|
-
ЭШМЕЛЕРИНГИ КЕСДИНГ... -ОНГ ДЖАНЫМДАН СОЛ ДЖАНЫМА КЁЧСЕНГ -КЪАУДАН -КЪАРА КЮННЮ АКЪЛЫГЪЫ -ЕСЕНИННГЕ -БИЗ ТАУЛА ТЮЛБЮЗ... -КЪАРАЧАЙЛЫ ДА ВИНЧИ КЪАЙДА? -КЕТДИ КЪАЯДАН КИЙИК -ДЖАНЫМЫ ДЖАНЫ -АСЫРЫ СЮЙГЕНДЕН -ЫШАРА ЭДИНГ БАШХАГЬА -КЁРГЕНМИСИЗ? -ДЖАНГЫДАН ДЖАША -ЭКИ ДЖЮРЕКЛИ АДАМЛА -УУЛУСА, ДЖАУУМ, АЛАЙ А... -КЪЫЛЫЧ -КЪАЛАЙ БОЛАЙЫКЪ АЗАТ -СЮЕМЕ -БИРИНЧИ СЕЗИМЛЕ -ШОШМА -МУССАГЪА -1982 джыл, июлну 14 -«ДЖАНГЫ АЙ бла ДЖУЛДУЗ» дефтерден - (1989-1993) -ХАЛКЪЫМДЫ МЕННГЕ ФАЙГЪАМБАР -10.08.1989 дж., Баталпашинск ш. - КЁК бла КЁЛ -КЪОБАН бла ХУДЕС СУУ -Бир джюрекде чайкъалгьан -Джети къат джерден чыкъдым, -БЕГИМЕКЛИК -ЭРКИНЛИК БАШЛАНАДЫ ЭР-ДЕН -СУУ бла ТАЛ - КЪАР - БУЗДЖЮРЕК -КЁПЮРНЮ КЪУЛАКЪЛАРЫ Джайны кёбюрек джыйсам джюрекге, Къышха орун азыракъ къалыр... ЭШМЕЛЕРИНГИ КЕСДИНГ... Эки эшменге ушатыб Экитизгинлерими эшдим. Сен - эшмелеринги кесдинг... Назму тизгинлерим къалдыла Эшмелеринге сын ташла кибик... ОНГ ДЖАНЫМДАН СОЛ ДЖАНЫМА КЁЧСЕНГ - Къызны бир къууандыргьан джаш да джаханимли болмаз,- Дейме мен. - Гюнахсыз къызны джанына тийген а - джаханимден чыкъмаз,- Дейсе сен. - Сени таныгьанлы бир джандетде, Бир джаханимдеча турама туура. Алай а, онг джанымдан сол джаныма кёчсенг, Кёб зат тюрленир деб этеме умут. - Мен да алай деб турама,- дейсе. Экибизбизми тюрлюрекле, Огьесе сюйгенле бары да былаймыдыла экен? КЪАУДАН Гебеннге урулгъан бичен Къарайды ичинден ахсыныб: Ол ёсген, чалыннган джерге Келеди чыгъыб алысын. Къачхы алысын - джазгьы кырдык болмаз. Ёзге ол да татымлыды бек. Аны биледи къой эм ийнек, Бичен да биледи аны. Игид да дейсе, биченнге эс бурмай, Алысыннга джайылгьандыла малла. Алай а хар затны кёзюую, Биченни багъасын къыш кесер. Биченнге, алысыннга да Бурну бла сызгьырады къаудан: Айтыб айталмазча къыйынды Ёсюб, бишиб, чалынмай къалгьан. КЪАРА КЮННЮ АКЪЛЫГЪЫ Мен, ол, сен - Адам инсанла. Мен ёлсем, Артха къалгьанла Асырарла мени Келген адетдеча. Ол затха да Къууанама ненча. Асырар адамым, Асыралыр джерим - Къара кюнню Акълыгъыды ол. Бушуу кюнню Къууанчыды ол. Къайгьысыз бол, джюрек, Къайгьысыз бол. Биз таукел къарайбыз Эм ачы кюннге. Бек уллу насыбды Ол да, билгеннге. ЕСЕНИННГЕ Джанына кеси болду Азраил, Кёб соруу-сууал этди кесине. Саулугьунда терлеб ишлеген Поэзиясы болду анга кешене. Поэтни джаны табмайды тынгы, Тынгысызлыкъны кесинден туугьанча. Хар назмусу кёрюнеди меннге, Аны къабыры къычыра тургьанча. Къычыра тургьанча аны къабыры, Не кеси кесген ол къан тамыры. ...Поэт кеси да - адам улуну Къычыра тургьан джалан тамыры. БИЗ ТАУЛА ТЮЛБЮЗ... Биз таула къой, тюлбюз къаяла. Алай а, башыбыз бла Кетмейдиле ётюб къайгьыла. Башыбызны да иймейбиз энгишге, Тюлбюз деб таула, къаяла. Джюреклеклерибиз - Къая эрнинде нарат терекле... КЪАРАЧАЙЛЫ ДА ВИНЧИ КЪАЙДА? Ол кюндюз адамла бла булджуйду. Кече уа, кече, Джангызлыкъны чыгъын иче, Джюреги къазакъ бёрюча улуйду. Ол кесине разы тюлдю, Адамлагьа да тюлдю разы. Къайытмаздан болурму кетген Деулени джазы?! Къарачайлы да Винчи къайда? Тынгылайды тау, тынгылайды къая... Нарт къабырла да турадыла тынгылаб, Сакълаб сенден, менден да джууаб. КЕТДИ КЪАЯДАН КИЙИК Кетди къаядан кийик, Къая уа - бир аман мийик. Джюрегим барады кюйюб. Бёрю сюрмеди аны ызындан, Садакъ атылмады анга джаядан, Ол абыныб кетди къаядан. Мен да кёргенме талай джер-суу... Къайда, къалай келсе да ёлюм, Бергенлей турлукъ кёреме джарсыу. Алай а, Бек сюйген къаясындан, Бек базгьан къаясындан Ычхыннган кийик - джарлы. Андан эсе, таб джанлы Джыртха эди. Ол заманда Аны къанын Кимден аллыгьымы биллик эдим. Кийиги джоюлгьан къая, Оюлургьа аз къалгьан къая. Тауушсуз къычырыкъда къарышхан Ранларынг - джюрек джараларымча... ДЖАНЫМЫ ДЖАНЫ Джети къат джерим, Джети къат кёгюм, Джетегейим, Джети джулдуздан къуралгьан сёзюм - Къарачай. Джюрегими джети къатында Джети къанатлы умутум - Къарачай. Дунияны джети сейирлиги бирге къошулгъанча, Джер бла Кёкню байлагьан джанкъылыч да Джети тюрлю бояудан къуралгьанча, Бирге къошулгьан бу джети хариф: Къарачай. Ыйыгъымы джети кюню, Сагьышым, алгьышым да мени, Джети джаханимим, джандетим да мени Ой, Къарачай. Мен кетерме болджалым джетиб, Назмулагьа бурулгъан джанымы сеннге саугьа этиб, Джангыз сен джаша. Ол заманда мен да джашарыкъма, Джанымы джаны Къарачай. АСЫРЫ СЮЙГЕНДЕН Буз отха кёмюлюрге излейди Джюрегим асыры кюйгенден. Кесимден бошаргъа тебрегенме Мен сени асыры сюйгенден. Джулдуз учуб кюйгенинде, Джерге джетгени - таш болду. Кябагъа салыннганында уа, Ол къара таш да баш болду. Джулдуз умутум джарыталмады, Джангырталмады дунияны. Кюйген джюрегим назмумда - Къара ташыча Кябаны. ЫШАРА ЭДИНГ БАШХАГЬА Сюймеклик кёзлеую - кёзлеринг. Кюймеклик кёзлеую - сёзлерим. Ышарыуунгу татыуун - джилексиндим. Джюрексиндим сора неге? ...Ышара эдинг башхагьа. КЁРГЕНМИСИЗ? Бир къанатлы къанатлы кёргенмисиз... Хай-хаймы? Джангыз джагъалы суу кёргенмисиз, Огъаймы? Джангызлыкъ кемире тургьан джюрегиме Къарагъыз сора... ДЖАНГЫДАН ДЖАША "Джангыдан башласам джашаб, Башхаракъ тюрлю джашарыкъ эдим". Аллай мадарынг барды: Джашынгда... къызынгда... туудугъунгда... Ишингде...сёзюнгде... назмунгда... Башхаракъ тюрлю джаша. ЭКИ ДЖЮРЕКЛИ АДАМЛА Мени эки джюрегим барды: Бири джюрек болуучу, Бири да акъыл болуучу джерде. ...Поэтле - эки джюрекли адамладыла. УУЛУСА, ДЖАУУМ, АЛАЙ А... Уулу уа, джауум, уулуса, Алай а, къалай улурса, Ууунгдан да дарман эте Билгеними эшитсенг. КЪЫЛЫЧ Кюз биченликге ургъандыла къылыч, Келген джаугьа кёлтюргендиле къылыч, Терезеге, эшикге да салгьандыла къылыч. Ариу сюеклиге айтхандыла: къылыч, Ётгюр уланнга айтхандыла: къылыч, Сабийге сюйюб атагьандыла: Къылыч. Джазгьы кюнде сууурулгьан да - джанкъылыч, Бир юй болгьанлагъа да дегендиле: къынын табды къылыч. Мен билмеген болур дагьыда талай "къылыч"... Ата-бабаланы джашаулары болмагъанды тынч. КЪАЛАЙ БОЛАЙЫКЪ АЗАТ Дуния - джашау бла ёлюмден согьулгьан бир зат: Къайгьыладан къалай болайыкъ азат. СЮЕМЕ Сакъалымы сюеме артыкъ Ёлгенимден сора да бир кесек ёсери ючюн... БИРИНЧИ СЕЗИМЛЕ Аязны къол аязы Бутларынгы тюкчюклерин Терс джанына сылады. Мен а кёз къарамым бла Аланы ызына тюзетдим. Бетиме къарагъанынгда уа, Уялгьандан, бир айыблы иш этгенча, Джерге кириб кете эдим. ШОШМА Шошма. Ол себебден башыма бошма. Шошма. Алай а, манкъуртлагьа къошма. Шошма. Юзюллюк кюртню шошлугьу бла. Шошма. Джазгьы кёкню шошлугъу бла. Шошма. Соруу-сууал баргьан къабырча. Шошма. Ташны теше тургьан кырдыкча. Шошма. Быргъыдан чыгъарыкъ окъча. Шошма. Атарыкъ тангны шошлугъу бла. Шошма. Айтыллыкъ Сёзню шошлугъу бла. Шошма. Дауурну-къайгъыны аллына тургъаным ючюн. Шошма. Джюрегим Хакъ бла болгъаны ючюн. Шошма. Аллахны аллында тургъаным ючюн. Шошма. Андан белги, изин сакълаб тургъаным ючюн. МУССАГЪА Мусса бек фахмулу эди, Ёлюм анга къарарыкъ болса. Шыбыланы юйю къуруйму эди, Фахмуну джауларын урса. Не болса да игиге болады: Къара кючле джаудула анга. Ёмюрю элиядан бугъуб, Джибимеген джауумлада, Аны ангылаяллыкъ да болмаз. Элия элге джетерин, Башханы сакъат этерин Сюймей эсенг а? Халкъ къайгьысы джюрегинги ашай, Кесинг ючюн а билмей эсенг а джашай, Билмей эсенг а? Кёлюнг Адамгьа, Аламгьа да ачыкъ. Джюрегинг джерде болгьаннга ачыб, "Ёмюрню дауун" айтала эсе уа? ...Да кетди. Гюнахы къурусун. Аз джашаса да баш болалгьан, Саулай халкъына джаш болалгьан Мусса, Батчаланы Хаджи-Кишини джашы. Поэтлик хадж къылыныр анга, Ёмюрлюк джыр айтылыр анга. ...Елюмсюз эталмаса да бу дунияны, Мусса биргесине алыб кеталды Бир кесегин хатерсиз элияны. 1982 джыл, июлну 14 «ДЖАНГЫ АЙ бла ДЖУЛДУЗ» дефтерден (1989-1993) ХАЛКЪЫМДЫ МЕННГЕ ФАЙГЪАМБАР Баш бошлукъ меннге - эм уллу насыб, Кишини болмам къазанчысы. Халкъымды меннге файгъамбар, Мен а - аны азанчысы. 10.08.1989 дж., Баталпашинск ш. КЁК бла КЁЛ 1 Чууакъды кёк. Джангыз бир булутчукъ, Сизни юйню башында, мийикде, Къызара, агъарады. 2 Джанкъылыч толкъунлу кёл рахатды. Хурла кёлча, рахатды кёл. Кечеледе уа, аны эки джырыб, андан Алтын мюйюзлю къочхар чыгьыучусун билемисе? Къайдадыла сени къой сюрюулеринг? 3 Рахатды кёл. Алай а бир-бирде андан Кёк кюкюреген, Аджир кишнеген, Буу ёкюрген, Бёрю улугьан Тауушла чыгьадыла. КЪОБАН бла ХУДЕС СУУ 1. Бир джюрекде чайкъалгьан Кёк умутларыбыз бла Джер къайгьыларыбызны суратын - Теберди бла Худес суу Бирге къошулгьан джерни Кёргенигиз болгьанмыд? Дагъыда къаллай бирни Кёк суу бла ол Джер суу Бир бетли болуб къалалмай Барадыла танылыб. Биз дуниядан кетгинчи Джюрегибиздедиле ала - Къобан бла Худес суу. Биз дуниядан кетсек да Дунияда къаллыкъдыла Къобан бла Худес суу. 2 Джети къат джерден чыкъдым, Джети къат кёкден тюшдюнг. Къошулдукъ, къошулгъан кибик, Къобан бла Худес суу. Бий, бийче болдукъ - бир болдукъ, Тёнгек бла джан кибик. ...Артда кирди арагьа Ишеклик, джылан кибик. Къайырылдыкъ. Айырылдыкъ. Кёмюлдюм джети къат джерге, Кёмюлдюнг джети къат кёкге - Тёнгек да джокъ, джан да джокъ, Теберди, Худес да джокъ. БЕГИМЕКЛИК 1 Шыйых болгъанынгы биле эсенг, Фыргъауун дегенликлерине къулакълама. Абдез тау суудан ала эсенг, Намаз да таугьа айланыб къыл: Джашауунгдан айырылсанг да, Айырылмазса ийманынгдан. 2 Экибиз да тау суудан алгьанбыз абдез: Мен суу туугьан таугьа айланыб къылама намаз. Сен суу ашыкъгъан тенгизге айланыб этесе намаз. Тейри уа башыбыздан къараб турады. ЭРКИНЛИК БАШЛАНАДЫ ЭР-ДЕН Эркинликмиди туудургъан эрлени, Эрлемидиле болдургьан эркинликни? Алай, алай да болур, ёзге, "Эркинлик" деген сёз башланады "Эр"-ден. СУУ бла ТАЛ 1 Кетиб баргьан сууну ауазы Джарыкъча чыкъгъанлыкъгъа, Мыдахлыгъы, Тал болуб, Сыйыт этеди джагьада. 2 Тал терек чачы тозураб, Джыламсыраб, сюеледи джагьада - Назик къолла къайдан тыйсынла - Сюйгени кетеди, кетеди, кетеди. Кетеди суу, айырылады, Терек а къалады джагьада. Аны джашил кёз джашлары Тенгизге дери барырла сууда. Ёзге суу не къадар саркъса да, Айырылалмаз джагьада талдан. Суу башха джары кетиб барса да, Анга тал не бек ачыса да, «Суу ёлмесин» деб, алгьыш этер. Суу къуруса уа - тал да къуруду Анга бушуу эте, къыйнала. Кесибизни кёргенча болама, Суу бла талгъа къарасам дунияда. КЪАР Тюу машалла, ариулукъгъа!- Дуния джашар. Тау башлагъа джулдузладан Джауады къар. Джулдузладан джауады къар, Джулдузладан. Кёлюм мени, сют кёл кибик, Болгьанды акъ. Джюрегиме, джериме да Балхамды къар. Кюн айтса да: "Эрингме, къар", Эриме, къар. Ким айтса да, эриме къар. Эриме, къар. Шо, джауаргьа, шош джауаргьа Эринме, къар. Кёкден тюшген мёлек кибик Сейирди къар. Бу ариулукъгьа, тазалыкъгъа Назмум да къор. Мен бек сюйген бир джаннга да Ушайса, къар. Меннге джылы кёрюнюрсе Болсам да къарт. Ахыр кюн да кёзлерими Кючден ача, Шыбырдарма: сау къал, джаным, Къар... Къар-а-чай. БУЗДЖЮРЕК Кече къоркъмай айтама: Кюн джокъду. КЁПЮРНЮ КЪУЛАКЪЛАРЫ Кёрдюм джашау деген Джанкъылыч кёпюрню къулакъларын: Джылай тургъан тиширыу бла Джырлай тургъан тиширыуну кёрдюм. |