Меннге бир бек керекли кюн
Базыб тургьанларым капеклерин къызгъандыла.
Садакъа джыя келген бир факъыра уа
Меннге джангыз сомун узатды.

Сому неме джарарыкъ эди,
Алай а, ол мени джаныма джарады.
Сомун он тюмен этиб къайтарырма.
Ол асыры халалдан джарлы болгьан болур.
Меннге уллу разылыкъ бла узатхан сомун
Джанына тиерге къоркъгьандан алдым.

...Ол Хызыр-Илияс болгьанын энди ангылайма.

Насихат назму

Сабан, мал, бичен къайгьыда
Ётдюле джазларым, кюзлерим.
Дунияны ариулугъуна бир къара -
Къайда эдиле кёзлерим…

Къыш арбазда джыйырылгъан
Шорбат чыпчыкълагьа ушаб турдула
Илячин къанатлы сёзлерим.
Къызланы да энди эслейме
Гюлча ачылгьан кёзлерин.

Кюнбетге гяхиник ургьанды,
Чирчик этедиле терекле,
Джаны болгьан бары къозгьалгьанды -
Тынгы къалмагьанды джюрекде.

Керексиз ишлеуню ауурлугьу
Баш кёлтюртмей, кёргюзтмей тургьанды
Меннге джашауну ариулугъун.

Бу тар ёзенле джангыз бир кюнню
Кетмегенликге эсимден,
Тышындан келген хапар айтады
Меннге джерими юсюнден.

Тыш адам чакълы бир билмейме
Туугьан джуртуму, джерими,
Сора мен къалай басайым
Басылмаз джерде кёлюмю?

Джер этегинден келелле
Бизни джуртлада солургьа.
Биз а,
Ишден чыкъсакъ да, ишлейбиз,
Билмейбиз тохтай, соругьа.

Ачханы, байлыкъны ызындан
Узакъ джары атланабыз,
Ёлмезлик кибик дунияда
Бош затлагьа алданабыз.

...Ишлей, солуй да билейик,
Джаза, окъуй да билейик.
Бу къара джерге кирликле
Ёлгюнчю дунияны кёрейик.

Таякъдан атламаз айтханды
Тюшюнюу, мыдах сёзлени:
Джашауну джарыкълыгьына бир къара
Шо къайда эдиле кёзлерим?

Дунияны ариулугьуна бир къара...
Алгъын къайда эдиле кёзлерим?
Энди не кёб къарасала да,
Тоймазлыкъдыла кёзлерим.

Джыйгьан ырысхым къайтармаз
Джашлыкъны, саулукъну ызына.
Мен, кете баргьан, айтама
Халкъымы джашына, къызына:

Ангысын-эсин ёсдюрген
Иш джаратханды адамны.
Алай а унукъдургьан иш
Ызына тумакъ этеди аны.

Менича этмей тырмашсагьыз
Кёбюрек кёрюрге, билирге да,
Ким биледи тынчыракъ болур
Джашауну ангыларгьа, ёлюрге да.

Балыкъны хапары

Къобан чабакъланы арасына
Балыкъ балачыкъ къайдан да келди, къайдан да чыкъды,
Огьесе бурун тенгизден къалыб кетиб,
Энди уянамы турады? Алай да болур,
Не ючюн десенг,
Ызына айланыб насыбы тутхунчу
Ол къатыб, таш къабха кириб сакъланнганды;
Не уа,
Къобанда балыкъ джаратылыргьа нек болмайды?

Бу таулагьа
Чабакъладан да балыкъла бек джарашырыкъдыла.
Балыкъла болсала,
Къобан да тенгиз болур да кетер.
Огьесе, балыкъла джаратылыр ючюн
Алгьа тенгиз джаратылыргьамы керекди?

Ким биледи къалай кереклисин,
Ёзге къобан чабакъланы арасында, илгендире,
Балыкъ балачыкъ ёсе тебреди.
"Хайт" деген балыкъ болду,
Акъыл-балыкъ болду.
Суугъа сыйынмай, бир къабыргьасы,
Бир сырты кёрюне тебреди.
Сууда джанкъылычланы къургьан, къурагьан да
Балыкъ болгьаны белгили болду.

Бирле анга джанкъылыч анасы дедиле,
Бирле уа сарыубекди деб, тиш къысдыла.
Ол мазаллы санларын къайры джашырлыкъ эди?
Къарыулулугьу-къарыусузлугьу да ачыкъ болду.

Ол кёзге кёрюнмей,
Чабакъланы бирича айланса,
Балыкъ болгьаны эсленмей да къалыр эди.
Не келсин,
Пелиуанлыкъ сорулуб берилмейди.

Джагьадан таш, агъач атханла,
Тобдан атаргьа керекди дегенле да болдула.
Алайсыз да суу, хауа джетмей
Къыйналгьан балыкъ, ачыуланыб,
Минги Тауну айрысына чынгаб
 Дуниягьа кёлкъалды къараб,
«Адамчыкъла, чабакъчыкъла
Кёб джашагьыз, бир «ох»,- дегиз дей,
Джан берири келди.
Дагьыда эсине не келди эсе да,
Тенгиз таба атды мыллыгын.

...Схуртукланы къара бугьача,
Къарала бара эди балыкъ.
Таш, агъач джетмей къалгьанында да
Ызындан сёз джете эди:
"Балыгъын /сууун/ къойгьан балыкъ,
Джагьасын ойгъан балыкъ,
Къобанны къобаргъан балыкъ,
Джуртун ташлагьан балыкъ".

Балыкъ а бюгюн да айланады
Тенгизледе, океанлада.
Къобанны сууун тенгизде излеб,
Табыб, балсытыб ичеди,
Таулу, айранны ичгенча.

...Алай а бир кюн кёлю булгьана,
Ол кесин таула таба атар.
"Энтда бир балыкъ башын
Джагьагъа атыб ёлдю",- деб, билдирирле.
Алай бошалыр балыкъны тауруху.

Аджир назму - эмилик назму ++++++++++

Чабар атча кишнейди назму -
Башын да созаракъ этиб,
Тёрт тизгинин тёрт туякъ этиб
Тёртгюллейди, джоргъалайды, секиреди.

Ол аякъларын къалай алады, къалай салады -
Кимни не иши барды анда?
Джалы эшилибмиди, къуйругьу тюйюлюбмюдю -
Сизге не башхасы барды аны?

- Ол аягъы бла джерни нек къазады?
- Кетген заманланы тинтгенлигиди...
- Ол кесине асыры бек базады...
- Къоркъма, джашау андан джигитлени да...

Кетген заманладан къуугьуннга бери
"Болушлукъ" деб чаба эсе уа назму?
Тер кёмюк этген юсю аны
Гюл ийис этерин ким айтды сизге?

Не да,
Джыллыкъ джолну къой, кюнлюк джолну да
Ол бир джюрюш бла къалай келиб турур?
Кеси да бир джолну къалай келиб турур?
Джол кёб, джолну юзюлгени да кёб.
Джол кеси да тюл шойду кеб.

Ненча джюрек бар эсе - анча джол,
Джолну анча ёрю-эниши...

Кесибиз да кёб джолну ойгьанбыз... къойгьанбыз,
Сюйюб-сюймей да
Кёб джерлеге тюшгенбиз, кёчгенбиз.
Кесибиз да тюрленнгенбиз, аман тюрленнгенбиз.
Къуугьуннга келген да къыйналыб табар
Ахлусун, элин.

Сора талагьы турургьа джетиб
Бурундан атылыб келген аджир,
Тебсей келмезлиги хакъды,
Аякъларын да ариу, омакъ ала.

Ол эм къысха джолну, не да,
Кеси джол сала келирге боллукъду
Кърау уруб тюгюне-джалына,
Туякълары да бузлагьан джерни эрите.

Келлик замандан къууанч хапар алыб
"Сюйюмчю" деб келе эсе уа назму?
Ол заманда аны джюрюшю, чабыуу,
Кишнеую да башха тюрлю боллукъду.

Кертиди, джегилиучю, минилиучю атла да бардыла.
Хар бирини къуллугьу башха.

Алай а, мангылайында
Поэзия къашхасы болгьан аджир,
Арба джолгъа сыйынныкъ, джарашырыкъ тюлдю,
Джерни, джюгенни, ауузлукъну унарыкъ тюлдю.

Фахмусуз къауум аны ангылаб тохтар орнуна,
Эмиликге аркъан атаргьа кюрешеди,
Ауузлукъ салыргьа умут этеди.
Бек уллу муратлары уа - аны бичиб,
Фахму урлугьун алалсала,
Алай тюл эсе уа, тюбю бла къуруталсала...

Фахмудан къаратонланы
Аталары-балалары да - зарлыкъды.
Бичилген атла аджирни
Кёрюб болмайдыла дейле.

Аджирни эки бюртюгю
Эркинлик бла Поэзия болгьанын,
Алада уа Джашауну урлугьу
Къайнай-бише тургъанын
Билмегенча этедиле джазыкъла...
Бек да биледиле, итликлери озады ансы.

Аджир а барады. Аны барыууну
Бир мардасы, чеги, джоругьу джокъду.
Заман да,
Аджирге тургьан байталча,
Барады аны аллында.

Мен джаратхан къыз

Дунияда болмагьан къызны сыфатын
Тюнюмде-тюшюмде да къурайма.
Электричка тохтагъаны сайын,
Ол мен сакълагьан кирликча къарайма.

Мен сакълагьан кёрюнмейди, огьай...
Тохта, мен аны тышындан сакълагьанлыкъгьа
Ол къатымда олтуруб тура эсе уа...
Не уа,
Башха вагонда бара эсе уа? Огьесе,
Ол чыгьыб баргъан тиширыу ол болурму?

Тиширыу къудурети чомарт тёгюлген
Къалай табдыла аны санлары...
Ёзге мен тургъунчу эшикле джабыладыла...
Олму эди, ол тюлмю эди, къайдам?

...Хар ариу къызны къарайма кёзюне.
"Ол тюлдю". Къарамымы джанлатама.
Бир адамны да тынгыламайма сёзюне...
Мен дунияда болмагьан къызны джаратама.

Ол телефон бла сёлешир деб сакълайма,
Джазар деб да умутлума къагьыт.
Сабийчикча кесими алдайма:
"Кириб келсе эди эшигими къагьыб."

Сакълай-сакълай тюнгюлеме сора...
Ёмюрде чырт джан-джаныуар басмагьан
Топракъны табыб, илеб, къадардан тилеб,
Башлайма бек къыйын ишни.

Ёзге къалайындан башларгьа билмей,
Арсар болама.
Бутларын ишлеб тебрерге разыма.
Кёзле салыб къараргъа да термилеме.

Алай болса да,
Башын этиб тебрейме алгьа,
Сылайма, сыйпайма, сынаб къарайма:
Муратымдача болгьанына къууанама.

Бетине кёчеме. Кюнден толу
Эки кёз салама. Ишиме кёл салама.
Къыйылгъан эки къара къаш тартама.
Киши билмеген орайданы тартама.

Кёгюрчюн мурулдагьанча чыгьа сёзлерим,
Ба этеме аны кёзлерин.
Къашларын тилим бла джалайма,
Кёлюм толгъандан джырлайма, джылайма.
Бир гитче сюйюмлю бурунчукъ ишлейме,
«Бурнунгу ёрге тутсанг ёлтюрлюксе»,- дейме.

Эки ай джаягьын, сакъал тюбюн,
Къулакъларын къолларым бла къурай,
Эринлерин эринлерим бла ишлейме.

Хы, излегенимча кёзю-къашы,
Башы…Тохта, чачы уа къайда?
Къаббаш тиширыудан эрши зат болурму?
Ма энди бир джукъгъа ушады.
Тил, тишле салыргьа унутханма.
Тилими ёлчелеб, аны тилин
Кесими тилимден къысхаракъ этеме.
Тишлерин а - деменгили, къысыкъ -
Чыммакъ пил сюекден салама.

Энди неси да орнуна келди деб,
Къууана тебрегенлей,
Мыйы салмагъаным
"Шаркъ" деб эсиме тюшеди.

Кёбле айтыучулай, этиучюлей
Тиширыуну мыйысыз къойгъанма.
Бир башхагьа этсем
Алай къоярыкъ эсем да,
Кесиме джоралагьан тиширыууму
Чырайына кёре акъылы болургьа керекди.

Не этерик эдим,
Башын чачыб джангыдан ишледим.

Тиширыууму башын кесиме къысыб,
Къулагьына да назмула айта,
Къалкъыб къалдым.
Уяннганлай а,
Бийче къызны бойнуча бир боюн ишледим,
Имбашла, къамишлеча къолла, билекле салдым.
Джанкъылычны, суу агъашча, имбашына атыб,
Къой Джолда суугьа барлыгъын
Кёзюме кёргюзтдюм да насыблы болдум.

Сора къолларым къалтырай,
Ай джарыгьында
Ёшюнлерин ёсдюрюб тебредим,
Ай толгьан кече бошадым ол ишни.
Джюрегим эриб,
Эмчеклерин кёзюу-кёзюу эмиб,
Къолларым бла сылаб,
Дуния зауугьун кёрдюм.

Андан сора,
Тал чыбыкълай бюгюле турурча,
Белин ингичге этиб,
Базыкъ бутларына кёчдюм.
Толгьан айлача,
Уюгьан айранча,
Уюб тургьан тиширыу къудрет -
Аны къуйрукъ дуппушлары.

Аланы мен
Кёлде Айны къалтыратханча
Къалтыратыб, титиретиб,
Дагьыда ызларына уюма къойдум.
Алай эте келиб,
Аякъ бармакъларына дери ишлеб чыкъдым.
Джюрегин, башха затларын да
Унутмай салдым.

Джыламугьум, терим барыб,
Ёлюб, къатыб,
Ма мен кесим джаратхан тиширыу
Джатады къып-къымжа болуб аллымда.

Эки къанат да битдирлик эдим
Учуб кетер деб къоркъама ансы.
Нюрден джаратырыкъ эдим,
Меннге турсунуруна экили болмасам.

Бычакъгьа къын бычакъны кеси бла этгенча,
Кесиме бичиб этгенме несин да:
Уятлыгъын да уятлыгъым бла этгенме -

Небиз да келишеди бир-бирине.

Джангыз джан салырым къалгъанды энди -
Къадар мен джаратхан затха
Джашау-джан юфгюрмези хакъды.

Алай а билеме,
Тейриден да тилек этиб,
Кесим джаратхан тиширыуну
Танга дери къучакълаб чыкъсам,
Джанымы, джашаууму тюз джарымы
Анга кёчерикди. Айтханымча этдим.

Биринчи Кюн таякъла анга тийгенлей,
Ол орундан турду.
Ууакъ-ууакъ атлай барыб,
Кюзгюге къарады да:

"Бу алмасды менмеми", - деди.
- Огьай, сен мёлексе.
Ол ауазыма бери къарады да,
"Джийиргеншли, ауузунгу джаб",- деди.
Кёзлерим къарангы этдиле...

Юсюне не къаблады эсе да,
Къолуна не алды эсе да,
Эшиклени "занг" деб этгенин эшитдим.

Джашаууму джарымын,
Джарыкъ умутларымы барын,
Къадар къыйынымы джокъ этиб кетди.

Эшикле джабылдыла.
Эшигим джабылды.

Адам бла Терек

Адамла аман сууутхандыла,
Эрши огьуна кёрюнедиле кёзюме.
Энди кимге да кёлюмю ачыб бармам,
Энди кимни да джууукъ къоймам кесиме.

Адамлыкъ, Къарнашлыкъ, Шохлукъ
Къанатларын джайгъандыла кенгнге.
Сора къаяны эрнинде къазакъ нарат,
Мыдах къараб, къол нек булгьайды меннге?

Бир деб бир джагьы, болушлугьу болмай
Кеси кесине таяныб ёсген терек,
Джаным тёнгегимден айырылгьаны болса,
Сеннге къонуб солур, рахатлыкъ табар.

Мен бюгюн къаягьа илиниб баргьанда да
Джибни учун, джанымы къыйырын бегитгенме сеннге.
Чегетни ауур хауасын, сёзюн кёлтюралмай,
Абрек чыкъгьанча кёрюнесе кёзюме.

Къая эрнинде ёсген джангыз терек,
Тамырларынг джюрегимдедиле мени...
Адамла мени сууутхан кибик,
Терекле сууутхандыла сени.

Биз джерден танг ёрге айырылгьанбыз,
Къонакъ болургьа джетишгенбиз Тейриге.
Биз ёлсек да джангызлыкъдан ёллюкбюз,
Биз ёлсек да джангызлыкъда ёллюкбюз
Мен Адамгъа, сен Терекге термиле.

Арабда къарачайлыны ёкюнюую

Ата джуртсуз къалгъан эдик,
Энди ана тилсиз да къалабыз.
Джашаргьа сюе эсегиз,
Къабырларыгьызгьа къарагьыз.

Къарагъыз ёлген тиллеге,
Нек ёлгенлерин ангылагьыз.
Биз ол дуниядан сёлешебиз,
Сиз бизге иги тынгылагьыз.

Ёлюмге биринчи атлам -
Бир-бирин сюймеу - къайырылыу.
Ёлюмге экинчи атлам
Туугьан джеринден айырылыу.

Ахыр атлам да ёлюмге -
Тойгъан джеринде къутуруу.
Къайдан чыкъгьанын, ким болгъанын,
Тилин-адетин унутуу.

...Ата джуртсуз къалгъан эдик,
Энди ана тилсиз да къалабыз
Джашаргьа сюе эсегиз,
Сиз бизге иги къарагъыз:

Бизге ёлюм не ючюн келди,
Андан оюм эте джашагьыз.

Джолланы излемлери

Къол булгьайды джол
Тереземден къараб:
"Тюл шойса да къарт,
Мени джанлы бол.