Махтанады Дауутчукъ Къолу, аузу дауурчукъ: - Тартама, созама, Атама, бузама. Къарынчыгъым токъду, Менден зауукъ жокъду! Кючюкге ол таш атды, Терезени ууатды, Эшмечигинден тартып, Эгешчигин жилятды. Кишиучукъну уятды, - Къолун, бетин тырнатды. Жиляй-жиляй, жизечик Саулай элни къаратды. - Хап-хап-хап! - деди кючюк, Къычырды хораз да: - Жиля, биз сени ючюн Жарсымайбыз аз да! 1985 ЭРТТЕН БЛА ЭРТТЕ ТУРДУНГ Эрттен бла эртте турдунг, Сёлешдирмей, къол-бет жуудунг, Ай, иги жаш, Иги жаш! Жагъын этмей, ашап тойдунг, Кампет да тилемей къойдунг, - Ай, иги жаш, Иги жаш! Кесинг тапдынг чуругъунгу, Жыйдынг ундуругъунгу, - Ай, иги жаш, Иги жаш! «Сау бол!» - дединг сен ананга, Болушхан да этдинг анга, - Ай, иги жаш, Иги жаш! 14 11 86 КИМ БОЛУШСУН МИЯУГЪА? Кишиу, тишханны марай, Кишиу, тешикге къарай, Макъырады, макъырады, - Тишханчыкъны чакъырады. Тишхан а - тешигинде, Тот къадау - эшигинде. Къысылып от жылыугъа, Кюледи ол кишиугъа, Бир къызы - чачын тарай, Бир къызы - эски жамай, Бир къызы - хычин эте, Бир къызы чындай эше. Бир жашы - бичакъ билей, Бир жашы - бишлакъ тилей, Бир жашы - чалгъы къурай, Бир жашы - тары урлай, Бир жашы - къапчыкъ теше, Экиси уа - тюйюше. Чырахтан - жарыкъ жана, Атасы - къашыкъ жона, Анасы - къазан аса, Келини - кийиз баса, Киеую - кели ишлей, Къайыны - къайгъы излей. Эгечи - къобуз согъа, Бийчеси - бишлакъ сыгъа, Беш туудугъу - бешикде, Экиси уа - эшикде. Кишиучугъ а макъырады, Тишханчыкъны чакъырады. Эрнин-бурнун жалайды, Ючге дери санайды. Тюзелирча санаугъа Ким болушсун Мияугъа? 14 11 86 ЭЛДАРЧЫКЪНЫ СЕЙИРИ Бурнум - атамы. Чачым - анамы. Кёзюм - ыннамы. - Ата, бурнунгу сыйпа. - Ой, кирличигим. - Ана, чачынгы тара. - Тизгинсизчигим... - Ынна, ынна, Жилямукъларынгы сюрт. - Жиляуукъчугъум... Бурнум - атамы. Чачым - анамы. Кёзюм - ыннамы... Кирличиг' а - мен, Тизгинсизчик да. Жиляуукъчукъ да - мен, Услучукъ да... 1986 АЧ БОЛГЪАНДЫ БУЗОУЧУКЪ - Уммо, уммо... Ач болгъанды бузоучукъ, Къышхыр берейик. - Ме-ме-ме-е... Ач болгъанды къозучукъ, Эмиздирейик. - Мияу-мияу... Сют тилейди киштикчик, «Ачма», - дейди киштикчик. - Гау-гау-гау... Сюек тилейди кючюк, Бир бек тилейди кючюк. Эсли жаш тилеп алады, Эрке жаш сермеп алады. - Сен а, аштапар? - Урлап. - Сен а, жагъынлы? - Жиля-я-яп. 19 01 87 ЭЛДАРЧЫКЪ ОКЪУЙДУ Тапкадан китап алып, Аны къангагъа салып, Окъуйду суратларын Элдарчыгъым, къадалып: «Ата чалгъы чалады, Атта ийнек сауады. Ана быстыр жууады, Ынна нартюх ууады. Кишиу къачды кючюкден, Хунагъа минди кючден. - Мияу! - дейди киштикчик. - Гау-гау! - дейди кючюкчюк. Шамилчикди ма бучугъ'а, - Тайчыгъын жууундурады. Лейлячыкъды ариучугъ'а, - Ол дерсин эте турады. Хораз къонуп быкъыгъа, Къычырады мытыргъа: - Ку-ку-ри-кук! - дейди ол, Къутурады мытыргъа. Ма бучугъ'а - Элдарчыкъды, Элдарчыкъ иги жашчыкъды. Ол гитчени жилятмайды, Чыпчыкъгъа да таш атмайды. Бу жиляй тургъан а кимди? Ташыдым: жизе Халимди. Жиляуукъну сюймейме, Аны окъуй билмейме!» 28 01 87 ЭЛДАРЧЫКЪ САНАЙДЫ «Бир» деген - башды. «Эки» деген - къашды. «Юч» деген а, «юч» деген - Атам, анам, мен. Улакъчыкъны тёрт аягъы. Кокачыкъны беш бармагъы. 23 01 87 КИРСИЗЧИК Киштикчик Бетин жууады, Эшикде Жауун жауады. Ай, аперим, Киштикчикге, Жауунчукъча, Кирсизчикге. 07 02 37 ТОПЧУГЪУМ Ойнай кетди Топчугъум, - Хыличи Доп-допчугъум. Терезени Уруп ийди, Таягъы уа Манга тийди. 07 02 37 БЁРЮ КЮЧЮК Бёрю кючюгю Жиляйды: - Хуболчукъ Сюйюп ашайды Наныкъны да, Кертмени да. Анам, Аллай эт Мени да! 07 02 87 ТАШ МАКЪАЧЫКЪ Таш макъачыкъ Сюек юйюнде: - Ким къагъады Кече белинде? Жауунчукъ: - Мен, там-тамчыкъма, Дейди, - Юйюнге къойсанг а, - Деп тилейди. 08 02 87 КУРЧАЧЫКЪНЫ СЫЛТАУУ Житча ашайды Курча. Житча тилейди Гутча. - Сюек болса Берир эдим, Бу уа житчады, Житча. 08 02 87 ТЮЛКЮЧЮК САНАЙДЫ - Чуу-чуу-чуу! Семизчикле! Чуу-чуу-чуу! Эгизчикле! Тынч турмайсыз - Тюз санарча, «Бир, эки», - деп Жюз санарча. 08 02 87 КЪОНГУРОУЧУКЪ Ой, акъкъаш Бузоучугъум, Къайда Къонгуроучугъунг?! - Зынгырдайды Тау суучукъ, - Андады Къонгуроучукъ. 18 02 87 КЮЗГЮ Жаннетчик кюзгюгеми къарайды? Жаннетчик чашчыгъынмы тарайды? Къууанады кюмюш кюзгючюк да, Къууанада ариу Жаннетчик да. Кюзгюге Расулчукъ да къарайды, Къолу, бети да къазан къарады. Кюзгюде ол мамуму кёргенди?! - Къачып, тапчан тюбюне киргенди. 02 .05 37 БУЛУТ Булут, булут, булут, Ой, кюн кёзюн жапма, Булут, булут, булут, Кёкню да жилятма. Бушто да этерме, Берирме галау да, Алма да берирме, Тау артына ау да. Булут, булут, булут, Аттакам келликди, Булут, булут, булут, Жолда жибирикди. Къыркъгъан да этерме, Бу жолну бир къой да. Гелеуде кютерме Тау жайлыкъгъа къон да! Булут, булут, булут, Боз къочхарым булут!.. 05 06 87 ЧАБЫ-ЧАБЫ Чабы-чабы, Атта келе, Алтын жаллы Атда келе! Къайдан келе, Къайдан келе? Къошдан келе, Къошдан келе! Аты жоргъа Салып келе, Манга къаймакъ Алып келе! 16 11 87 СЕНГИРЧКЕ Бир къара сенгирчкеге. Нал ишлейди бюрчеге. Салтачысы айыуду, Салтасы бир ауурду. Бюрче, Бюрче, Бюрчеляй, Бюрче жортады алай, - От чакъдыра ташланы, Оза кёкде къушланы. Сенгирчкечик устады да, Устады, Чёгюч бир тап урады да, Урады... Ышыра кёмюрчюгюн, Басады кёрюкчюгюн. Къоянчыкъгъа тиш салды да Сенгирчке, Буудан сапариш алды да Сенгирчке, Мюйюз этди улакъгъа. Тюлкюню уа къыстады, Бёрюню да къыстады Гюрбежиден узакъгъа! 27 11 87 ИСЛАМЧЫКЪНЫ КЪАШЫГЪЫ Исламчыкъны Къашыгъы, Исламчыкъны Ашыгъы... Ашыгъыда да - Солакъай, Къашыгъы да - Солакъай. 28 11 87 БОШ АЛАЙ Бош, бош, бош алай Кюбюрчекден Тошалай Ахча алды, Сормай алды, Урлап алды бош алай. Бош, бош, бош алай Кючюкчюкню Тошалай Ары созду, Бери созду, Уруп озду бош алай. Бош, бош, бош алай Дерсден къачды Тошалай, Чыпчыкъчыкъны Уячыгъын Уруп чачды бош алай. Бош, бош, бош алай Къылыкъ этди Тошалай: Къарангыда Тенг къызчыгъын Къоюп кетди бош алай. Бош, бош, бош алай Таш атдымы Тошалай? Таш а аны Башын тешип, Жилятдымы бош алай? КИРКИТАЙ КЪАРГЪАЧЫКЪЛА Къакъ, къакъ, къаргъала, Къурум кибик къарала! Къакъ, къакъ, къаргъала, Дугъум кибик къарала! Исси суугъа сугъайыкъ Тыкыр къаргъачыкъланы, Сапын бла жууайыкъ Къаппа-къарачыкъланы. Къакъ, къакъ, къаргъала, Къурум кибик къарала! Къакъ, къакъ, къаргъала, Дугъум кибик къарала! Чыммакъчыкъла этейик Къаппа-къарачыкъланы, Юйлерине элтейик Сиркиу къаргъачыкъланы. Аналары къууаныр Киркитайчыкъларына, Бал къалашчыкъла алыр Багъыр шайчыкъларына. ЗАДА ХОРАЗЧЫКЪ Зада хоразчыкъ Жырчыгъын тартды, Зада хоразчыкъ Кюнню уятды. Бахча сугъарды Зада хоразчыкъ, Отун да жарды Зада хоразчыкъ. Чалы да эшди, Чалман да эшди, Чалы да, Чалман да Эшди хоразчыкъ. Зада хоразчыкъ Чалгъы да чалды, Зада хоразчыкъ Гебен да салды. Тюккюч къобарды Зада хоразчыкъ, Къошха да барды Зада хоразчыкъ. Эшик да этди, Бешик да этди, Эшик да, Бешик да Этди хоразчыкъ. АЛТЫН ТАУУКЪЧУКЪ Алтын тауукъчукъ Татлы уянды, Алтын тауукъчукъ Кюннге къууанды. Алтын тауукъчукъ Къазан да асды, Алтын тауукъчукъ Тылы да басды. Адыр да жууду, Быстыр да жууду, Адыр да, Быстыр да Жууду тауукъчукъ. Алтын тауукъчукъ Нартюх сууурду, Алтын тауукъчукъ Къурмач къууурду. Алтын тауукъчукъ Бешик тебретди. Алтын тауукъчукъ Базар да этди. Кийиз да къакъды, Кюйюз да къакъды, Кийиз да, Кюйюз да Къакъды тауукъчукъ. КИШТИКЧИКНИ АЙЫБЫ Хораз отун жарады, Тауукъ суугъа барады, Тишханчыкъгъа киштикчик Айып эте турады: - Башы ачыкъ къапчыкъны Нек тешгенсе биягъы? Мияу-мияу, нек тешгенсе, Мияу-мияу, биягъы? Теке сагъат къурады, Эчки урчукъ бурады. Киштикчикге кючюкчюк Айып эте турады: -Гыгачыкъны сюттясын Нек ичгенсе биягъы? Гау-гау-гау-гау, нек ичгенсе, Гау-гау-гау-гау, биягъы? АЛТЫН УКУ Толгъан ай - алтын уку, Къонду къая кезине. Кирмейди татлы жукъу Къызчыкъымы кёзюне. Жукъламайды бёдене, Герге, къарылгъашчыкъ да. Жукъу кирсе кёзюне Жукълар эди жашчыкъ да. ОМАКЪ ГЁБЕЛЕК Омакъ гёбелекчигим, Къатапакёлекчигим, Узакъ тюйюлдю базар, Уч да, уч да, уч да бар. Чёмюшчюк бла бир бал Сат да, сат да, сат да ал Манга да омакъ кёлек, Ой, гёбелек, гёбелек. УШТЕТТИ Къанатчыкълары - Желим мияла, Ариу уштетти Ариу уштетти. Минг да кёзчюгю Билмез уяла Жохар, Хамашхар, Мухар уштетти. Учуп баргъанлай, Къатды да къалды Женгил уштети, Женгил уштетти. Гёбелекчикни Къакъды да алды Жохар, Хамашхар, Мухар уштетти. Гитче ургъуйну Къууду да жетди Аман уштети, Аман уштетти. Балаларына Алды да кетди Жохар. Хамашхар, Мухар уштетти. БАЛ ЧИБИНЧИК Бал чибинчик, Чибинчик, Алтын-кюмюш кибикчик, Ой, учады бир къызыу: Зззууу-ззууу, зззууу-ззууу! Ол гыбытчыгъы бла Бал ташыйды батманнга. Ариу айтдым да анга, Бал къашыкъчыгъы бла Татий къапдырды манга, Бал чибинчик, Чибинчик, Алтын-кюмюш кибикчик. СУУУМ, СУУУМ, СУУ, СУУ Сууум, сууум, суу, суу Сен бурнуму жуу, жуу. Кирпикчиклерими да, Эринчиклерими да, Кёзчюклерими да жуу, Сёзчюклерими да жуу, Сууум, сууум, суу, суу! Сууум, сууум, суу, суу, Тилчигими жуу, жуу. Уууртчукъларымы да, Къокачыкъларымы да, Къашчыкъларымы да жуу, Чашчыкъларымы да жуу, Сууум, сууум, суу, суу! Сууум, сууум, суу, суу, Бетчигими жуу, жуу. Жуу да, ариу къызчыкъ эт, Анам бал ичли кампет Бермей къоймаз манга да. Сууум, сууум, суу, суу, Бетчигими жуу, жуу,- Жалатырма санга да! Сууум, сууум, суу, суу!. ЖУКЪЛАЯЛМАЙДЫ КЪЫЗЧЫКЪ Къангкъылдайды тауукъчукъ, Гаккы тапханды да. Къычырады хоразчыкъ, Баппу тапханды да. Макъырады къозучукъ, Саскы къапханды да. Ынгырдайды бузоучукъ, Ажашханды да. Жукълаялмайды къызчыкъ, Бир дауурду да. Тутдурмайды кесчигин Жукъу - журду да. Белляу этер анасы, Жукъу кетмез къызчыкъдан. Бир ариу тюшчюк келир, Энер да, жулдузчукъдан. КЮЧЮКЧЮК ЗАУУКЪ ЮРЕДИ Кючюкчюк зауукъ юреди: -Гау, гау-гау! Анакасы биширеди Гау-гаулау. Кишиу созуп макъырады: - Муррр! Мияу! Анакасы чакъырады: - Ма илляу. Жюжекчик да жюуюлдейди: - Жюу-жюу-жюу! Аначыгъы: - Кел да, - дейди, - Къол-бет жуу. Жуу-жуу-жуу, ашчыкъ аша, Арпа къалашчыкъ аша. ТУРМА ДА ЖУКЪУСУРАП Нартюх уудукъ, сууурдукъ, Жез къазанда къууурдукъ. Бердик да бир тюменчик, Къууут тартды тирменчик. Артдасына къууутчукъ Къойду уппаууурчукъ. Къууутчугъун урлайыкъ, Жуууртчугъун уртлайыкъ. Жиляп башласа, тына Билмез услу муш-мушчукъ, Минип чыбыкь атына, Этип келмез жумушчукь. Артдасына къууутчукъ Къойду уппауууртчукъ. Къууутчугъун урламайыкь, Жуууртчугъун уртламайыкъ. Энди чапса жумушха, Ол оздурмайды къушха. Турма да жукъусурап, Чап, жумушха сен да, чап! ЧЕ, ИЛЯЧИН КЪУШЧУГЪУМ Че, илячин къушчукъум, Барды бир жумушчукъум. «Бушто этип бер манга!» - Деди эрке жашчыкъым. Эки аягъы чап-чапчыкъ, Ауузчугъу гап-гапчыкъ, Бурунчугъу муш-мушчукъ, Этип келди жумушчукъ. ЧОРБАТ ЧЫПЧЫКЪ Чорбат чыпчыкъ, биягъы Жунчутханды къар, сууукъ. Жылыуу жокъ уянгы, Тапмайса чёплерча жукъ. Къарылгъачны кесине Тюбе, учуп бар да сен. Жаз башын биргесине Алып, теркирек келсин. КЪАРЫЛГЪАШЧЫКЪ - Къарылгъашчыкъ, Къайданса? Баям, Узакъ айданса? - Айдан угъай, Кюнденме. Жазны алып Келгенме! КЪЫЗЫЛ САЛКЪЫНЛЫКЪЧЫКЪ - Метекечик, къабынгы Къайда къоюп келесе? Къошакълыкъчыкъ, къабынгы Кимге къоюп келесе? Къайда къоюп, Кимге къоюп, Жалан болуп келесе? - Чилле салкъынлыкъчыкъгъа Алышханма къабымы, Къызыл салкъынлыкъчыкъгъа Алышханма базарда. Кёрмеймисе, Кёрмеймисе, Ариу салкъынлыкъчыкъгъа Алышханма, Алышханма, Алышханма къабымы! ХЫШТАРА Кюзгюден манга къарап Турады бир хыштара. - Кет! - дейме да, - Кесинг кет!- Дейди, ачыудан жара. Кёралмайма кесими, Билмейме не этерге. Кёп тюшеди эсиме Аны бир бек тюерге. ЧУРУКЪЧУ Ой, чурукъчу Алико, Чуругъуму жамачы, Тишчиклери ачылып Турадыла, къарачы. Тамблагъа дери мен Жарау этип турлукъма, Махтанчакъ камчылагъа Бир залим гол урлукъма! БЮРЧЕ ТАПЧАНДАН КЕТДИ Ой, бюгече, бюгече, Ой, бюгече, бюгече, Бюрче, тапчандан кетип, Чыгыр башчыгъын тешди; Ой, бюгече, бюгече, Ой, бюгече, бюгече, Мияла таууш этип, Кёк Курму тюзге тюшдю. Кёк тийди да гумулжукну башына Он догъура, жюз догъура, минг догъура чыгъарды! Кёк тюшдю да, жер тепди, Жер тепди да, жар тюшдю, Жар тюшдю да, эл элгенди, эл къопду. Ой, тирмен къаты бла, Ой, атлы аты бла, Ой, итли - ити бла, Къачып-къачып, таугъа, тюзге кетдиле. Уй, да къуш аллыкъ бирче, Уй да, бош къаллыкъ бюрче, Мыйыгъынгы тапчанынга бау этип, Кесчигинги бёлеп жата турсанг а?! ХАН КЪЫЗЫНЫ ЖЫЙРЫКЪЧЫГЪЫ Жигер губучукъ Кюн тиякъчыкъдан, Жигер губучукъ Ай жарыкъчыкъдан, Жигер губучукъ Танг аязчыкъдан, Жигер губучукъ Эрттен чыкъчыкъдан Къумашчыкъ сокъду, Жыйрыкъчыкъ тикди Хан къызчыгъына, Жигер губучукъ. Сенгирчегинг а Жаухар минчакъдан, Сегирчгечиг а Накъут минчакъдан Сенгирчгечиг а Алтын бюртюкден, Сенгирчгечиг а Кюмюш бюртюкден, Сенгирчгечиг а Жулдузчукъдан да Чурукъла этди Хан къызчыгъына. Ол ариучугъ а Чурукъчукъларын, Ол ариучугъ а Жыйрыкъчыгъын да Кийип тепседи, Алай тепседи Азау талада Мермер къалада. КЪАРЫЛГЪАШЧЫКЪ- КЪЫПТЫЧЫКЪ Къарылгъашчыкъ-къыптычыкъ, Уч да, уч да кёкге чыкъ. Чыкъ да, тейри къылычдан, Ол сейирлик къумачдан Журунчукъ келтир манга: Мен гинжиме жыйрыкъчыкъ Тигейим, Женглерине инжиле Тизейим. ИЛЯЧИН Илля-билля-тилля чин, Учуп баргъан илячин. Кюмюш ахча - бохчагъа, Тюгю тюшдю бахчагъа. Не изледик, изледик, Табалмадыкъ тюкчюкню. Адикланы кючюкню Келтирип да изледик. Мияугъа сют сюзейик, Тангнга дери тёзейик. |