ЖОМАКЪЛА ЖОМАКЪЧЫ КЪАРТЧЫКЪ Бир къалын агъачда бир къартчыкъ жашагъанды, Ассыры къартчыкъдан, жомакъгъа ушагъанды. Ол кеси жашагъанды къалын агъачда. Наныкъ да жыйгъанды, Дугъум да жыйгъанды, Шхилди да жыйгъанды, Кушай да жыйгъанды Отун да этгенди къачда. Бир къалын агъачда бир къартчыкъ жашагъанды, Ассыры къарчыкъдан, таурухха ушагъанды. Тынгылай черекни ёмюрлюк жырына, Жомакъ да айтханды, Таурух да айтханды, Хапар да айтханды, Элбер да айтханды Кече узуну, наз отха жылына. Бир къалын агъачда бир къартчыкъ жашагъанды, Ассыры къартчыкъдан, элберге ушагъанды. Ингир болгъанлай, тёнгертге юйчюкге Тюлкю да келгенди, Къоян да келгенди, Айыу да келгенди, Эрлен да келгенди Сейир жомакъгъа тынгылар ючюннге. Жашагъанды десем да, ол бюгюн да сау-саламатды. Элбери, жомагъы, тауруху да бизге аманатды. Мен, сабийле, бюгюн сизге айтырыкъ Сеийр жомакъла, таурухла айтхылыкъ Къартчыкъны тёнгертге юйюнде этиле, Айтыла, жырлана, ойнала эдиле. 06.12.00. КЪАЙСЫ УЛЛУДУ? 1 Эртте-эртте юч къарындаш - Къараш, Жараш, Мураш Жашагъандыла Малкъарда - Сукан тарда. Бир бугъалары болгъанды Аланы. Мюйюзю жетсе, ойгъанды Къаяланы. Таргъа кючден сыйыннганды, Аны кёрген - тау суннганды. Ичсе, черек таркъайгъанды, Башха мал суусуз къалгъанды. Атлашындан жер тепгенди, Жатса, тауну тюзетгенди. Ёзенден, бойнун созуп, Чыран бузну жалагъанды. Танг ёртенине къозуп, Тёгерегин талагъанды. 2 Бир эрттенликде жашла - Ол туугъан къарындашла Ичи къызгъан Бугъаны, Суусап къысхан Бугъаны Сюрдюле Терк суууна, - Къараш бойнуна минип, Жараш сыртына минип, Мураш а - саурусуна. Къарашха жолда атлы Жолукъгъанды. Ол татлы Тенглериди жашланы, Шамды аты да аны. Къараш Шамдан тиледи: - Жарашха жетсенг, - деди, Иги сюрсюн Бугъаны! Унутмай, бир айт аны. 3 Тор аты жоргъа салып, Кюн тюшге, арып-талып, Шам жетгенди Жарашха - Ортанчы къарындашха. Ол да Шамдан тиледи: - Мурашха жетсенг, - деди, Бугъаны иги сюрсюн, Чыбыкъ жетдире келсин! Тор аты жоргъа салып, Ингирге, арып-талып, Шам жетгенди Мурашха - Тамата къарындашха. 4 Бугъа - суусабы къана, Жашла анга къууана, Терк сууунда жуууна... Алайлай бир къуш жетди, Кёкню къарангы этди. Урду, жыкъды Бугъаны, Чачды, жыртды Бугъаны. Ашады, иги тойду, Жауурунун а къойду Уясына элтирге, Баласына элтирге. 5 Уллу Къуш учуп бара, Жауурунну кётюрюп, Жауунда жунчуп бара, Эки къош терек кёрюп, Келип къонду бирине. Ол Теке мюйюзюне Къоннганма деп билмеди, Теке да эс бёлмеди. Ол кезиуде Текени Сакъал тюбюнде элни Сюрюую жатып болгъанды, Къойчу уа къалкъып болгъанды. Къойчу жаш, татлы эснеп, «Жауун тохтаймыды?» - деп, Ёрге кётюрдю башып. Къуш а, элгенип, ашын Тюшюрюп, учуп кетди, Жети тенгизден ётдю. Къалагъ'а ол кезиуге, Къойчу жашны кёзюне Жети кёкню тешип тюшдю, Ырхы таууш этип тюшдю. Жаш кёзюн уууп къойду, Кир тюшген сунуп къойду. 6 Къойчу, келип юйюне, Анасына тиледи: - Кир тюшгенди кёзюме, Къарасанг эди, - деди. Анасыны къайгъысына, Анасыны къаугъасына Къарт да, жаш да жыйылгъанды, Сейир-тамаша болгъанды. Сонгура - кими кюрек, Кими ылытхын, сенек, Кими аркъан келтирип, Жашны кёзюне кирип, Беш кече кюрешдиле, Беш да кюн кюрешдиле. Хоншу элни чакъырып, Алтынчы кюн чыгъарып Ол Жауурун Къалакъны - Кенг Жауурун Къалакъны Элтдиле элден кенгнге - Сюйредиле ёзеннге. 7 Талай жыл кетди узакъгъа, Жер къозлады ол къалакъгъа. Биреу алайда юй салды, Артда уллу эл къуралды. Бир ингирде жер тепгенди, Юч ингирде да тепгенди. Эл анда оноу этгенди: Кёчюп кетерге дегенди. Чыкъгъанды да эл аллына, Бир къарт айтханды халкъына: - Жангыз бизни эл тебеди. Аны сылтауу недеди? Биреу къоркъутады бизни, Бир сакълайыкъ элибизни. Энтта бир кече къарайыкъ, Ким эсе да - бир марайыкъ! 8 Бир Къара Тюлкю тюзелип, Ингир къарангыда келип, Ол Къалакъны кемиргенди, Саулай элни тепдиргенди. Сенекли - сенеги бла, Кюрекли - кюреги бла Чабып-чабып келгендиле, Тюлкюню ёлтюргендиле. Жашла, бир бирге эришип, Терисин сыдыргъандыла. Бирси жанына, кюрешип, Аудуралмай къойгъандыла. Биягъы Къарт сёлешгенди, Терини тенг юлешгенди. Элни къартына, жашына Топлукъ, бёрклюк да тюшгенди. 9 Бир Къатын, бахчада арып, Урчукъ ийире барып, Тюлкю мыллыгын кёргенди, «Бу не сепирди?!» - дегенди. Сора урчукъ сабы бла Тюлкюню тынч аудургъанды. Сыдыргъанды да терисин, Юйюне элтип баргъанды. Ол териден жашчыгъына Къол къапчыкъ чыгъып къалгъанды. 1984, октябрь+ ТИШХАНЧЫКЪЛА ЖОМАГЪЫ 1 Бир чал тишхан болгъанды, Аны къызы бар эди. Кёрген - ариулугъуна, Сукъланып, къарар эди. Бир къарт тишхан болгъанды, Аны жашы бар эди. Кёрген - субайлыгъына Эрикмей къарар эди. Бир ариу къыз болгъанды, - Чал атасы бар эди, Аны хар айтхан сёзю Ат багъасы бар эди. Бир субай жаш болгъанды, - Къарт анасы бар эди, Аны хар айтхан сёзю Балхам эди, бал эди. Бир чал тишхан болгъанды, Бир къарт тишхан болгъанды, Бир ариу къыз болгъанды, Бир субай жаш болгъанды. Жаш айтханды къызчыкъгъа: «Бизни юйге келсенг а!» Къыз айтханды жашчыкъгъа: «Атамдан тилесенг а!» Бир чал тишхан болгъанды, - Къызчыгъына сакъ эди. Аны бек къарыулугъа Берлиги да хакъ эди. Бир субай жаш болгъанды, - Ол къызны тилей эди: «Менден кючлю дуньяда Бир жан жокъду! - дей эди. Бир чал тишхан болгъанды, Аны кибик аз эди: «Сен кючлю болсанг, киштик Атангы тутмаз эди!» 2 - Киштик кючлю, Киштик кючлю, - Мен киштикге барлыкъма! Киштик кючлю, Киштик кючлю, - Мен киштикге барлыкъма! - Деп жырлагъанды тишханчыкъ. - Ай, мен кючлю болсам эди, Болсам эди, Итден къачмаз эдим, Къачмаз эдим! - Деп, макъыргъанды киштик. - Ит кючлю, Ит кючлю, - Мен а итге барлыкъма! Ит кючлю, Ит кючлю, - Мен а итге барлыкъма! - Деп жырлагъанды тишханчыкъ. - Ай, мен кючлю болсам эди, Болсам эди, Бёрюден къоркъмаз эдим, Къоркъмаз эдим, - Деп, юргенди ит. - Бёрю кючлю, Бёрю кючлю, - Мен бёрюге барлыкъма! Бёрю кючлю, Бёрю кючлю, - Мен бёрюге барлыкъма! - Деп жырлагъанды тишханчыкъ. - Ай, мен кючлю болсам эди, Болсам эди, Айыудан сыкъмаз эдим, Сыкъмаз эдим, - Деп, улугъанды бёрю. - Айыу кючлю, Айыу кючлю, - Мен айыугъа барлыкъма! Айыу кючлю, Айыу кючлю, - Мен айыугъа барлыкъма! - Деп жырлагъанды тишханчыкъ. - Ай, мен кючлю болсам эди, Болсам эди, Мени къаплан тутмаз эди, Тутмаз эди, - Деп, мурулдагъанды айыу. - Къаплан кючлю, Къаплан кючлю, - Мен къапланнга барлыкъма! Къаплан кючлю, Къаплан кючлю, - Мен къапланнга барлыкъма! - Деп жырлагъанды тишханчыкъ. - Ай, мен кючлю болсам эди, Болсам эди, Мени пил эзмез эди, Эзмез эди, - Деп, къычыргъанды къаплан. - Пил кючлю, Пил кючлю, - Мен а пилге барлыкъма! Пил кючлю, Пил кючлю, - Мне а пилге барлыкъма! - Деп жырлагъанды тишханчыкъ. - Ай, мен кючлю болсам эди, Болсам эди, Къулагъыма кирмез эди, Кирмез эди Кючлю тишханчыкъ, Батыр тишханчыкъ! - Дегенди пил да. - Тишхан кючлю, Тишхан кючлю, - Мен тишханнга барлыкъма! Тишхан кючлю, Тишхан кючлю, - Мен тишханнга барлыкъма! - Деп жырлагъанды да тишханчыкъ... 3 Бир чал тишхан болгъанды, Аны къызы бар эди. Бир къарт тишхан болгъанды, Аны жашы бар эди. Бир ариу къыз болгъанды, Бир субай жаш болгъанды... Сау дуньягъа айтылырча, Бир уллу той болгъанды. 1991, ноябрь ЛЕЙЛЕК ЖОМАКЪ Бу жомакъда жокъду батыр, Жокъдула ариу къыз, хан да… Ёзбек эллени биринде Бир ёксюзчюк жашагъанды. Къарамай ахлу, жууукъ да, Жашчыкъ аз къыйналмагъанды, Сыныкълыкъ да, учузлукъ да Кёрюр ючюн къалмагъанды. Гытычыгъы хузум эди, Къыш кече уа узун эди. Сууукъ да болгъанды, ач да, Пакъырача, жаланнгач да. Кёп къыйынлыкъгъа тёзгенди Ол жашчыкъ. Алай - ёсгенди. Шуёхчугъу уа бар эди, Ол ким эди? Дутар эди. Жашчыкъ дутарчыгъын согъа, Къайгъысын унута эди. Жашчыкъ къыйын къадарына Ёкюнюп, бош тумагъанды. Жалчы болмагъанды байгъа, Бийге да баш урмагъанды. Тюе териден уллу Тюйюл эсе да жерчиги, Ташын артханды, Мешхут чачханды, Жерине къарагъанды иги. Уруннганды эрикмей, Талмай, Урлукъ да салгъанды, Кеч къалмай. Чага этгенди, Суу салгъанды, Не медет, тирлиг а аз алгъынды. Кийгени - эски чапан, Кийиз чарыкъ эди, Алай къачан да кёлю жарыкъ эди. Тойда уста тепсегенди, Жыр айтханды. Душман чапса, Къылыч ойнатханды. Халал эди да, къабынын Къартха, Къарыусузгъа бергенди… Бир кюн улан бахчасында Бир жаралы лейлек кёргенди. «Къоюп кетсем, жарлы лейлек Ёллюкдю», - деп ойлагъанды. Келтиргенди да юйюне, Сыннган къанатын байлагъанды… Бу жомакъда жокъу батыр, Жокъдула ариу къыз, хан да… Ийип къоймай, лейлекчикни Жаш биргесине тутханды. Жылы желни кёк атына Къонуп, жаз башы жетгенди... Лейлек жыйынны ызындан Лейлеги учуп кетгенди. Жаш бахчачыгъын къазгъанды, Ишлерге эринмегенди. Арада ыйыкъ озгъанды, Лейлеги кёрюнмегенди. Сора жаш мудахсыннганды, Лейлек унутхан суннганды. Бу жомакъда алп жаш жокъду, Жокъдула ариу къыз, хан да… Лейлек жашны бахчасына Юч харбыз урлукъ атханды Бир кюн.Сора юч урлукъдан Юч уллу харбыз битгенди. Аланы арбагъа жюклеп, Жаш гытысына элтгенди. Харбыз туурап ашайма деп, Жаш бичагъын сындыргъанды. Балта бла ура кетип, Ол бирин кючден жаргъанды. Алайлай аны ичинден Алтын ахча тёгюлгенди. Жаш кеси угъай, эли да Ач боллукъ тюйюлдю энди! Зар эди къыйыкъ хоншусу, Ол жашха чабып келгенди: - Къалай бай болгъан эсенг да, Бир юйрет манга! - дегенди. Халал адам эди да жаш, Заргъа болушун айтханды, «Ы-хы!» - деп, къолларын ышый, Зар гытысына къайтханды. Къайтханды да Къатынына махтаннганды, Къатыны уа кючсюннгенди, Ахтыннганды: - Къой, э киши. Биягъя сен Жарлы жюрегими жарма. Андан эсе худур этип Ичейик, унчукъ мажар да. - Жаным-кёзюм, - дегенди ол, - Келир кюзге дери тёз да, Алтын жаудурурма! Топ-топ, Алырма лаудан, маймёз да! - Къайда аллай насып бизге?! - Дегенди эринчек къатын. - Киши да кирмейд юйюбюзге, Жарлылыгъыбыз амалтын. Юсюбюз зыккыл, Къарныбыз ачды, - дегенди. - Бизге жукъа худур да къууанчды, - Дегенди. Хомух эди да киши, Бармай эди иши. Ассыры эринчекден, Дукъумун, атын да Унутхан эди къатын да. Ол кюнден сора, къаст этип, Зар киши эртте тургъанды. Бир кюн а ол, таякъ атып, Биягъы лейлекни ургъанды. Сора аны юйюне алып келгенди: - Мен да бакы бай боллукъма энди! - Деп къууаннганды биягъы. Лейлекни сыннган аягъын, Кеси байлап, Анга кеси къарагъанды, Къанатларын сылагъанды, Тарагъанды. Ачдан ёлтюре эринчек къатынын, Лейлекге къапдыргъанды Ахыр къабынын. Жаз келгенди да, Къаратал чирчик этгенди. Зар киши лейлекни Бахчагъа элтгенди: - Сау этдим, ашатып турдум, Лейлегим, уч хайда, энди! Хакъым ючюн а юйюме Алтын, кюмюш жаудур! - дегенди. Бу жомакъда алп жаш жокъду, Жокъдула ариу къыз, хан да… Зарны жерине да лейлек Юч харбыз урлукъ атханды. Ол зар кишини кечеси, Кюню да бахчада эди, Ол зар кишини акъылы, Эси да ахчада эди. Бахчасына Чыпчыкъ да къондурмагъанды, Къоркъмай, аны бахчасына Аяз да урмагъанды. Харбыз бишер заман Кючден жетгенди. Ол зар киши Къотур эшекчигин жекгенди. Жекгенди да, Харбызын гытысына элтгенди, Гытысыны эшиклерин Къадаууна этгенди. Харбызланы ючюсюн да Бичакъ бла жаргъанды, Жаргъанды да… Агъаргъанды, Кёгергенди, Къызаргъанды. Харбыз ташчыкъла, Бал чибинле болуп, Зууулдагъандыла, Зар кишини, Къырс къатынны да хаман Талагъандыла. Хаман талагъандыла, Халек этгендиле, Экисин да, тулукъланыча, кёпдюрюп Кетгендиле. 2004,сентябрь ТИШХАНЧЫКЪЛА ТУТУШУ Холамдамы эди, Басхандамы, Чегемдеми эди, Малкъардамы? Тейри Бызынгыда эди дейме, Бир къарт кишичик жашап болгъанды Къатынчыгъы бла къыйырда. Бир ингирде: - Ач болгъанма, бийче, Тур да, манга худур кибик этчи, - Дегенди да, тери ийлейим деп, Отжагъагъа жуукъ олтургъанды. - Худур угъай, бишлакъ биширген да Этер эдим, отун жокъду ансы. - Деп, жууап бергенди къатынчыгъ а. Къарт кишичик танг бла тургъанды, Тургъанды да, отуннга баргъанды, Баргъанды да, турукъ аудургъанды, Аудургъанды да, отун этгенди. Сора: - Тейри, кючлдю арыгъанма, - Дегенди ол. Ташха таяннганды. Кюн жылыугъа тынгылай кетгенди да, Теке къалкъыу эте башлагъанды. Къартчыкъ, нек эсе да, тынгысызды, Жукъусу жукъады, нек эсе да. Къулагъына таууш чалына да, Къалкъый бара, уянып къалады. Базыгъыракъ ауаз: - Ма, санга! - деп, - Ма, санга! - деп, алай къычырады. Назик ауазчыгъ а: - Ма, санга да! Ма, санга да! - деп жауап береди.- Тохтап бир тур, мен сени алыкъа Сау дуньягъа кюлкюлюк этерме! Базыкъ ауазлы уа: - Къой, кюлдюрме! - Деп, бютюн да жюрегин жарады. Къарт кишичик тамаша болгъанды: - Бу не сейир-аламат? - дегенди. Ол таш тюбюне да къарагъанды, Къарагъанды ол таш юсюне да. Губуаякъ тюккюч тюбюнде уа Эки тишхан, гёжефлеча, хаман Тутуша тургъанларын кёргенди. Бири арыкъ, зыккыл тишханчыкъды, Семизчикди, добарчыкъ - бири уа. Базыкъ арыкъны тюпге салгъанды. Сора былай айтып къычыргъанды: - Женгдир, женгдир, хорлатхарнма де да! Угъай десенг, халек этерикме! Кёпню кёрген кишичик бютюн да Сейирге, тамашагъа къалгъанды: Арыкъ тишхан - аны тишханыды, Базыкъбел а - бай хоншусуну. Эшекчигин аллына этгенди да, Къарт юйюне ашыгъып келгенди. Келгенди да къатынчыгъына Тишханчыкъла хапарын айтханды. - Кесибиз ачдан ёллюк болсакъ да, Тишханчыкъны ач этмебиз энди, Тап, патчахны чычханчыгъына да Тишханчыгъыбызны тюйдюрмебиз. Унчугъунгдан арпа гюттю эт да, Алай ары сал да къой. Кече уа, Тишханчыгъыбыз келип, ашар да, Къарыу алып барыр тутушха.- Къарт къатынчыкъ, кишичик айтханча, Тишханчыкъгъа гюттючюк этгенди. Ахыр къыстырыгъындан, къызгъанмай, Татлы гюттю биширгенди ол. Къарт кишичик танг бла тургъанды, Танг бла тургъанды къатынчыкъ да. Къарт кишичик, барып, къарагъанды, Барып, къарагъанды къатынчыкъ да. Гюттючюкню, бурхусун да къоймай, Ашап тура эди тишханчыгъ а. Къартчыкъ болмагъанча къууаннганды, Къууаннганды къарт къатынчыгъы да. Экинчи кюн ол эки къартчыкъ да, Не боллукъ эсе да кёрейк деп Кетгендиле, эшекчиклерин да Алларына этип, ашыгъып. Ол кишичик, ол къарт къатынчыкъ да Букъгъандыла тюккюч артына. Бир заманда къычырыкъ чыкъгъанды, Тутуш башланнганды биягъы. Базыкъ тишханчыкъ къыжырагъанды: - Бюгюн, жан аурутмай, тюерикме! Арыкъ чычханчыкъ да къычыргъанды: Хатлама тюерсе, базыкъ, энди!- Назикчик аны жети кере да, Кётюрюп, жерге-жерге ургъанды. - Бир кесек солут, маржа, - дегенди Сора базыкъчыкъ арыкъчыкъгъа. Кёк кырдыкга жатып, экиси да Солугъандыла да: - Айтчы энди, Тенгим, санга не болгъанды бюгюн? - Деп базыкъчыкъ бек сейирсиннгенди. Тенгим, дайым мен къытып тургъанма, Бу не сейир, бу не аламатды?! Сен манга кёз ачдырмайса бюгюн, Тутханым, жыгъылгъаным да тенгди. - Аны, тенгим, не айтыры барды? Сен - бий тишхан, мен - жарлы тишханма. Сен семизсе, мен а арыкъчыкъма, Ач къарын а токъну хорламаз. Къарным тоюп сени бла бюгюн Мен биринчи кере тутушама: Арпа гюттю биширип бергенди Аммачыгъым, къаймакъда басып. - Тейри, арпа гюттю ашасам а, Хорлар эдим гырнау киштикни да! Жаным-тиним, ой, арпа гюттюдю, Юлюшюнгден манга уа бермезменг? Мен урлап-тырнап алай жашайма, Кеслери уа бермейле бурху да. Арпа гюттю ашата турсанг а, Тейри, антлы шуёхунг болурма! - Угъай, тенгим, бераллыкъ тюйюлме, Алайсыз да къолайсыз жашайла. Урлап алаллыкъ тюйюлме, тенгим, Алаллыкъ тюйюлме мен тилеп да. Базыкъ тишханчыкъ сагъыш этгенди, Кёп сагъыш этгенди тишханчыкъ: Ахча келтирип турсам, - дегенди, - Берип турурмуса гюттюнгден? Арыкъ тишхан алай къууаннганды, Къууанмай а аллай насыпха! Къууаннганды жарлы къатынчыкъ да, Жарлы кишичик да алайда. Къатынчыкъ юйге чабып жетгенди, Ун алгъанды бай хоншусундан. Арпа гюттючюкле биширгенди, Биширгенди онбеш гюттючюк. Окъа салып, чарыкъла тикгенди, Къып-къызыл женгил чарыкъчыкъла. Кёлек-кёнчекчикле да тикгенди, Эки къалпакъчыкъ да алагъа. Андан бери базыкъ тишханчыкъ Кюн сайын бир кюмюш келтиреди. Назик тишханчыгъ а базыкъгъа, Жау жагъып, бир гюттючюк береди. Сора, ашап, тоюп, экиси да Эл башы аккун таугъа кетелле. Тутушалла айыу балалача, Гёжефлеча, алай тутушалла. - Къой, хорларыкъ сунуп, бош кюрешме, - Дейди назик тишханчыкъ. Базыгъ а: - Тейри, кётюрюп урсам, чюйнюча, Батдырып къоярма, бош кюрешме! - Керти алай кючлю эсенг, кёрчю, Хайда, аман кесинг, хайда, хайда! - Дейди, къозутады назикчиг а. Базыкъчыкъгъа хорлатмайды энди. Къарт кишичик тирилгенди энди, Семиргенди жауур эшеги да. Ингир сайын тишханчыкълагъа Жомакъ айта, юллесин тартады. Къарт къатынчыкъны да энди жокъду Къайгъысы: жюреги ырахатды. Ингир сайын тишханчыкъланы Кийимчиклерин жамап турады, Жау чыракъчыгъын да жандырып. 1998, январь АХЫРЫ БОЛМАГЪАН ЖОМАКЪ Гумулжук эртте тургъанды, Сора Шаудан суучукъгъа баргъанды, Сора Къол жуугъанды, бет жуугъанды, Сора Гёбелекчик да къуугъанды, Сора Чыкъ тамчыгъа къарагъанды, Сора Мыйыкъчыгъын тарагъанды, Сора Тау кезде кюнню кёргенди, Сора Ол анга салам бергенди, Сора Жагъада жарау этгенди, Сора Юйге отунла элтгенди, Сора Аначыгъы от жакъгъанды, Сора Юч ургъуй гаккы чакъгъанды, Сора Къуймакъчыкъдан бек тойгъанды, Сора Тамблагъа да къойгъанды, Сора Эшекчигине мингенди, Сора Абрек бюрчени женгнгенди, Сора Бир терен къолгъа киргенди, Сора Бир уллу айыу кёргенди, Сора, Къоркъмай, барып, тюбегенди, Сора: - Кел, тутушайыкъ! - дегенди, Сора Айыуну жерге ургъанды, Сора Деу эмегеннге баргъанды, Сора, Тартып, терек къобаргъанды, Сора Эмеген аман къоркъгъанды, Сора Секирип, ёрге къопханды, Сора Гумулжукчукъгъа чапханды, Сора Жыгъылып, эрнин къапханды, Сора Таугъа айланып къачханды, Сора Гумулжук юйге къайтханды, Сора Сютбаш бушто ашагъанды, Сора Юч жёрме да бошагъанды, Сора Эшекчигине миннгенди, Сора Агъач талагъа эннгенди, Сора Нарат терек аудургъанды, Сора Сюйреп, сыртха чыгъаргъанды, Сора Быхчысы бла жаргъанды, Сора Чёгюч, сюрме мажаргъанды, Сора Бийик агъач юй этгенди, Сора Къыз къачырыргъа кетгенди, Сора Ханны къызын урлагъанды, Сора Былай айтып жырлагъанды Сора: - Гумулжук эртте тургъанды, Сора Шаудан суучукъгъа баргъанды, Сора… 2004, ноябрь АРПА ЖАШЧЫКЪ 1 Эртте-эртте, бир элде Жашагъанды бир къартчыкъ. Арбазында, мал болуп, Бир ийнеги, бир къою, Бир танасы бар эди; Дагъы да арбазында: Бир аты, бир эшеги, Бир тайы, бир гылыуу, Бир къадыры бар эди. Андан сора да аны: Балалы киштикчиги, Кючюклю да итчиги; Доппанбаш тауукъчугъу, Зада да хоразчыгъы Бар эди да, бар эди! 2 Къартчыкъ малгъа къарай эди, Кишиу чычхан марай эди. Хоразчыкъ да жарай эди Къызыл кюнню, къызыу кюнню Танг сайын уятыргьа; Итчиги да юре эди, Бёрюлени сюре эди. 3 Бир жол халал къатынчыгъы Эки гюттю биширгенди, Кюлге кёмюп, жаулу гюттю Биширгенди къартчыкъгъа. Къарт кишичик келгенди да, Ийнек саууп келгенди да, Сютню ариу сюзгенди да Олтургъанды жылыугъа. Сора арпа гюттюледен Бирин алып ашагъанды, Жаугъа булгъап, балгъа булгъап Ашагъанды ол къартчыкъ. 4 Аны кёрюп, башха гюттю Элгеннгенди да, къачып Тебрегенди. Эки къарт да Чапхандыла ызындан. Къарт кишичик таякъ алып, Къарт къатынчыкъ таракъ алып, Кишиулары «мияу» эте, Гутчалары «гау-гау!» эте, Чапхандыла, чапхандыла, Къуугъандыла ызындан. Ала - къуууп, гюттю - къачып, Ала - къуууп, гюттю - къачып... Къутулгъанды, Къутулгъанды Гюттю къачып аладан. 5 Къутулгъанды да киргенди, Къууанып алай киргенди, Махтанып алай киргенди Чурукъчуну юйюне. Кёрюп жаулу гюттючюкню, Чурукъчу да, къатыны да, Къызчыгъы да, жашчыгъы да Чапхандыла тутаргъа. Чурукъчучукъ - чурукъ алып, |