-Къалай джыртасыз гюллени?
-Хар нени да джети къаты...
-Энтда тюшдюнг эсиме...
-Шахарны башында Ай
-Къайдаса, ангылы Адам?
-
Амин
-Кюсейме
-Игиди къалай...
-Джашау юзюлмез
-Биринчи къарачай ПАШАНЫ-генералны
-
Магометланы Солтанны сёзю
-Къанатлы
-Къысха "и"-йингме Сени
-Менме дедим...
- Бирем-бирем саркъдыгьыз шахаргьа.
Мени да тентиретдигиз,
Къоймадыгьыз ёлюрге элде.
Энди уа не?
Тёрт джанымда тёрт къабыргъа,
Киргенчама тар къабыргьа.
Эшикде да не этейим,
Юйде да не этейим.
Кечем да сагъыш, кюнюм да сагьыш.
Кетеме мен,
Элде юйюме элтмесегиз,
Ёллюкме мен.
Ёлсем а къайда асрарсыз?
Къалай асрарсыз?
Келин, кийимлерими джарашдыр.
Джаш, ачхангы-бочхангы къурашдыр.
Юйюмю ызына сатыб алыгьыз,
Мени элтиб ичине салыгьыз.
Былай боллугьун сезген эдим.
Этген къоркъууума тюбедим.
Боллукъду тёзгеним».
Экинчи кюн къартны элинде
Къучакъламагьан, тансыкъламагьан джокъ эди.
Ол мухаджирликден не къазауатдан
Къайытханнга тенг болгьан эди.
Къаракъыз огьуна алгъыш этди:
Артыбызда къалгьын, къабырыбызгъа салгьын.
Къарт аны къаргьышха санады,
Кёбюсю уа алгьышха тергедиле.
Къарт элине къайытды.
Джашларындан да къайсысы болса да,
Сюйсе, сюймесе да,
Элге къайтырыкъды энди.
Къалай джыртасыз гюллени?
Сабий туугьан тыбыргьа да
Ариулукъну этмем къурман,
Батыр джатхан къабыргьа да
Гюллени алыб бармам.
Ариулукъну орнатыргьа,
Ариулукъну ёсдюрюрге,
Хар бир палахдан сакъларгьа,
Ол джашар ючюн ёлюрге!
Не бек сюе эсем да сени,
Сеннге да бермем гюллени.
Бир ариулукъгьа башха ариулукъну
Къурман этерге боламыды?
Джазны чачын джыртханча
Къалай джыртасыз гюллени.
Хар нени да джети къаты...
Хар нени да джети къаты…
Кёкню да, джерни да, джюрекни да.
Хар къатны халы бирер тюрлю:
Кими от, кими буз, кими джарыкъ, кими къарангы...
Ала да кёзюу-кёзюую бла тюрленедиле.
Не аман адамны да джюрегини
Бир да къуруса да бир къаты
Джарыкъ, иги болмай мадары джокъду.
Джюрекни тинтиб, ол къатны табаргьа
Керекди. Игилик джангыз анда чагъаргьа
Боллукъду. Алай бла адамны тюрлендирирге
Онг барды. Ол а - поэзияны да ишиди.
Энтда тюшдюнг эсиме...
Сен энтда тюшдюнг эсиме,
Энтда тынгым-тынчлыгьым къуруду.
Къытмир да ашын аягъы бла тюртюб,
Кёкге къараб созуб улуду.
Гылын къуш къычырды къайда эсе да
Джетинчи къатында джюрегими.
Башын къаядан атхан суу айтыр
Сени къалай сюйгеними.
Ташны тешиб чыкъгьан ханс айтыр
Бу ичги сёзюмю багьасын.
Джангыз джагьалы суу Къобан болалмаз
Табхынчы экинчи джагъасын.
Не деу къанатлы да учалмаз
Бир къанаты джокъ эсе аны.
Чексиз мийиклик - Тиширыу -
Эркишини къанаты.
...Сен энтда тюшдюнг эсиме
Къайда энди чыдарча болум?
Джюрегими алыб къолума
Къаргьа, сууукъгьа чыгьарча болдум.
Джанкъоз да чыгъады алай
Себеб излегенча къардан.
Гокганы да джюреги джарылса,
Гюллери къарайла андан.
Джерге чанчылгьан сансыз чыбыкъла да
Шууулдайдыла терекле болуб.
Сен джерде, джюрекде болуб
Къалай уюр джашауну къаны?
Сен энтда тюшдюнг эсиме...
Сютча уюб тургьан кёлюмю
Ургьуч бла ургьанча этдинг.
Шахарны башында Ай
Онгда да ала,
Солда да ала,
Къайры къарасанг да ала -
Адамла.
Юйле, арбала, адамла.
Арбала, юйле, адамла.
Адамла, юйле, арабала.
Шахар...
Бюгече уа терезеден къараб,
Кёкде толгьан Айны эследим да,
Анамы кёргенча болдум.
Дуниягьа джангыдан келгенча болдум.
Мазаллы Ай шахарны башында
Ким болгъанымы тюшюрдю эсге.
Адамла да эригедиле бир-биринден,
Джулдузла да эригедиле бир-биринден.
Адам джулдузгьа, джулдуз адамгьа
Къараучандыла ол заманда.
Адамгьа адамдан, хауадан,
Гырджындан, суудан, сёзден
Къайсы багьалы болур?
Бегирек къайсы керек болур?
Бары да бирча багьалы,
Бары бир-бири бла байламлы.
Джашау ючюн, джашар ючюн
Аланы барын сакъларгьа керекди.
..Толгъан Ай шахарны башындан къараб
Бу затланы салды эсиме.
Къайдаса, ангылы Адам?
Бу мазаллы шахарда кимни эсе да
Тилеги-къаргьышы къабыл болуб,
Танг алагьа тереклени
Чапракълары тюменлеге бурулуб
Чыкьдыла. Бу сейирликни кёргенле
Алгьа алгьасагьан огьуна этдиле,
Ызы бла уа...
Чапракъланы сыдырыб,
Бутакъланы сындырыб,
Бир-бири бла джыртышыб
Тебредиле. Терезеден къараб
Бу ишни кёргенимде
Ыйлыкъгьандан кёзлерими къысдым.
Hоmо sapiens, къайдаса сен?
Амин
Джагьада
Къум тюбюнде къалгъандан эсе,
Тенгизде
Толкъун тюбюнде къалсын къайыгъым.
Амин.
Кюсейме
Джюрегим бир бек кюйген сагьатда
Гитче сагьатымда дуппур башында
Джалан аякъларымы кюйдюрюучю чыкъны
Бир бек кюсейме.
Игиди къалай...
Сёлешсенг да,
Ёлюмсюз болургьа джарайса ана тилинге.
Джашасанг да,
Джашаргьа болушаса джуртунга, халкъынга.
Ёлсенг да,
Топракъ болуб къошуласа туугьан джеринге.
Игиди къалай.
Джашау юзюлмез
Бир бушууу, къайгьысы, джарсыуу
Болмагьан ким барды бу дунияда?
Ёзге бютеу адам улугъа тюшген кьоркъуу
Тёппе тюклеринги ёрге тургьузады.
Дагьыда адам "хайт" дерге кюрешеди,
Кёкге, джерге да умутлу къарай.
"Бачха толу болсун" деб, урунады,
Мал кютеди "кёб болсун" деб.
Алай а къоркъуу кетмейди кёлден:
Ашынг-сууунг, солугьан хауанг да
Ёлюр от болуб бошасала -
Ишингден, кюрешингден, бютеу джашауунгдан да
Не хайыр, не магьана?
Шо, минг-минг джылны адам улусу
Къан да, тер да тёгюб, неге,
Неге кюреше эди эм ахырында
Кеси кесинден бошарыкъ болуб?
Туудукълагъа тиллерин, джуртларын
Ёлюмсюзлюкню къойгьанча къоюб,
Кетгендиле ата-бабала. Биз а,
Биз не къоярыкъбыз туудукълагьа?
Туудукъларыбыз да боллукъмудула, къайдам...
Ахырзаман кёлекгеси
Юсюбюзге тюшгенди бюгюн.
Алай болса да, ёрге къарамагьан
Кёрлюк тюлдю кёкню, джулдузну да.
"Хайт дерге». Бу эки сёз
Ёлюмсюзлюкге эки атлам.
Шыбыласы барды деб,
Кёкге къарамазгьа боллукъмуду?
Адам улуну мингджыллыкъ джолу
Бизни къолубуздан юзюлмез,
Бизни тёлюде тохтамаз, огьай!
Биринчи къарачай ПАШАНЫ-генералны
Магометланы Солтанны сёзю
Туугьан джерими бир уууч топрагьын
Дууа орнуна джюрютдюм кёкюрегимде.
Андан сыйлы медал, орден да джокъ
Дедим, урушла отуна киргенимде,
Андан багьалы зат джокъду дедим
Джуртсуз къалгьанланы кёргенимде.
Джуртума, халкъыма тюз болургьа кюрешдим...
Къазауат ёртени не терслик тютюню
Джабалмадыла менден анамы тюрсюнюн.
Къыйналгьан, ачыгьан кёзюуюмде ол,
"Балам" деб келиб къатыма сюелди.
Ол уууч топракъ, анамы тюрсюню
«Хайт» де деб, элден джазылгъан къагьытла,
Кёб къыйынлыкъны бойнун бурургьа
Эс да, кюч да бердиле меннге.
Оноуландан тогьузу джыгьылгьан джерде
Алгьа барыргьа борбайым джетди эсе,
Аны ючюн да разылыгъым
Туугьан атама-анама, джуртума.
Не джашырыу, мен да къоркъдум
Ёлюрге, сакъат болуб къалыргьа да.
Алай а, барындан да бек къоркъгъаным -
Къарачайгьа тамгьа тюшюреме деб.
Джигитни махтауу къралгьа, дуниягьа,
Хомухну бедиши юйюне, элине.
Артыкъ да батыр болургьа кюрешдим
Сакъ болгьандан миллетиме.
Ич джау бла тыш джау, эки тирмен ташча,
Ун этерге излеселе да бизни,
Баш тюзлюкге ийнаннганлай турдукъ:
Бошламадыкъ кесибизни,
Ташламадыкъ эсибизни.
Суусаб узатхан таулу тиширыу,
Махтаугьа тюл, сеннге терилдим.
Кёлюм не иги болгьан кюнледе да
Тау башлагьа, Хурзукга термилдим.
Джылы, чыны бла да эм тамадагьа -
Тауланы генералиссимусу - Минги Таугъа
Сый бериб, аскерчича ётдюм.
Ана тилими мен да бир сёзю,
Ата джуртуму мен да бир ташы,
Къолдан келгенча къуллукъ этдим.
Чыртда мени ишегим джокъду
Джашарына халкъыбыз, тилибиз.
Аны ючюн этдик къазауат,
Аны ючюн къырылды кёбюбюз.
Къазыкьлыкъ эталмагьан чыбыкълыкъ этсин,
Алай эшиледи чалман.
Алай сакъланыр таулуну бачхасы -
Къазыкьлыкъ эталмагьан чыбыкълыкъ этсин.
Алай сакъланыр дуния тынчлыгьы,
Джашау сабаны алай сакъланыр.
Къайда болсакъ да унутмайыкъ
Къайдан чыкъгьаныбызны, ким болгьаныбызны,
Унутмайыкъ адам болгьаныбызны -
Адам улусу алай сакъланыр.
Къанатлы
Мен къанатлыча джашайма,
Кишиге зарлыгьым, тарлыгъым джокъ.
Аллах берген ашны ашайма -
Бир кюнюм ач, бир кюнюм токъ.
Къанат тауушуму эшитир-эшитмез
Терек къол булгьайды: "Къонагьым келеди",
Мени уа кюн къызартхан булутну
Акъ имбашына къонарым келеди.
Алай а андан - кёкден, мийикден -
Къыйынлы джер кёзге артыкъ да туурады.
Къайгьыны от тили тёрт джанына созула,
Тынчлыкъны джанын тамагъындан сууурады.
Алай а, не къыйын болса да болум,
Адам тырнакълайды, къарайды ёрге.
Аллай кёзюуде кёкню джыламугъу да
Кюн таякъ бла саркъады джерге.
Къанатлыгьа кёк боз кёрюнеди,
Джерни ауур хауасы чабханды кёкге.
Ол сюе, сюймей эсе да къонады
Букъу басхан мууал терекге.
Аны кёк тенгли кёлю джарырча,
Кюн тенгли къууанч къайда дунияда.
Терекни тышына чыкъгьан джаныча
Кёрюнеди терекде къанатлы.
...Мен къанатлыча джашайма.
Эркин тюлме джашаргьа алай.
Мен къанатсызча джашайма
Алай джашагьан андан да аман.
Къанатлыча джашагьан бла
Къанатсыз, кёлсюз джашагьан -
Ала тюлмюдюле
Дунияны артха ийиб баргьанла?
Джашаргьа уа керекди алай -
Къайгьы улуса да джюрекде,
Джерге атхан нартюх бюртюклеринг
Джулдузла болуб чагъарыкъча кёкде.
Айхай джашаялсанг а...
Джашаугьа ийнаныуну, ёлюмсюзлюкню
Къудрети джюрегингден чыгьыб,
Баш къуса кёзлерингден,
Саула кюч ала сёзлерингден
Кетерге да алай керекди.
Айхай кеталсанг а...
Къысха "и"-йингме Сени
Къарачай!
Мен къысха "и"-йингме сени.
Алай а, бёркюмю ёрге атыб,
Къууанама,
Гитче бармакъ да асыу дегенлей,
Мен да бир джугъунга джарагъаныма,
Мен да сеннге керек болгьаныма.
Болмасам да сени башынг -
«Къ» харифинг - Къарчанг - Къадау Ташынг,
Болмасам да сени
"Ара"- лыгьынг, аралыгьынг, ара багьананг,
Къысхакъыл, къысха "и" болсам да,
Узун этерге излейме джашауунгу, тарихинги.
Сени къурагъан харифлени
Ызларындан барама джарым чалкъычыча.
Сен саулукъда меннге ёлюм джокъ,
Дюрюден чыкъмам джаным чыкъгъынчы.
Сени башынг огьай,
Аягьынг болгьаным да,
Башыма сыйды.
Алай а, аякъсыз
Тёнгек, баш да неди?
Алай а аласыз
Аякъ а неди?
Къарачай!
Мен сени сафынгда ёлюмсюзме.
Сенсиз - терекден юзюлген чапракъ -
Магьанасызма, джансызма, ёксюзме.
Къарачай! Биз
Бир-бирибизни къурайбыз.
Сёзню къурайбыз.
Тилни къурайбыз.
Халкъны къурайбыз. Алай джашайбыз.
Ансы, биз - джети хариф -
Джети сынаудан ёталмай,
Джети джол айырылгьан джерде
Биригиб оноу эталмай,
Гитче уллугъа тынгыламай,
Уллу гитчеге тынгыламай,
Бир-бирибизге къайырылыб,
Айры болуб, айырылыб,
Чачылсакъ - Къарачай чачылды.
Джулдузла да, кёк да турурла,
Джети джулдуз а джокъ - Джетегейли джокъ.
Кёк къалай джарлы кёрюнюр.
Къарачай!
Мен сени къысха "и"-йинг болгьанча,
Сен кесинг да адам улуну
Къысха "и"-йи эсенг да, ким биледи.
Адам улу кеси да - къадарны къысха "и"-йи,
Къадар кеси да Ёмюрлюкню къысха "и"-йи...
Къарачай!
Сен заманладан, аламладан да ётюб,
Аякъларынг, къанатларынг да сынаргьа джетиб,
Балчыкъны, къарны, къарангыны да джырыб,
Кюн джарыкъгьа кюн джарыкъча баргъан
Дюлдюр эсенг,
Чубур тюйюлген къуйругъунгма сени.
Башха затха фахмум, къарыуум джетмей,
Сени чибинден къорургьа джарай эсем да къуру -
Ол да насыбды.
Къарачай юйню
Тюб ташы, къабыргъасы да тюл,
Терезеси, эшиги, чардагъы да тюл,-
Оджагъыма мен.
Юй - джылыудан, мен а - къурумдан
Тола барабыз.
Юйде от этилгени,
Къазан къайнагъаны,
Оджакъдан тютюн чыкъгъаны -
Халкъым джашагъаны
Къууанчды меннге.
Мен - оджакъ,
Къурумдан, джалындан тола эсем да,
Джанымдан тоя эсем да, -
Бир исси, бир суукъ бола эсем да,
Кюн аманнга ачыкъ тура эсем да,
Ичим от, тышым буз бола эсе да, -
Къадарыма разыма.
Къарачай юйню оджагъыма мен.
Керти да «татлыды, берекетлиди Джуртну тютюню да».
Юйню джылыудан тола баргъанын сеземе да,
Кесими къурумдан тола баргъаныма да къыйналмайма.
Юй-Эл-Халкъ джылыныр, джашар ючюн,
Меннге кюерге, къаралыргъа керек эсе,
Разы болуб кюеме, къаралама.
Алай турама юй башында, кёз туурада -
Оджакъча да тюл, бир байракъ кибик...
Къарачай!
Мен къысха "и"-йингме сени.
Алай а, къайры да ий,
Сен саулукъ да
Менден мийик "и",
Менден узун "и",
Менден толу, менден бойлу, менден уллу «бий»
Болмагьанды. Джокъду. Боллукъ да тюлдю.
Сенден джаратылгьанма. Сени бла джаратылгъанма
Сени бла джашайма.
Сени ючюн ёллюкме. Сени бла ёллюкме.
Сенсиз а - къачан да ёлюкме.
Хоу, ауалдан ахыргъа дери сени блама мен.
Къарачай!
Къысха "и"-йингме,
Къысха илигингме сени.
Бу Ай тилибиз а, ана тилибиз а -
Сары джилигингди сени.
Менме дедим...
Кёк джашнады, кюкюреди -
«Ол менме»,- дедим.
Терек саудан титиреди,
«Ол - менме»,- дедим.
|
|