|
-1983 джыл ЧАБАКЪ ТУТХАНЛАГЪА КЪАРАЙ -"МИНГИ ТАУ" дергини-журналны башчысы - БЕГИЙ улу АБДУЛЛАХХА -АЛЛАХ АЙТСА, ДЖУКЪ ДА БОЛМАЗ ХАЛКЪЫМА -ЗАМАН БЁРЮСЮНЕ АШ БОЛМА -АХЫР КЮННГЕ САГЪЫШ ЭТЕ -ТЕРМИЛЕЛЛЕ -ХАЛКЪ САНЫ АЗДАН ХОРЛАНМАЙДЫ... -ФАТИХА -СЮЙМЕКЛИК БЕР! -КИМДИ АЙТАЛЛЫКЪ АНЫ? -«ХАЛКЪМА», «АДАММА» ДЕБ, ТУРМАСАНГ -БИР АЛЛАХ КЕСИДИ МЕНИ НЁГЕРИМ -СЕНИ КЁРГЕН БОЛУРЛАМЫ АЛА ДА? -КЮЧЮК ХАННЫ КЪЫЗЫНА -22. 01. 1996 джыл - О ЗАРИ, ОЗАРИ МОЮ ДУШУ -СЕН ФАЙГЬАМБАР ТУУГЬАН КЮН ТУУГЬАНСА -КЕСИНГЕ БИР КЪЫС УЯЛА Джазгъанларыбыз ушагьанча, Джазыуларыбыз да ушай барад... 1983 джыл ЧАБАКЪ ТУТХАНЛАГЪА КЪАРАЙ Къара ол джигитге, Кюледи юзмезден. Чабакь а къатында Ёледи юзмезде. Ёлюм джетсе, аны да, Алдад титирери. Ышаргъаны тохтаб, Сууча барыр тери. Кюледи, ёлтюреди, Сёзге да - тёзмезден. Саудан ёлген джаны Къарайды юзмезден. "МИНГИ ТАУ" дергини-журналны башчысы БЕГИЙ улу АБДУЛЛАХХА Кюнден-кюннге бу затха барама бегий: Малкъарда сау болуб Абдуллах Бегий, Ёзден сёз таулада джыгьыллыкъ тюлдю, Дуния аллында бетибиз къызарлыкъ тюлдю. Бий Поэзияны къанаты, ауазы - Абдуллах, мен ёлсем, Сен къылдыр джаназы. Халкъын, Джуртун сюйгеннге азаб тюлдю ахрат, Ай марджа, бетими Минги Таугьа кьаратыб асрат. "Минги Тау" дергини да, сал джасдыкъ орнуна, Сени бла ёхтемлене болур, таб, Къарча огьуна. Къатыбызгьа да, къулла тюл, бёрюле келсинле, "Эркинликден баш зат джокъ дунияда",- десинле. Сен - бизни адабиятны Хасаукачысы, Умары, Сен къул сезимни, къул сёзню тюлсе унарыкъ. Кязим хаджи, Джырчы Сымайыл, закий Къайсын, хакъикъатчы Дуда улу - Бюгюн Сеннге, бары Сеннге таяналла, ышаналла Бегий улу. "Биз бурхубуз, букъубуз"-, деген къуллагъа, "Огьай, халкьбыз, адамбыз",- деб, джууаб бересе. "Бир Аллахдан башха джукъгъа табыннган, Муслиман да, эр да тюлд"-, деб, джууаб бересе. Сейир этиб турама сени кюрешинге, Сен - Къарачай-Малкъар къралны джюрек уруууса, отуса. Алай а, бир къауумла келиб сенден от алгъан кьой, Ол отну джукълатыргъа дыгалас этелле. Ёзге ол от, Сен саулукъда джукъланмаз, От джилтинле джюреклеге тюшелле. Таулучукъла "хайт" деб, ёсюб джетелле - Къарачай-Малкъар - кърал болмай къалмаз. Нартладан, ас-аланладан джетген байракъны, Джангыз кесинг ёрге тутуб тураса. Амантишлеге, манкъуртлагъа, къуллагьа чамланыб, "Ёзденлик-эркинлик-кишилик!",- деб, тураса. Сен чыгъаргьан ол "МИНГИ ТАУ" дергини, Магьанасын толу билген кесингсе, Ол тас болгъан къазакъ бёрю, дертинги Сатлыкъладан ала айланад, билемисе? Терс иннетле тамырындан кесилмей, Ол тюрк бёрю Минги Таугьа къайытмаз. Бегий улу, биягьынлай кесингсе, Сен сау болсанг, мен ёлсем да къайгъырмаз... АЛЛАХ АЙТСА, ДЖУКЪ ДА БОЛМАЗ ХАЛКЪЫМА Ара шахарда алгьанма юй, Мында джашаргъа ургьанма чюй. Тансыкъдан ёлмез ючюн а элиме, Кавказгъа, Бир мазаллы къая Ташны орнатханма арбазгъа, Бир нарат Терекни да орнатханма къатына, Къарачай деб атагъанма атына. Къор болайым Ата Джуртда джашаб тургьан халкъыма. Менича, сенича, чачылыб кетмей, Бизничаланы сёзлерин да этмей, Дагъыда хапар сора, къайгъыбызны кёре, Динин, тилин, адетин сакълаб тургьан, Къор болайым Ата Джуртда халкъыма. ...Къойчу, джюрек, къуугьун этиб турма да, Бёрюча улуб, итча чабыб турма да,- Уллу Аллахны къолундады хар не да - Бир кесекге бир къой мени къалкъыма. Аллах айтса джукъ да болмаз Халкъыма. ЗАМАН БЁРЮСЮНЕ АШ БОЛМА Хар назмум бла мен туусам да джангыдан, Мени малларыма да барды къоркъуу джанлыдан. Излей эсе Поэзияда орун алыб джашаргьа, Назму назмугьа мадар джокъду ушаргьа. Энчи болсун турусу, асрасы, юстюню да, Ич хауасы, тыш къарамы-тюрсюню да, Аякь алышы - чабханы-джортханы, джюрюшю да, Алагьа кёре болур ёмюрлюкден-ёлюмсюзлюкден юлюшю да. Бир-бирине ушагьан эки назмудан - бириси, Бири бирини болгьаны себебли кёлеккеси, Заман Кюню чыгьа келиб, тюз башындан тийгенлей, Ол кёлекке къысхартыла, думп болады дуниядан. Заман бёрюсюне аш болады, тас болады ол, Аны эскерсин назму джазгьан, къалам тутхан кьол. АХЫР КЮННГЕ САГЪЫШ ЭТЕ Аллах, джалбарыб тилейме Сенден, Сакъла бизни палахдан, ёлюмден. Алай а, тауусулуб, берген болджалынг, Келе тура эсе, ийген аджалынг, Ол меннге бир къургъакъ джылы кюн джетсин. Тынгысыз боранлы къыйынлы джаным Бу шашхан, къатышхан, къайгьылы дуниядан Бир шош рахат аламат кюн кетсин. Къабыр къазгъан да къыйналмай къазарча, Сал агьачны тутхан да, ауурсунмай тутарча, Кетгеннге, къалгьаннга да тынчыракъ болурча, Бир огьурлу кюн огьур бла келсин меннге ёлюм. ТЕРМИЛЕЛЛЕ Урудагъыла Джулдузланы Кюндюз да кёре, Термилелле. ХАЛКЪ САНЫ АЗДАН ХОРЛАНМАЙДЫ... Кёк джабагьы арытады, Сагал-сагал булутла. Мен арыйма сагьыш эте, Болмазлыкъгъа, боллукъгьа. Ёзденмиди байракъ этген Бойсунууну, тёзюуню? Джюрек эсге тюшюреди, Кюн тутулгъан кёзюуню. "Эркинлик" деб, бир тау миллет, Джанын салгьанд базманнга. Башха халкъ а тумакълыкъдан, Хомухлукъдан, къызбайлыкъдан Олтан болгъанд душманнга. Бети, ётю джетмегенин, Эси-ангысы джетмегенин, Джуудурургьа кюрешед. "Биз бурху халкъ, аз халкъ" деб, Баш алыргьа кюрешед. Халкъ саны аздан хорланмайды, Ийманы аздан хорланад - Аллахны орнуна Ибилисге, Гяуурлагьа табына. Аланы адетлерин Адет этед кесине. Таб, аланы атларын Атайд сабийлерине. Гяуурлача ичкиге, Хаулеликге юренед. Ала бла ашаргьа, Джашаргъа да тюзелед. Къуйрукъ булгьай джалайды, Залимни чурукъларын. Кесине джорукъ этед, Аланы джорукъларын. Алай бла тюрлениб, Тили, адети тас болуб, Джашайд, башха миллетге Къул эм къарауаш болуб. Эм ахырында уа ол Миллетлигин джашырад. "Башха миллетденме" деб, Кукаланад, ышарад. Тас болады дуниядан Сыйсызлыкъны сыйлагъан, Эркинликни орнуна, Къул джашауну сайлагьан. Халкъ халкъ болмай, сюрюу болса, Сюрюлед эм зорланад. Халкъ саны аздан хорланмайды, Ийманы аздан хорланад. ФАТИХА Бир уллу палахдан, къыйынлыкъдан сау къалгъанча, Бир къыйын ауруу юсюмден арытыла тургъанча, Бу дуниягъа мен джангыдан туугьанча, Джер тюбюнден джер башына чыкъгъанча, Бу халгьа къара. Чыммакъ къар джабыбды кюнбетлени, ёзенни, Къарны юсю уа - къызыл гюлледен толу. Бу тазалыкъны, ариулукъну бизге берген, Нечик чомартды уллу Аллахны къолу. Нарат чегет кёкге тартад, кёгериб, Къобан болуб, саркъыб келед кёк, эриб. Кеси кесин джер да ёрге тебериб, Джууаш болгьанд джууукълашыб Аллахха. Бий Аллахны бир мёлеги бусагьат, Эки къанаты Минги Тауну эки башын сылай, Адам улугьа Аллахны саламын айтыб, Тебрерикча, дуния тамашад алай. Бу къудуретге, берекетге, тазалыкъгьа, Джашауум да, джаншауум да келишмейд. Къайгьы тёбе - Адам кеси келишмейд, Бу уллулукъгьа, рахатлыкъгьа, акълыкъгьа. Бу Шошлукъну, бу Тынчлыкъны бузгьан джан - Адам бери къайдан, не ючюн тюшгенди? Къой сагьышны, къой назмуну, кюрешни, Къаргьа джат да, кёкге къара... Фатиха! СЮЙМЕКЛИК БЕР! Къол аязынга сыйыныб къаллыкъ джюрегимде Кёкге, джерге сыйынмагьан бир сюймеклик. Кёлюмю ангылаб меннге тыйыншлы болур ючюн, Аллах, бу къызгьа да меники тенгли бер сюймеклик. КИМДИ АЙТАЛЛЫКЪ АНЫ? Джалан аякъ баргъанма Бычакъны аууузунда. Джанымы базманнга салыб, Алай табханма насыбны. Къан да, тер да, джыламукъ да, Сугьаргьандыла аны. Джарадан, табдан толуду Ариу бети дунияны. Адам джюреги джарылыб, Андан чыкъгьанчады дуния. Джаным да, чыгьыб, кёкден Къарагьанчады бери. Ёлген, тирилген да эте, Эркелетеме джашауну. Магьанасын а табалмайма, Кимди айталлыкъ аны?! «ХАЛКЪМА», «АДАММА» ДЕБ, ТУРМАСАНГ Алма терегинден узакъ кетмейди, Мен да Къарачай терекден алмама. Сен да чууут, алман болаллыкъ тюлсе, Кеси кесинги алдама. Ала миллетлерине къуллукъ этгенча, Къуллукъ эт сен да халкъынга. Аладан тёш-чёгюч, хыршы да ал, Джарарыкъ эселе чалкъынга. Орус гылдыуай таб эсе, Чалкъы сабынгдан къоратма. Алай а, сакъла халкъынгы, Тарих, джер байлыгьын тонатма. Кёбден кёб ёлед, аздан аз ёлед, Джалыныб джаудан къалмазса. "Халкъма", "адамма" деб, турмасанг, Не халкъ, не адам болмазса. БИР АЛЛАХ КЕСИДИ МЕНИ НЁГЕРИМ Мен излей эдим аллай къызны, Сёзюме, кесиме да болурча къанат. Джулдузла мийиклигине биз бирден чыгьарча, Бизден къууанырча адабият бла санат. Халкъыбыз къууанырча бизден, Мен излей эдим аллай къызны. Сени кёрюб умутлу болсам да, Ангылай тебрегенме джангылгьанымы. Сени джокъду анда терслигинг, Мени да джокъду анда гюнахым. Биягьы кесим джангызлай къалама, Къыз тюл, джулдуз джарыта джолуму. Сен кёкню бир къаты, мен - башха къаты, Баш къаты болаллыгьек бирге болсакъ. Ай медет, кёк бир болгъанлыкъгьа, бир болалмайбыз биз, Сюеди, кюеди, къыйналады джюрек. Кесими къатыма кёчюреме деб сени, Кёб кюрешдим - Къадар унамад. Биягьы кесим джангызлай къалама, Бир Аллах кесиди мени нёгерим. СЕНИ КЁРГЕН БОЛУРЛАМЫ АЛА ДА? Кюн таякъгьа къонуб джырлайд къарылгьач, Тау кёгюрчюн мурулдайды къаяда. Сени кёрген болурламы ала да? Мен ангылайма къууанчларын аланы. КЮЧЮК ХАННЫ КЪЫЗЫНА Марал санлы къызчыкъны Аяз ийнакълаб ётдю. Тёп-тёгерек бурулуб, Къууанч тыбырлы кетди. Мен аязгъа сукъландым, Кёб къарадым ызындан: Ариу болмаз дунияда Кючюк Ханны къызындан. Джерде ариу бармыды? Ол кимди да, джокъ эсе? Келе тургьан джазмыды, Мёлекмиди огьесе? Тангмы атды агьарыб, Кюнмю тийди къызарыб, Огьесе бийче къызмы Келе турад ышарыб? Терек бачха чакъкъанча - Берекети, сюйюмю. Бир огъурлу сыйлы кюн Ол джарытыр юйюмю. Юйюме киргинчи уа, Толуб мени муратым, Юй тёрюнден къарайды Джер джулдузну сураты. 22. 01. 1996 джыл О ЗАРИ, ОЗАРИ МОЮ ДУШУ 1. О Зари, озари мою душу, Изгони из неё этот мрак, эту стужу. Ты молитва моя и мечта - семикрылая, смелая, Ты - мой день и моя ночь - белая, белая, белая. Светловолосая, мягкая, нежная - Вся такая земная и небесная. Без Тебя я горю в снег и стужу... Свет зари, о Зари, И спаси, и храни мою грешную душу. 2. Я молчу, умираю, волнуюсь, Никого я не вижу, не слышу: Из зари появилась Зари И, как в море, вошла в мою душу. Сердце мое, как дитя не ори, Не случайны в тебе этот свет и огонь. Положу я тебя на ладони зари - Пусть божественный свет и грешный огонь Сойдутся и сольются навеки. И Зари земная-не-земная ладонь Вдохновит, окрылит и успокоит тебя. 3 И ночи, и сны, и стихи мои - такие белые, А светлые волосы твои сейчас такие темные, А глаза твои такие томные, Такие томные, бездонные, А душа моя такая бездомная, И вся ты такая естественная, не жеманная, А потому, еще более желанная, О Зари!.. 4 Звездопад твоих грез, Водопад твоих волос, Солнцепад твоих глаз, Семицветье твоего голоса, Полнолуние твоего тела, Веснопение твоей души, Стихолет моих чувств, Листопад моих лет, О нет! Ты - мое летосчисление. О Зари!.. СЕН ФАЙГЬАМБАР ТУУГЬАН КЮН ТУУГЬАНСА Таулада къарны тазалыгьы, Дунияны шошлугьу, акълыгьы, Кёкню мийиклиги, чууакълыгьы - Сен быллай кюн, быллай джерде туугьанса. Къара джерге къар джауа Кёкден, Тёгерек джарый джарыкъдан, нюрден, Сен Исса файгьамбар туугьан кюн туугьанса Бир сыйлы анадан, Мариям кибик. Къар тюбюнден къарагъанча джанкъоз, Бу къышхы кюнню хауасы - джазгьы. Мени кёлюмде джюзеди къанкъаз, Сеннге ушайды аны сыфаты. Мени джылы таза кёлюмден Ол акъ дууадакъ учуб а кетмез. Сен мени бла болуб, менде болуб, Кёлюм бузлагьан къой, сууугьан да этмез. Ёмюрлюк кёлню ёлюмсюз джаны - Сен дууадагъым-къанкъазым. Энди ангыладым, къушкъанат джюрек Сенден тоймазын-къанмазын. Бютеу адам улу ючюн келгенди Исса, Сен а - сюймеклик, ариулукъ ючюн. Мен да келмегенме дуниягъа Сыбыртхы ючюн, ауузлукъ ючюн. Джюрегим Сеннге шын туруб кишнейди, Бу тот ауузлукъну чайнатма, Башымы къазан къайнатма, Мени къаядан чынгатма. Кёкде бирлешген эки къушну да, Кёлеккеси юсюбюзге тюшгенди. Кийиклеге да къара къая ранда - Табигьат бизде да бишгенди. Джерден кёкге да учайыкъ, Кёкден джерге да тюшейик. Биз, отлукъ ташла, бир-бирибизден, Джана, джангыра билейик. Сёзле къошула джыр болур - Тил алай къанатланыр. Сезимле, джюрекле къошула, Джашау да алай сакъланыр. Сен файгьамбар туугьан кюн туугьанса... Исса дунияны къутхара келгенди, Сен а джангыз бир адамны къутхар - Сени бек сюйген адамны. Ким ючюнмю? Кесинг ючюн, аны ючюн, халкъынг ючюн, Бюгюнюбюз, Тамблабыз ючюн - Башхасы джокъду - къутхар. КЕСИНГЕ БИР КЪЫС УЯЛА Фахмуча берилгенди Сеннге ариулукъ, Фахмуча берилгенди меннге Сюймеклик. Джерде болмагъан ариулугьунгу кёрюрге, багьалатыргъа, Аллай фахму да берилгенди меннге. Фахмуча берилгенди Сеннге ариулукъ, Бюгюн Сенсе дуниягьа дарман. Адамлыкъ, джигитлик уянады бизде, Ышарыб, мийикден къарасанг. Къышхы чилле да сынады, Сыннган кёл да къайнайды. Дуниягьа къара, сына да, Кесингча ариу къайдады? Кийиминге да кёчгенд сюйюмюнг, Ол алай джарашад юсюнге. Не ариу эсе да кийиминг, Сау джырт,- дейме,- къараб кёзюнге. Назмума да кёчгенд сюйюмюнг, Джан салыб къойгъанд сёзлеге. Сени ариулугьунгу хапары Джайылгъанд таулагьа, тюзлеге. Кёлеккенгден да Кюн тийген кибик, Толгъан Айла уа - къойнунгда. Ой сен ариуну мен сюйген кибик, Сюяллыкъ джокъду дунияда. |