ойнаб, къутуруб, Энтда ариулугьунга бир къарар ючюн. Огьай, джашаудан кетмезме кери, Асыры насыблыдан ёлюб къалмасам. Сени да джукъгьа иймезме, Тейри, "Тейри" кесине урлаб алмаса... Къызчыкъ, сен мени кийик джюрегиме Мийик сезимле бергенинг ючюн, Джашауну магьанасын джерден джулдузгьа Сюймеклик кергич бла кергенинг ючюн, Гоппан толу насыбны меннге Алай намыслы узатханынг ючюн, Адам джюрегин гюллери ачыла Тургъан гоккагьа ушатханынг ючюн, Кишиге ийилмеучю ёхтем башымы Бюгеме сени аллынгда. Сен джашайса, насыблы эте, Джерде, джюрекде, назмумда. ДЖАЗ ОНГ ДЖАНЫМДА ЛЮУЮЛДЕЙ КЕЛЕДИ Джашлыкъ келгенча артха къайытыб, Бюгюн кёб ышарама азгьа да: Чепкенинги озгьун къайырыб, Бутларынг бла ёрге чабхан аязгьа да; Джелге чамлана, этеклеринги Уятлы тюзете келиуюнге да. Унутханма не этеригими, Харх этеме мен бюгюн неге да. Къууанама мен бюгюн неге да, Сейирсинеме мен бюгюн ненге да. Джюрюшюнге да, сюегинге да, Башханы сюймей, мени сюйгенинге да. Бютюн разыма мен бюгюн неге да, Джазгьы хауагьа, кёкге да, джерге да. Акъылымы ангылаб, къызаргьанынга да, Назмума тынгылаб, ышаргьанынга да. Келесе атлаб биргеме сен,- Мен а айтама бир кёб ётюрюк: "Кече арасында Кюнню излесенг, Келирме сеннге Кюнню кёлтюрюб". Ол ётюрюк да тюлдю. Бусагьатчыкъда Нени да эталлыкъма. Аллах кёреди. Къутас чачы да сыртына тёгюлюб, Джаз онг джанымда люуюлдей келеди. АДАМ ОЗДУ ТЕЙРИСИН Он киши болса да он бармагьынг Джюрегинги мыдахлыкъ кючлер. Эсгерсенг заманны кетиб баргъанын, Кёрюнюб, кёрюнмей да кёзге. Къайытмаздан кетиб баргьан зат Джюрегинги ичи бла ёте, Ойлашдыра, тюшюндюре баргьан зат Бизни джерге, кёкге да джууукъ эте. Бирле кибик, тохта демейме сеннге,- Нарт джюрюшюнг чырт болмасын сериуюн. Сен тохтасанг - дынг тохтады джашау да,- Ма алайды къарткъуртхача сезиуюм. Чалман къазыкъгьа ким да атар аркъанны, |