Бахчагъа тиер да кюн Илячинни тюкчюгюн Табарбыз да келирбиз, Илячиннге берирбиз. Бек къууаныр илячин, Илля-билля-тилля чин. АЙГЪА ЧЫКЪДЫ ОТУНЧУ Таугъа чыкъды отунчу, Айгъа чыкъды отунчу. Асхай баргъан бюрчечикни Тутуп жыкъды отунчу, Тутуп жыкъды, Тутуп чыкъды, Тутуп жыкъды отунчу. Бир бек талды отунчу, Къалкъып къалды отунчу. Чум юллеси тюшюп кетип, 0й, от салды отунчу, 0й, от салды, Ой, от салды, 0й, от салды отунчу. Айгъа от тюшдю, тюшдю, Айгъа от тюшдю, тюшдю. Исси тауа гыржын кибик, Ай бишди, бишди, бишди, Ай бишди, Ай бишди, Ай бишди, бишди, бишди. Айда юч ай жашады, Бишген айдан ашады. Ашай-ашай, толгъан айны Ол жартысын бошады. Ол жартысын, Ол жартысын, Ол жартысын бошады. Тайып кетди аягъы, Айып этди таягъы. Келип жерге тийсе эди Сынмазмеди жаягъы? Сынмазмеди. Сынмазмеди, Сынмазмеди жаягъы? Келип жерге тиер эди, Илинмесе этеги. Башын-башын тюер эди, Жиляр эди эшеги, Жиляр эди, Жиляр эди, Жиляр эди эшеги. КЪУЗГЪУН ТЮЙЮЛ - КЪАРГЪАДЫ Къуз-гъун, къуз-гъун, Ой, кесинги буз-гъун? Къузгъун тюйюл - къаргъады, Къапталчыгъы къарады. Юркютдюм да, учурдум, Кёзкёрмезге къачырдым. Мен къамчи бла жетдим, Урдум да, уучу этдим. Къузгъун чыкъды ыранга, Башын урду чыранга. Ол жиляй къалды анда,- Ыран башы чыранда. Мен а жур къууа кирдим, Сюрюп къошха келтирдим. Жауун тюйюл, къар тюйюл, - Босагъасы буз эди. Кийикчигим жур тюйюл, - Бир ариу да къыз эди. КЁГЮРЧЮНЧЮК Кёгюрчюнчюк нек жиляйды чорбатда? Ол тюкчюгюн тюшюргенди - тапмайды. Аязчыкъмы алып кетди тюкчюгюн? Излей-излей, тюнгюлгенди - тапмайды. Чыпчыкъчыгъ а нек жырлайды чорбатда? Да тюкчюкню ким тапханын билмейле. Жашчыгъына къуу тёшекчик этгенин, Бёлляу айтып жукълатханын - билмейле. ЧЫПЧЫКЪЧЫКЪ ЖИЛЯЙ ТУРАДЫ Къонуп терек бутагъына, Чыпчыкъчыкъ бир бек жиляйды. Не болгъанды чыкъчыкъчыкъгъа? Ол алай бек нек жиляйды? Жылы уячыгъын чачып, Бузукъчукъ къачып барады... Къонуп терек бутагъына, Чыпчыкъчыкъ жиляй турады. ФАРИДАГЪА БЕШИК ЖЫРЧЫКЪ Белляу-белляу, бешикге, Къадау салмам эшикге. Жукъу келсин, тюш алып, Бир уллу юлюш алып. Юлюшю уа - жомакъды, Хан къызынлай, омакъды, Ариу Фаридачыкъгъа Жулдуз кёкден къонакъды. УММОЧУГЪУМ Къабартукъланы Зухрачыкъгъа Уммочугъум келеди, Сюття алып келеди, Акъкъаш бузоучугъуна Тансыкъ болуп келеди. Уммочугъум ынгырдар, Ойнакълар бузоучугъум. Жарыкъ-жарыкъ зынгырдар Кюмюш къонгуроучугъу. КЕЛ, ОТУННГА БАРАЙЫКЪ - Гылыучугъум, Кел, отуннга барайыкъ, Чыракъ тюкгюч жарайыкъ, Биз да жукъгъа жарайыкъ. Санга - гюттю, Манга - галау! - Кел, отуннга барайыкъ! - Къой, бармайма, бармайма, Санга отун жармайма: Мени юйге къоймайса, Галауунгу кесинг къап,- Санга отун жармайма! - Гылыучугъум, Кеч болады, кетейик, Турукълугъа ётейик, Къышха отун этейик. Санга - къурмач, Манга - къалач!- Барып отун этейик. - Къой-къой, отун этмейме, Турулукъгъа ётмейме, Мени отха къоймайса, Къурмачынгы кесинг кап! - Санга отун этмейме. УЧ ДА КЕТ Татлы татлыханчыгъым, Ушта уштакетчигим, Атта къошдан келе эсе Уч да кет, уч да кет. Атта къошдан келмей эсе, Тюш да кет, тюш да кет. Бёрк берейим башынга, Ат берейим жашынга, - Келе эсе уч да кет, Уч да кет, уч да кет! Келмей эсе тюш да кет, Тюш да кет, тюш да кет! Татлы татлыханчыгъым, Ушта уштакетчигим, Аппа уудан келе эсе Уч да кет, уч да кет! Аппа уудан келмей эсе Тюш да кет, тюш да кет! Сом къошайым сомунга, Тон къошайым тонунга,- Келе эсе уч да кет, Уч да кет, уч да кет! Келмей эсе тюш да кет, Тюш да кет, тюш да кет! БУРМА КЪОЗУЧУКЪ КИБИК Бурма къозучукъ кибик, Кёкде булутчукъ тууду. Желни ойнары келип, Аны таулагъа къууду. Булутчукъ токълу болду, Болду бир уллу къочхар. Тийре тауушдан толду,- Къаяны урду къочхар. Къая башы от чакъды, Ол да къочхарны къакъды. Бек ачыды къочхарчыкъ,- Жилямукълары акъды. Жилямукълары жауун Болуп, таулагъа жауду. Ёпкеледи да къочхар, Таула артына ауду. Жайлыкъда отлар да ол, Къарыулу болуп жетер. Бек батыр къочхарды ол,- Къаяны халек этер. КЪОЯЧЫКЪЛА ЖОМАКЪГЪА ТЕБРЕДИЛЕ КЪОНАКЪГЪА Къоянчыкъла жомакъгъа Тебредиле къонакъгъа. Жомакъда уа - тогъуз башлы эмеген, Тогъуз кёзлю, тогъуз къашлы эмеген. Жомакъда уа - тогъуз тишин билеген, эмеген, Тогъуз ханны тогъуз къызын тилеген эмеген. Къоянчыкъла жомакъгъа Тебредиле къонакъгъа. Жомакъда уа - ол ийисли сарыуек, Ол тырнакъларын, ол мюйюзлю сариуек. Жомакъда уа - ол суу башын сакълагъан сариуек, Жети ханны жети къызын жокълагъан сариуек! Къоянчыкъла жомакъгъа Тебредиле къонакъгъа. Жомакъда уа - назик белли тюлкючюк, Татлы тилли, жарыкъ кёллю тюлкючюк, Жомакъда уа - бий къызына ушагъан тюлкючюк, Ариу кийип, татлы ашап жашагъан тюлкючюк! Къоянчыкъла жомакъгъа Бармадыла къонакъгъа. Тогъуз башлы, тогъуз къашлы Эмегенден къоркъмалла да?! Къоркъмалла! Ол ийисли, ол мюйюзлю Сариуекден къоркъмалла да?! Къоркъмалла! Ариу кийген, татлы сюйген Тюлкюден а?! Къоркъдула! Къоркъдула! Къачып-къачып, тюкгюч Тюбю тешиклеге Букъдула, Букъдула! КЪОЙМАЙДЫЛА ЖУКЪЛАРГЪА Ат кишнейди да, Ёгюз мёнгюрейди да, Жюжек жюуюлдейди да, Чыпчыкъ чюуюлдейди да. Ит юреди да, Бугъа ёкюреди да, Черек шууулдайды да, Жел гууулдайды да, Ийнек ынгырдайды да, Тауукъ къангкъылдайды да, Чибин зызылдайды да, Макъа гъурулдайды да, Сенгирчге жырылдайды да, Гура гурулдайды да, Хораз къычырады да, Киштик макъырада да, Бёрю улуйду да, Эшек окъуду да - Исламчыкъны къоймайдыла Жукъу-жукъу этерге. 1977 УЧУП КЕЛСИН ДА КЪАРГЪА Не этейик Мухтаргъа, Унамайды жукъларгъа. Къанатына жукъу алып, Учупму келсин къаргъа? Учуп келсин да къаргъа, Жомакъ айтсын Мухтаргъа. Уясына алып кетсин, Унамаса жукъларгъа. КУКУРИЙ, КУКУРИЙКУК! Зада хоразым - заууукъ, Тауушу - зынгырдауукъ. - Кукурий, кукурийкук! - Тауушу - зынгардауукъ. Ой, да омакъ хоразым, Арбазгъа сакъ хоразым. - Кукурий, кукурийкук! - Арбазгъа сакъ хоразым. Кикириги от кибик, Хан, патчах да ол кибик. - Кукурий, кукурийкук! - Хан, патчах да ол кибик. Ой, да хора хоразым, Къаты сора хоразым. - Кукурий, кукурийкук! - Къаты сора хоразым. Ариу къычырады ол. - Тангны учурады ол. - Кукурий, кукурийкук! - Тангны учурады ол. Ой, да зауукъ хоразым, Зынгырдауукъ хоразым. - Кукурий, кукурийкук! - Зынгырдауукъ хоразым. БАРА-БАРА, КЮЗ БОЛДУ Гелеу сыртха къарадым, Къой сюрюуню санадым, Мен да жукъгъа жарадым. Санадым да, тюз болду, Бир, эки деп жюз болду, Бара-бара, кюз болду. - Эй, сюрюучю, сюрюучю, Хакъым ючюн къозу бер, Бермесенг а - абыннгын, Абыннгын да - сюрюннгюн, Сюрюннгюн да - жыгъылгъын, Жыгъылгъын да - жилягъын, Догъурангы сылагъын. КЁК АГЪАЧДА КИШИ БАР Кёк агъачда киши бар, Бир деп жангыз тиши бар, Кече сайын иши бар, - Къапчыкъ толу тюшю бар. Къапчыкъчыкъны - тешиги, Жамау салыр тешикге. Арбазында - эшеги, Минип келир эшекге. Жагъын этсенг, тюз кёрмез, Тюз кёрсе да, тюш бермез. Агъачдан маму жетер, Сени алыр да кетер. Балачыгъым, жукъу эт. Эрши маму, къуруп кет! ГЫЛЫУЧУГЪУМ, ТЫН, ТОХТА Гылыучугъум, тын, тохта. Ма санга, кюмюш нохта. Не жиляргъа къалгъанса? Жизе дерле атынга, Киши бармаз къатынга. Къой, уллу жаш болгъанса! Ананг бусагъат жетер, Къаймакъ бушточукъ этер, Элтир нартюх бахчагъа. Къызыл топчукъ да алыр, Кёрпе тончукъ да алыр Онбир кюмюш ахчагъа. НАНЫКЪМЫ КЁРЕДИ АЙЫУ ТЮШЮНДЕ? Наныкъмы кёреди айыу тюшюнде? Токълуму кёреди бёрю тюшюнде? Тюлкю уа, Тюлкю уа, Тюлкю уа семиз хоразчыкъмы Кёреди татлы тюшюнде? Сюекми кёреди гутча тюшюнде? Къаймакъмы кёреди кишиу тюшюнде? Тишхан а, Тишхан а, Тишхан а жаулу бишлакъчыкъмы Кёреди татлы тюшюнде? Элдар а кёреди жохар ашыкъла, Шамил а кёреди аякь машина. Лейла уа, Лейла уа, Лейла уа омакъ чурукъла Кёреди ариу тюшюнде. Мухтар а кёреди базар къалачла, Къоркъакъ а кёреди кесин агъачда. Мытыр а. Мытыр а, Мытыр а кёралмайды жукъ, Эриннгенден, - тюшюнде. АКЪТУЯКЪ ТАЙЧЫГЪЫМ Ой, акътуякъ тайчыгъым, Шыхыртха сакъ тайчыгъым, Турма сен мугурайып, Гылыучукъ санга айып Эте, кюледи, майна: Жиляуукъ атчыкъды деп, Болмачы затчыкъды деп... Бар, сен да отла, ойна. ГИНЖИ БЁЛЛЯУ Ариучукъду Лейлячыкъ. Кюнденмиди чашчыкъы? Лейлячыкъны гинжиси. Айданмыды чашчыгъы? Гинжичигин алады да, Бешикчикге салады да, Белляу-белляу этеди да, Тебирете кетеди да: - Жукъу-жукъу эт, - дейди,- Ма санга кампет,- дейди,- Ауузунгу ач,- дейди,- Ма санга къалач,- дейди,- Сен а, маму, кет,- дейди,- Къара агъачха жет,- дейди,- Къызчыгъым жукълай турады, Аны санга бермейме, Бермейме, бермейме! Къызгенде, Уллу элде да Мындан ариу кёрмейме, Кёрмейме, кёрмейме! Сен а, маму, кет, - дейди,- Кет, - дейди, - кет, - дейди, - Сен а, алтын оймагъым, Жукъу-жукъу эт,- дейди,- Эт,- дейди, - эт, - дейди. БЕШИК ЖЫРЧЫКЪ Быстыр гинжичигими Бешикге салгъанма, Кесине да бир ариу Жыйрыкъчыкъ алгъанма. Мёз гинжичигим, Ляу-ляу, Кёз инжичигим, Ляу-ляу. Къуш жастыкъда кишиуум Бир татлы жукълайды. Жулдуз балачыкъларын Бёленгенди ай да. Мёз гинжичигим, Ляу-ляу, Кёз инжичигим, Ляу-ляу. Терек тешикчигинде Жукълайды эрлен да. Жылы бешикчигинде Жукъда, жукъла сен да. Мёз гинжичигим, Ляу-ляу, Кёз инжичигим, Ляу-ляу. АТЧЫГЪЫМ Акътуякъ атчыгъымы Хоншум тилегенди, Арбасын ауур жюклеп, Базаргъа кетгенди. Акътуякъ атчыгъымы Чапдырып баргъанды, Таягъы бла аны Ачытып ургъанды. Акътуякъ атчыгъымы Ол ырмах этгенди... Биягъы аны тилеп Бир келсин ол энди. ШАМНЫ УЯТАДЫ ТАНГ Бертни уятады танг: - Эртте тургъанды атанг. Хомух болма, эринчек, Тур да, Акътуякъны жек. Сора, отуннга барып, Къышха отун эт да кел, Акътуякъны къантарып, Къойчу къошха жет да кел. АКЪ ХОРАЗ, КЪАРА ХОРАЗ Акъ хораз, къара хораз Сабан сюре эдиле: - Кукури, кукурийкук! - Сабан сюре эдиле. Акъ гутча, къара гутча Ачы юре эдиле: - Гау-гау-гау-гау, Хап-хап-хап! - Бёрю сюре эдиле. Акъ тауукъ, къара тауукъ Урлукъ сала эдиле: - Къакъ-къакъ-къакъ-къакъ! Къакъ-къакъ-къакъ! - Урлукъ сала эдиле. Акъ гура, къара гура Чалгъы чала эдиле: - Гуру-гуру, Гур-гуру! - Чалгъы чала эдиле. Акъ баппуш, къара баппуш Ындыр баса эдиле: - Бакъ-бакъ-бакъ-бакъ, Бакъ-бакъ-бакъ! - Ындыр баса эдиле. Акъ улакъ, къара улакъ Къазан аса эдиле: - Ме-ме-ме-ме, Ме-ме-ме! - Къазан аса эдиле. Акъ киштик, къара киштик Тирмен тарта эдиле: - Мияу-мияу, Мияу-мияу! - Тирмен тарта эдиле. Акъ къыш а къара жерге Къарла жаудура эди: «Гуу-гуу-гуу-гуу!» - Этдирип, Желле урдура эди. Барысы да жыйылып, Алгъыш айта эдиле. Къурманлыкъла биширип, Боза тарта эдиле. Айып болсун тишханнга, Ол урлап ашай эди. - Жуу-жуу-жуу-жуу. Жууала! - Ол урлап жашай эди. УСЛУЧУКЪ Бу жашчыкъ Жууаш жашчыкъды, Атчыгъы да Жамашчыкъды.- Ол анасын Къыйнамайды. Бучугъ а Услу къызчыкъды, Атчыгъы да Жулдузчукъду,- Аш ашаргъа Унамайды. Жамашчыкъ а ыннасы, Жамашчыкъ а аппасы, Жамашчыкъ а кесчиги Ючюн да ашап тояды. Жулдузчукъ а, Услучукъ а Табагъын тюртюп къояды. ЖЕТИ КЪАРГЪА Жети къаргъа Жети къырдан жетдиле. Жетиси да оноу, Кенгнгеш этдиле: Бири айтды: - Жокъду чурукъларыбыз, Юшюрле да къарда Аякъларыбыз! Чин* базаргъа Учун-учун барайыкъ, Кесибизге Чурукъла мажарайыкъ. Бирси айтды: Ыстамбулгъа учайыкъ, Учайыкъ да - Урлап-урлап къачайыкъ! Ючюнчюсю: - Кел, учайыкъ Урумгъа!* Тёртюнчюсю: - Угъай-угъай - Къырымгъа! Бешинчиси: - Бухарагъа ётейик! Алтынчысы: - Исфаганнга* жетейик! Жетинчиси, къарт эди да. Ойлады, Жетинчиси Хорасанны* сайлады. Жетиси да Уруш-тюйюш болдула. Жетиси да Жалан аякъ къалдыла. ------- * Чин - Къытай * Рум - Рим * Исфаган - Къажар шахар * Хорасан - Къажар шахар ЖУЛДУЗ ЖОМАКЪ Къар жауады, жабалакъ. Буз юйю, баям, айдады. Ол жулдуз жомакъ айтады. Таш да акъ, агъач да - акъ. Къар жауады, жабалакъ. Кишиучукъ къаргъа къарайды. Суу бурунчугъу къарады, Кесчиги уа - чыммакъ-акъ. Къар жауады, жабалакъ. Гылыучукъ баудан кёреди: Кючюкчюк ойнап юреди, Жер, ун эленнгенча, акъ. Къар жауады. Жабалакъ, Къуш тюгю кибик, женгилди. Урмай сакъ аяз да, жел да, Къар жауады чыммакъ-акъ. КЪАР ЖАУАДЫ БЮГЮНЛЮ Къар къалын жауады бю-гюн-лю, къар къалын жауады бю-гюн-лю, къар ташлы жолну да, къошунбаш школну да чыммакъ-акъ этеди бю-гюн-лю. Акъ кишиучугъум а бю-гюн-лю, акъ кишиучугъум а бю-гюн-лю, къуу жастыкъда жатмай, сютбашчыкъ да татмай, бир тынгысызчыкъды бю гюн лю. Тенг тишханчыгъымы би-я-гъы, тенг тишханчыгъымы би-я-гъы сууукъда турады, хайнухун бурады, къолкъапчыкъла киймей, би-я-гъы? Акъ кишиучугъумму би-я-гъы, акъ кишиучугъумму би-я-гъы бёрк да, къолкъапчыкь да, къатхан гиряхчыкъ да чапдырып барады би-я-гъы. АКЪ КЪАРНЫ БУРДУМ БУРУП Акъ къарны бурдум буруп, Сууукъ желле урдула, Лейлачыкъны ууучу, Ууучунда - ургула. Къол аязына къонуп, Кёк кёгюрчюнчюк тойду. Хиличи чыпчыкъчыкъгъа Жангыз бир бурху къойду. ХОРАЗЧЫГЪЫМ СОЛТАНДЫ Танг сайын хоразчыгъым Къычырады-жырлайды, Ол зада жохарчыгъым Бизге насып жорайды. Хоразчыгъым - солтанды, Кикириги отданды. Кёзчюклери - кёмюрден, Тырнакълары - темирден. Бурунчугъу - жезденди, Кёлекчиги - мёзденди, Кёнчекчиги - лаудандан... Тюлкю чыкъды къаудандан. Алтын тюклю ачмыды? Хоразчыгъым къачмады, Тюлкючюк да къуумады. Мени зада хоразчыгъым Къоркъургъа деп туумады. ТАЙ АРБАЧЫКЪ Къонгуроучугъу ариу Зынгырдай, тайчыкъ кишнейди. Анга темирчи айыу Женгил арбачыкъ ишлейди. Тай арбачыгъын бояр Жюз тюрлю бояу бла, Шуёхчукъларын жыйяр Тенгчиги мияу бла. Сора арбачыгъына Миндирир чычханчыкъны Балачыкълары бла, Къозуну, улакъчыкъны Аначыкълары бла, Миндирир маскечикни Кючюклери бла, Доппанбаш тауукъчукъну Жюжекчиклери бла. Миндирир ол къазчыкъны, Он бир да хоразчыкъны. Жашчыкъны да миндирир, Къызчыкъны да миндирир. Миндирир да, шахаргъа Элтир, циркге къараргъа. БЮРЧЕНИ КАКЧЫГЪЫ Ой, ёрче, бёрче, тёрче, Какчыкъ биширди бюрче. Жюз да къызчыгъы бла, Жюз да жашчыгъы бла, Олтургъанлай ашаргъа, Гузаба жетди къаргъа. Ол ашады, ашады, Къашыкъ да тилемеди, Эки табакъ бошады, Алай «сау бол» демеди. Учуп келди ургъуйчукъ, Бир субайчыкъ, къыргъайчыкъ: - Алтын табакъдан тапчыкъ Кесинг ашатсанг какчыкъ Бал къашыкъчыгъынг бла, Тепсеген да этерме, Жырлагъан да этерме Жюз да жашчыгъынг бла. Чыракъ жаркъа кётюрюп, Терк сууладан ётдюрюп: Келген жигер гумулжук: - Ичир, - деди, - гумулчукъ. Метекечик - текечик, Мюйюзлю метекечик Талмай, хаман сюркелди, Ол да бюрчеге келди. - Ач болгъанма, - деди ол, Къыйын эди,- деди, - жол. Бюрчечиг а «ах!» деди, Бюрчечиг а «ох» деди, Бюрчечик а «ой» деди Олтур, аша, той! - деди. Ой, ёрче, бёрче, тёрче, Какчыкъ биширди бюрче, Тюлкюню да чакъырды, Бёрюню да чакъырды, Айыуну да чакъырды. Чакъырды да ашатды, Ашатды да, тойдурду, Тойдурду да, жукълатды, Жукълатды да, тюшлерин Саудюгерчи борсукъгъа Бирер капекге сатды. СУУ БОЙНУНДА ТИРМЕНЧИК Суу бойнунда тирменчик, Бурулады чархчыгъы. Ун тартады эрленчик Къатхан гирях ахчагъа. Ким кёргенди, айтчы, жукъ Этмей тургъан гумулжук?! Майна, сыртына къапчыкъ Атып, келеди тапчыкъ. Нартюхчюгюн тартдырып Жортуп кетди ызына, Босагъагъа олтуруп, Жиляй тургъан къызына. Сабандан будай башчыкъ Келтирди къарылгъашчыкъ. Акъ унчугъундан кеси Биширликди къалашчыкъ. Ун тартдырды ургъуйчукъ, Берип гирях апасы: Билямукъдан башха жукъ Унамайды аппасы. Къурмач къууурду бюрче, Ариу сууурду бюрче: «Ач болгъанма!» - деди да. Жортуп кетди тирменнге: - Къууут тарт,- деди, - менге! Къарачайдан эди да. Айланады тёгерек Тирменчикни ташчыгъы. Бюрче ашыгъады бек, Къуутду да ашчыгъы. БАШ КЮН БЮРЧЕ ОТУН ЖАРДЫ Баш кюн бюрче отун жарды, Геуюрге кюн - къошха барды, Бараз кюн а - оракъ орду, Орта кюн а - чапды, жортду, Байрым кюн а - чалгъы чалды, Шабат кюн а - гебен салды, Ыйых кюн а жашчыгъына Аякъ мешиначыкъ алды. ЭГЕШЧИКЛЕ 1. Жамилятчыкъ Жамилятчыкъ - алтын журчукъ. Нюр жаяды ариу хурчукъ. Чабы-чабы-чабы эте, Аппасына чабып жете. 2. Зариятчыкъ Зариятчыкъ - гинжичик. Чурукъчугъу - инжичик. Чарыкъчыгъы - окъачыкъ... Хили эте кокачыкъ. |