|
-Адам бла Терек -Халкъым, ана тилим, туугъан джерим -Эм насыблы адамма дунияда -Джарыкъ. Музыка. Къан. -Кел -Джан бла тёнгек -Джюрекни тенглигинден къарасанг -Джырчы сЫмайылны эскере - Билмейме, къачан... -Батыб баргъан кюн -Андан болур -Суу -къыйынлы халкъланы поэтлери - Джашау -Эки тизгинли бир назму -Тозурагьан ариулукъ - Кюч къайдан табадыла -Таш басхан кырдык -Сёлешейик къарачайча -Элибле-ХАРИФЛЕ -О бий бусакъ! -Сез Эшикле джабылдыла. Эшигим джабылды. Адам бла Терек Адамла аман сууутхандыла, Эрши огьуна кёрюнедиле кёзюме. Энди кимге да кёлюмю ачыб бармам, Энди кимни да джууукъ къоймам кесиме. Адамлыкъ, Къарнашлыкъ, Шохлукъ Къанатларын джайгъандыла кенгнге. Сора, къаяны эрнинде къазакъ нарат, Мыдах къараб, къол нек булгьайды меннге? Бир деб бир джагъы, болушлугьу болмай, Кеси кесине таяныб ёсген нарат, Джаным тёнгегимден айырылгьаны болса, Сеннге къонуб солур, болур рахат. Мен бюгюн къаягьа илиниб баргьанда да Джибни учун, джанымы къыйырын бегитгенме сеннге. Чегетни ауур хауасын, сёзюн кёлтюралмай, Абрек чыкъгъанча кёрюнесе кёзюме. Къая эрнинде ёсген джангыз терек, Тамырларынг джюрегимдедиле мени... Адамла мени сууутхан кибик, Терекле сууутхандыла сени. Биз джерден танг ёрге айырылгьанбыз, Къонакъ болургьа джетишгенбиз Тейриге. Биз ёлсек да джангызлыкъдан ёллюкбюз, Биз ёлсек да джангызлыкъда ёллюкбюз Мен Адамгъа, сен Терекге термиле. Халкъым, ана тилим, туугъан джерим Болумсуз, къарыусуз кёрюндюм кесиме, Акъылсыз, фахмусуз кёрюндюм. Не башыма, не башхагъа хайырым джокъ - Барады кетиб ёмюрюм. Туугьан джерими ташларын Джулдузлагъа тенг этди кёлюм. Кюнбетде къой джолну Къой Джолча кёрдюм, Алай а, аны ючюннге Дуния мени джуртума, элиме Мени кёзюм бла къарамазы хакъды. Меннге, мингнге къанын-джанын да, тилин да бериб, Халкъым - ёсе, ёлюмсюз бола баргъан халкъды. Меннге не ючюн берилгенди бу джан Халкъ ючюн аны берлик тюл эсем? Меннге не ючюн берилгенди бу джурт, Джурт ючюн отха кирлик тюл эсем? Меннге не ючюн берилгенди ана тил, Аны сакъларыкъ, джакъларыкъ тюл эсем? Адам болуб нек туугьанма сора, Адам ючюн сермеширик тюл эсем тюл эсем? Не ючюн келгенме джашаугьа Джашауну ёлюмден къутхарлыкъ тюл эсем? Алай а, аллай кючню ким берир меннге? - Халкъым, Ана тилим, Туугъан джерим. Эм насыблы адамма дунияда Бусагьатда аллай музыка джокъду Мени джаныма джарарча. Аягъы кесилген музыка, Тамагьы бууулгьан музыка, Къанаты юзюлген музыка Джаным кесиди. Огьай, Бусагьатда кёлюм Бир къанатлары кюйюб тютюнлей, Бир къанатлары да, сыныб сюйреле, Айланнган турналадан толуду - Аланы къычырыкъларыды бу тизгинле, Ансы, мени бир хатам джокъду, Мен эм насыблы адамма дунияда. Джарыкъ. Музыка. Къан. Джарыкъ да сол джанынгдан тиерге керекди, Музыка да сол джанынгдан чыгьаргьа керекди - Джюрек табадан. Джюрек табадан уруб келген къанча... Кел Мени юсюмден кенгден сора Турма сен. Сенден сора Ким ангыларыкъды мени? Ким? Тутулгьанды Кюн. Тутулгьанды Ай. Тул къалгьанды джай. Тебренеди джер. Кюкюрейди кёк. Нек? Бир къанатын бушуу басыб, Бир къанатын букъу басыб Джыгьылады джыр. Тунчугъады джыр. Келе кир. Джырны дууадакъ бойнун Джерден айыр да къойнунга къыс. Кёл бер - Бузджюрек да джырджюрек болур. Кел бери. Кел. Джукълайды эл. Джукълайды джел. Кел. Джер тебренеди джюрекде, Кёк кюкюрейди джюрекде. Бешик да къуру. Эшик да къуру. Кел. Джан бла тёнгек Санымы къыялмазсыз кёбге. Джанымы къуялмазсыз кебге. Кёкге кёлтюрюлюб баргьанлай, Ташайырма кёзден. Мен - Тейри адамы. Джаным санымы сау джыртыб, Кетер чексизликге. Олду насыб. Тёнгегими ауур топракъ басыб, Джерге терен кёме баргьанда да, Джюрегим кёкге акъ кёлекке атар. Ол - Айталмай къалгьан сёзюм мени. Ой, Айтылмай къалгьан сёзюм мени... Джюрекни тенглигинден къарасанг Тиширыудан ариу не болур дунияда Джюрекни кёзю бла къарагьанда, Аны ауазындан ариу макъам да къайда Джюрегинг бла тынгылагьанда. Тенгизни тенглигинден къарагьанда Джерде тауладан мийик зат болмаз. Джюрекни тенглигинден къарагьанда Тиширыудан ариу джан болмаз. Тауну мийиклигинден, тенгизни теренлигинден, Тюзню кенглигинден, кёкню чексизлигинден - Джюрекни тенглигинден къарасанг, Къайсы ёмюрде да тиширыу - Мона Лиза, Лейла, Хорасан... Огьай, тиширыудан ариу джан джокъ дунияда Джюрекни тенглигинден къарасанг. Джайгьы танг аласындан уяннганча къанатлы уяда Кёлюнгде назмукъанат сезим уяныр. Джюрекни тенглигинден къарасам дуниягьа Тиширыуду мийиклик, ариулукъ, тазалыкъ. Тау, эригенча, Кёк ачылгьанында, Алай эрийди эр джюрек аны аллында. Тиширыуну къудрети джарытхан дуния, Джандет болур, эшта, сени атынг. Эр учунмазлыкъ, чыгьалмазлыкъ ёр джокъ Тиширыу болуб аны къанаты. Джырчы сЫмайылны эскере Хаман кёкге таралыб, термилиб Джаным тёнгекде инджилди да, Бир дарман-себеб излеб окъудум Къуранны, Тауратны, Инджилни да. Джанымы тауушсуз улууундан Джюз тюрлю болду, булгъанды кёлюм: Кеси джаратхан дуниягьа къараб Джылай тургьан Тейрини кёрдюм. Билмейме, къачан... Билмейме, къачан кёрюрме сени: Къар да джауады джайгьа да къарамай. Гюл а чакъгьанды кюннге да къарамай - Къачан болса да кёрюрме сени. Билмейме къачан джетерме сеннге. Суу чынгаса да тешиб къаяны, Аллах-адам да тыялла аны, Билмейме къачан джетер тенгизге. Билмейме, айт, шо ненгден таныйым, Кёбдю ариу дуния башында, Кёб алданнганма алтынды деб джез, Алкъын тюнгюлмей излейме дагьыда. Билмейме, къачан табарма сени, Къачан, къалай? Эй, антсызды билген. Быллай ишге гюнахды кюлген - Джан джартысын излейд къыйынлы. Билмейме, къайры чабады джюрек - Заман къобаны бургъан тирмен таш. Акъ не къара болуучанды унунг, Бир кюн джарылыб къаллыкъ тирмен таш. Билмейме, къачан тюберме сеннге - Къарды, сууукъду, джайда кибик тюл. Барын истемей къызара эсе гюл - Табмай, тюбемей къалырма къалай? Батыб баргъан кюн Къар-буз эрисе, ачылгъанча Джерни джарылгьанлары, Алай ачылдыла, ышаргьанынгда, Джюрек джараларым. Къалмадыкъ Бир-бирибизни къыйнар ючюн. Сыннган кёлюм энтда бир сынды Тюз къайнар ючюн. Джашауну татлылыгьы бла къысхалыгьын Кёрдюм кёзлерингде. Сокъур кёзден чыкъгъан джаш - Бу сёзлерим. Ариулукъдан къанмадым... Инджитед бютюн, Кёзлеринден къан тама, Батыб баргьан Кюн... Андан болур Бир кюннге чыгьыб къалмайды адамны джаны. Къаллай бир къыйналгьанын, ачыгъанын аны Айтыб чыгьаргьа къолдан да келмез. Тартыла, созула, джукъара келиб Алай юзюледи джан тамыр. Тынч джашагьанланы джанлары къыйын, Къыйын джашагьанланы джанлары тынч Чыкъгьанлары андан болур. Суу Бир джерде Ташны тешиб чыкъгьан къара суу, Арлакъда бир бош джер джарылгьаннга Къуюлуб, джутулуб, думп болуб Баргъанын кёрдюм да, Ёллюк джанланы джылауларын этдим. къыйынлы халкъланы поэтлери Зулму-зорлукъ джойгъан халкъыны Джылауун, бушууун этерге, Поэтни джокъ эди эркинлиги: "Джыларгьа да джокъду эркинлик". "Не уллу болса да кьоранчы, Джуртун табхан халкъны къууанчы…" Джырларгьа къоймай эдиле поэтни - "Джырларгьа да джокъду эркинлик". Болмагъанында, кёлюндегин Бир башха тилде басмалады да, Терен ахсынды: "Ана тилге да джокъду эркинлик". Джерини ариулугьуна, байлыгъына джутланыб, Халкъны джуртундан сюргенлеринде, Поэт Кёкге къарады: "Туугъан джерге да джокъду эркинлик". Къалапеледен бери джашаугьа къарады да, Амалсыздан кёлюн басды: "Тюз адамгьа джашагьан къыйынды, Тюз сёзге джокъду эркинлик". Сора, Кёкден, узакъдан-джууукъдан, Тюзлюк Аллахындан ауаз келди: "Сен мадар этсенг мен къадар этерме. Кюреш". Джашау Ариуланы кёрюр ючюн да къалмадыкъ, Сюймекликден ёлюр ючюн да къалмадыкъ, Шо дагьыда бир тоймадыкъ, къанмадыкъ. Эки тизгинли бир назму Ушайсыз да ушайсыз, Айтыргьа амалыбыз джокъду ансы. Тозурагьан ариулукъ Кёк, сыныб, къошун-къошун болуб, Балчыкъ кёллеге тюшюб турады. Кюч къайдан табадыла ...Шайтанла бла джашаб, Бир-бирле къайдан табадыла кюч, Сагъыныргъа атын Аллахны? Таш басхан кырдык Къара джюреклиле да Бу акъ дунияда джашайла. Къара иннетлерине тым этиб, Бизни тынгыбызны ашайла. Ёзге къара джюрекде да Акъ дуния джашай болур. Не келсин, ол таш басхан Кырдыкга ушай болур. Сёлешейик къарачайча Кёзлерибиз джарыр ючюн Кюнча, Айча, Сёзлерибиз джарар ючюн Кюнча, Айча Сёлешейик къарачайча. Элиблеча сыйлы эллерибизде, Джандетлеча ариу джерлерибизде Къарачай тилни берекети турсун... ...Башха джуртда башха халкъ бла Джашаргьа тюшсе, ол халкъны Тилин-адетин да билирме. Мени джуртумда, мени джеримде Джашаб тургьанла, джашаргъа келгенле да Разы болуб, сюйюб юренирле Мени тилиме, адетиме - Иннетлери тюз эсе аланы. Къарачай, Халкълыгьынгы тас этмеген эсенг сен, Къраллыгьынг бар эсе сени, Чын къралгъа чын тил къуллукъ этгенча, Ингилизге ингилиз тил къуллукъ этгенча, Къарачай тил сеннге алай къуллукъ этер. Элибле-ХАРИФЛЕ 1 Хар сёзню барды джаны, Таб ёлюм деген сёзню да. Мен ёллюгюмю сездим да, Тансыкъладым Алифни, Я-ны. Хар харифни къучакъладым, Хар элиб - бирер файгьамбар. Элиб дунияны джаратхан Дунияны джаратханнга тенг тюлмюд? Элибле бла айтдым кёлюмю, Джукъ джашырмадым аладан. Кесим дуниядан кетсем да Джаным къаллыкъды алада. Адамла сизге ушасакъ, Барыбыз бирча фахмулу, Барыбыз бирча керекли, Бирча сыйлы да болурек. Джюз тюрлю амал табарек Насыб джашауну къураргьа, Элибле бирге къошулуб Къурагьан кибик сёзлени. Биринчи, экинчи санамай Элибле алай туралла. Сёз къайсы элибден да башланыргьа Боллугьун биледиле ала. Элибле, сыйлы элибле Сюеген джерингден тебмезле. Аланы сюеген кетсе да, Ала чачылыб кетмезле. Аланы сюеген Ибилис эсе, Ала шайтан къуллугьун этерле. Аланы сюеген Аллах эсе, Ала файгьамбар къуллугьун этерле. Джерни, кёкню да аулагьан Гюнахсыз джанла - харифле. Халкъымы, сюйгеними да Атларын къурагъан элибле. Сиз кёкден тюшгенсиз деб, Сизни асры бек сюйгенден Айтхандыла буруннгула. Кёкге чыгьаргьан сизсиз деб Айтабыз биз да бюгюннгюле. Хар элиб бирер файгьамбар, Хар бир сёз - бирер Аллахды. Тилге къатылгъан генезирге Джетер къыйынлыкъ, палах да. 2 Элибле бары да термиле болурла "Сюймеклик" сёзню къураргьа. Элибле бары да термиле болурла Сюймеклик сезимни къорургьа. Сёзле бары да термиле болурла "Джазыу" китабны къураргьа. Сёзле бары да термиле болурла Сюймекликни кёзден сакъларгъа, Сюймекликни сёзден къорургьа, Хар бир палахдан къорургьа. 3 Харифле, сизни бек джазыкъсынама, Ким не сюйсе аны къурайды сизден. Ненча адам ачыйды сёзден. Адамла, сиз да харифле эсегиз, Къадарны, къралны къолунда... Огьай. Хариб адамла, хариф адамла да болурла, Ёзге адамла харифле болгъан кюн, Тутулур эди Кюн. Эркин адам къалмаз эди. Адамла харифле эселе, аллай харифледиле Кеслери сюйгенча къуралгьан, Кеслери сюйгенча тизилген, Сюймеселе айырылгьан. Сюйгенлерича джашагьан, Къул халиден хапарсыз, Бий харифледиле адамла! О бий бусакъ! Кёлеккеси Мыдахлыкъча къабланнган, Кеси кёкге Умут кибик созулгьан, Бу сакъ бусакъ Бусгак-бусгак болурун, Билемиди Балта аны томуруб? Биле эсе уа, Ол артыкъ да къыйынлы. Бусакъ - джерни джан тамыры - Къыйылды. Мычхы тишли Къоймайд анга къарауун, Файгьамбаргъа ышаргьанча Фыргьауун. О бий бусакъ, Балта къоллу къул сени Къадарынга бийлик этед Не ючюн? Нек берилгенд Анга аллай эркинлик? Ким бергенди Анга аллай эркинлик? О бий бусакъ, Сабий бусакъ, джаш бусакъ, Ёле туруб да, Аны ёлтюргенден баш бусакъ. Джангыз джерге, джангыз кёкге Баш ургьан, О кёк бусакъ, Тейри бусакъ, Кюн бусакъ. Сез Дунияны, джашауну ариулугъундан Баргьанча кёрюнсе да сёз,- Ол сени юсюнгденди, Джаным, аны сез. Джазгьы тылпыу айланыб джерге, Кюнбетге гяхиник урса, Сабийчик джукъусундан уяныб, "Ання" дей, кёзчюклерин ууса, Мен сени юсюнгден этеме сагьыш... Джазгьы-джайгьы умут къобан Джагьаларын - къышны, къачны - басыб, Сени таба барады ашыгъыш. |