Къатынчыгъы - таракъ алып, Къызчыкълары - чёмюч бла, Жашчыкълары - чёгюч бла Къуугъандыла гюттюню. Была - къуууп, гюттю - къачып, Была - къуууп, гюттю - къачып... Къутулгьанды, Къутулгъанды Гюттю къачып быладан. 6 Къутулгъанды да киргенди, Къууанып алай киргенди, Махтанып алай киргенди Базыкъ байны юйюне. Кёрюп жаулу гюттючюкню Бийчени, базыкъ бийни да Аууз суулары келгенди, Сора жаулу гюттючюкню Чапхандыла тутаргьа. Бай ючайры сенек алып, Бийче тюпсюз челек алып, Къарауашы - элек алып, Эки жашы - эшек бла, Эрке къызы - тепшек бла Чапхандала тутаргьа. Ала - къуууп, гюттю - къачып, Ала - къуууп, гюттю - къачып... Къутулгъанды, Къутулгъанды Гюттю къачып аладан. 7 Къутулгъанды да киргенди, Къууанып алай киргенди, Махтанып алай киргенди Патчахны къаласына. Кёрюп жаулу гюттючюкню, Патчах былай буюргъанды: - Тутугъуз да гюттючюкню, Келтиригиз, жау жагъып! Гюттючюкню тутхандыла, Жау да, бал да жакъгъандыла, Сора арпа гюттючюкню Бергендиле патчахха. - Сормай киргенинг ючюн, Ормай киргенинг ючюн, Сени, арпа гюттючюк, Мен ашаргъа керекме! - Мен аш тюйюл - таш кибикме, Таш да тюйюл - жаш кибикме! - Деп, патчахны ургъанды да Алып къойгъанды тишин. Ала - къуууп, гюттю - къачып, Ала - къуууп, гюттю - къачып... Къутулгъанды, Къутулгъанды Арпа жашчыкъ аладан. Къутулгъанды да кетгенди, Арпа башчыгъы бла... Азауда жашайды энди Бал къалашчыгъы бла, Он да жашчыгъы бла. ШАУРДАТЧЫ ТИШХАНЧЫКЪНЫ КЕЛЕЧИГЕ БАРГЪАНЫ Макъа чёгюп тура эди, Макъа кёгюп тура эди, Чёгюп тура, Кёбюп тура Эди бир ёхтем макъа. Тишхан ётюп бара эди, Тишхан кетип бара эди, Ётюп бара, Кетип бара Эди бир чамчы тишхан. Адетдеча, салам берип Бара эди ол тишхан. Ол келечи тишхан эди, Ол Малкъардан чыкъгъан эди, Тишхан эди, Чыкъгъан эди Къарачайгъа, къыз тилей. Макъа чёгюп тура эди, Макъа кёбюп тура эди, Чёгюп тура, Кёбюп тура Эди гынттылы макъа Кесин жарым патчах сунуп Тура эди ол макъа. «Мен антсызма бу оспарны Дыгъылына къатылмасам»,- Дегенди да айланнганды Чамчы тишхан ызына... Макъагъа былай соргъанды, Таягъына таянып, Макъагъа былай соргъанды, Алчи кийип боккасын: Окъа-мокъа-сокъа макъа, Мен къызынгы тилесем, Окъа-мокъа-сокъа макъа, Кюреширменг бермезге?! Алайлай Чамланнганды макъа, Алайлай Чарлагъанды макъа; - Тырнакълы жаныуар! Къуйрукълу жаныуар! Терк къора кёзкюмден, Жиргенчли жаныуар! Уф, тюклю жаныуар! Уф, тишли жаныуар! Сора чыбыкъ алып, Угъай - чычкын алып, Угъай - таякъ алып, Угъай - къазыкъ алып, Базыкъ къазыкъ алып Къууа-сюре Шауурдатчы тишханны Бахсандан Чегемге, Чегемден Холамгъа, Холамдан Бызынгы башына Бызынгы башындан а Уллу Малкъаргьа Аудургъанды макъа, Дейдиле. БАГУШ ХАННЫ КИППЕ-КИРЛИ КЪЫРАЛЫНДА Жети да тауну артында Бир кирли аслан жашагъанды. Ол, къолун-бетин жуумай, Ашын алай ашагъанды. Хан эди кеси да, Бар эди неси да: Бийик тахы, уллу аскери, Къыйырсыз, чексиз - жери. Бар эди алтын къаласы, Эки да сюйген баласы. Жашыны аты Тухур эди, Эсе да, Тыкыр эди. Къызыны аты Буттукъ эди, Эсе да, Буштукъ эди. Кесини аты уа - Баккуш. Угъай! Баккуш угъай, - Багуш. Жауун жауса, аны жаны Тамагъына тыгъылгъанды. Къачама деп Абыннганды, Сюрюннгенди, Жыгъылгъанды. Алай керек эди анга, Киппе-Кирли ханнга! Тишхан аула басып Къала мюйюшлерин, Кюе кесип кийизлерин, Кюйюзлерин. Хан да, къызы да, жашы да, Къатыны, къарауашы да, Мугут этип юслери, Ийис этип кеслери, Кирлеринде бише эдиле, Дагъыда Уллу сёлеше эдиле. «Сапын» дегенни Сатып ие эдиле. «Таракъ» дегенни Таргъа тыя эдиле, Уруп-тюйюп, Кепге жыя эдиле. «Сибиртги» дегеннге уа, Итле кибик юргендиле, Сибиртгисин отха атып, Кесин Сибирьге сюргендиле. Жаныуарла Бу зорлукъдан Безгендиле. Да не этерик эдиле? Тёзгендиле! Жукъ айтханны Талап къойгъанды Багуш хан. Аз жаныуарнымы жойгъанды Багуш хан! Кирли ёзюрлерине Ариу сёлешгенди, Бек кирлилерине Майдалла Юлешгенди. Барын да къаты-къаты Къучакълагъанды, Уппа-чуппа этгенди, Ийнакълагъанды. Жуууннган не болгъанын Унутханды хан. Тёшегине, тешинмей, Жатханды хан. Шимир тону юсюнден, Чирип, тюшгенди. Чабырларын а - Чачылсала, тешгенди. Бир кюн ханны-къызы Тойгъа къуралгъанды. Ол, кюзгюге къарап, Къубулгъанды, Къууаннганды: «Эки кёзюм хикки болуп, Къулакъларым кирден толуп, Юсюм-башым тозурап,- Бир да тоймайма, къарап! Токъсан тогъуз къой багъасы Жыйрыгъымы - минг тамгъасы! Эки женгим сёгюлюп, Гызмаларым тёгюлюп... Менден тапчыкъ болмаз жерде,- Бир кир къапчыкъ болмаз жерде. Ариума бахча гинжиден М-е-е-е-е-е-ен!» Тойгъа-сыйгъа ханны жашы да Тебрегенди, Сымарлана, Махтана, терлегенди: «Мен кимден да кирлиме, Кесимден да кирлиме! Шимир къатып женглерим, Сукъланалла тенглерим! Мени бла эришелле, Озаргъа бош кюрешелле! Той боллугъун билгенме, Кюлге аунап келгенме! Кошт бала да сукъланыр, Аузу ачылып къалыр. Ариума бахча гинжиден Ме-е-е-е-е-ен!» Ханны къатыны Хыштара уа Ашын ёретин ашагъанды. Аны къатында Къарт Къуртха Мёлекге ушагъанды. Къайры болса - ары тюкюргенди, Бурнун, Этеги бла сюртгенди. Жууулмай табакълары, Къашыкълары... Уф! Уф! Уф! Айталмайма андан ары. Бир кюн Суусарчыкъ Сууда жуууннганды, Аны бир жан да кёрмезлик Суннганды. Тилчи Чыкъинжиг’а Кёрюп тургъанды, Ол ханнга баргъанды да, Баш ургъанды. «Былай-былай...» - дегенди да Тил этгенди. Ханны мыртазакъларына Жол юйретгенди. Суусарчыкъны Тутаргъа буюргъанды хан, Тар зинданнга Атаргъа буюргъанды хан. Гитче Суусарчыкъны Тутхандыла да, Элтип, тар зиднданнга Атхандыла да, Эшигине ма былллай кирит Такъгъандыла; Ай балталы къалауур да Салгъандыла. Бу зорлукъну Суу бла Сапын эшитгендиле, Суусарчыкъны Къутхарыр оноу этгендиле: Тёзюмюбюз къалмады энди ханнга! - Дегендиле да,- Бир ачы къапдырайыкъ биз анга! - Дегендиле да, Экиси да Киппе-Кирли Къыралгъа атланнгандыла, Къан къазауатха, Къыраннга атланнгандыла. Багуш ханны аскери Юзмезден аз тюйюл эди, Багуш ханны миннген аты - Пил эди. Багуш хан Ёзюрлерин чакъыртханды, Багуш хан Акерлерин чакъыртханды. Суу бла Сапынны Чекден бери ётдюрмегиз, Тутсагъыз а - мен баргъынчы Ёлтюрмегиз! - Дегенди ол. - Сууну кесим жутдурлукъма Къум аулакъгъа, Сапынны уа тутдурлукъма Тутмакъгъа! - Дегенди ол. Алайлай, «шуу-шуу!» этип, Суу жетгенди, Сапын да бир къалын кёмюк Этгенди. Кёзлерине кирип, аман Ачытханды. Абызырагъандыла Аскер да, Хан да. Сапын кёмюк аланы - Аман хыштараланы Кёзлерине кирип, Алай ачытханды, Алай ачытханды - Ёкюртюп-ёкюртюп, Жилятханды. Сора Сапын бла Суу «Айтхандыла ханнга, Ол Киппе-Кирли аманнга: - Хыштараны, Буштукъну, Тыкырны да ал да, Къуруп кет Бу жерледен артал да! Хан, юйюрюн да алып, къачханды, Алай къачханды,- Къанатлы кибик учханды! Жан-жаныуар бары къууаннгандыла, Сау айны Аяусуз жуууннгандыла. Къаз да, Агъаз да, Кукук да, Уку да, Лячин, Сюлесин да, Жур, Жугъутур да, Къоян, Жубуран да, Биттир, Демметтир да, Къамжакъ, Байрымжакъ да, Къаплан да, Тишхан да, Зурнук, Гумулжук да, Айыу да, Бёрю да, Суусар да- Хар къанатлы, Хар жаныуар да Ашларын, къол-бет жуууп, Ашайдыла энди. Киппе-Кирсиз Къыралда Жашайдыла энди. 1993 ОКЪА БЁРК Узакъдамы, Жууукъдамы, Жашаудамы, Жомакъдамы, Эртте-эртте, бек эртте, Чыпчыкъчыкъ жашап болгъанды, Анасыча, танг эрттен Чорбатдан жырлап болгъанды. Ол жайны бир кюнюнде, Жубана тургъанынлай, Оймакъчыкъ тапды кюлде, Жуууна тургъанынлай. Башына кийди аны, Къууанды, кёлге къарап. Бёркчюгю кюнде жана, Башлады былай жырлап: «Ханны кийиз бёркю, Мени окъа бёркюм! Ханны кийиз бёркю, Мени окъа бёркюм!» Хан анымы эшитир, Хан алаймы элгенир, Къалтырай эринлери: - Ой, бери, бери, бери!.. Тийре хахайдан толду: - Атабыз, о не болду?! - Деп, жетди кичи жашы, Ийнагъы, кёзю-къашы. Ызындан таматасы, Жапсарады атасын: - Ким эсе да, мен аны Ичинде къоймам жанын! Кергичибизге керирме, Бир уруп, минг ёлтюрюрме. ...Терекге ау атдыла да, Чыпчыкъчыкъны тутдула да, Келтире келип, аны Зинданнга къамадыла. - Асмакъгъа ас! - деп ханны Жашлары къадалдыла. - Чыпчыкъгъа тауукъ ёлюм, Ичейим шорпасындан! Алайсыз кенгмез кёлюм!- Деди Хан шапасына. Шапаны жокъ амалы, Жазыкъны бойнун тартды, Билмей эдиле ала Не кюн келлигин артдан. Чыпчыкъчыкъ, къаны бара, Жырлады бютюн жарыкъ: «Аман къанымы кетердинг! Аман къанымы кетердинг!» Хан къычырыкъдан къырады, Шапасын ашыкъдырады. Чыпчыгъ а, тюгю бара: «Аман тюгюмю кетердинг! Аман тюгюмю кетердинг!» - Дейди, ачыудан жара. Чыпчыкъчыкъны къазаннга Атдыла да, ол Ханнга, Сау тийрени сагъайтып, Жырлады, былай айтып: «Сууугъем да, Жылы этдинг! Сууугъем да, Жылы этдинг!» Къан чабып кёзлерине, Шапасын тюеди Хан. Чыпчыкъны сёзлерине Ачыудан кюеди Хан... Жарлы Чыпчыкъчыкъ бишди Алтын табакъгъа тюшдю. Хан аны, жангыз къабып, Эндирди тамагъындан. Жанына тынчлыкъ табып, Къарады табагъына. Шорпадан да уртлады. Къызарып уууртлары: - Арыгъанма, бир кесек Солуюм,- деди,- жатып. Чыпчыкъчыкъ бютюнда бек, Жырлады былай айтып: «Ханны ичинде Уя этдим! Ханны ичинде Уя этдим!» Амалсыз болуп, базыкъ Хан хыны-хуну турду: - Жашларым, бирер къазыкъ Алыгъыз! - деп буюрду.- Кекирсем, чартлап чыгъар, Темирден эди жаны. Хайырсыз къанат къагъар, Сиз къутултмагъыз аны! Хан кекирди, чачыкъды, Чыпчыкъчыкъ чартлап чыкъды. Ой да, бош турама деп, Чыпчыкъны урама деп, Керилип, кичи жашы Сермеген эди атасын? Абзырап, Ханны башын Тешгенди таматасы? «Ханны кюлкюлюк этдим, Жашларын бедишлик этдим! Ханны кюлкюлюк этдим, Жашларын бедишлик этдим!» - Деп, учуп кетди Чыпчыкъ, Ол багыр къанатлычыкъ. 1980 БЮРЧЕ БЛА ГУМУЛЖУК 1 Антлы тенгле - Бюрче бла Гумулжук, Жер-суу кёре, атланнгандыла жолгъа. Бара-бара, бир кёлге чыкъгъандыла. Секиргенди да ётгенди Бюрчечик, Гумулжуг’а кёл ортасына тюшгенди, Кёл ортасына тюшгенди, жилягъанды, Жалыннганды: - Бюрчечик, Айыугъа бар да Бир къыл тиле, мен суудан чыгъарча. 2 Бюрчечик чапханды, жортханды, Айыуну тапханды да айтханды: «Ой, Айыуум, Айыуум, Бир къыл берсенг а манга? Къыл бла шуёхуму Суудан чыгъарлыкъма!» « Бюрче, сен а манга балмы келтиргенсе?» - Дегенди Айыу. 3 Бюрчечик чапханды, жортханды, Бал Четенни тапханды да айтханды: « Бал Четен, Ой, Бал Четен, Бир къашыкъ бал бер манга. Балны Айыугьа берликме, Айыу манга къыл берликди. Къыл бла шуёхуму Суудан чыгьарлыкъма» « Бюрче, сен а мени Къушданмы къоруйса?» - Дегенди Бал Четен. 4 Бюрчечик чапханды, жортханды, Къушну терк тапханды да айтханды: « Ой, Уллу Къуш, Уллу Къуш, Тийме сен Бал Четеннге. Четен манга бал берликди, Балны Айыугьа берликме, Айыу манга къыл берликди, Къыл бла шуёхуму Суудан чыгъарлыкъма!» «Бюрче, сен а манга жюжекми бергенсе?» - Дегенди Къуш. 5 Бюрчечик чапханды, жортханды, Гурт Тауукъну тапханды да айтханды: « Гурт Тауукъ, Ой, Гурт Тауукъ, Жюжекледен бирин бер. Мен аны Къушха берликме, Къуш тиймез Бал Четеннге. Четен манга бал берликди, Балны Айыугьа берликме, Айыу манга къыл берликди, Къыл бла шуёхуму Суудан чыгьарлыкъма!» «Бюрче, сен а манга нартюхмю бергенсе?» - Дегенди Гурт Тауукъ. 6 Бюрчечик чапханды, жортханды, Дууну тапханды да айтханды: «Ой, Толу Дуу, Толу Дуу, Манга уууч нартюх бер. Аны Тауукъгъа берликме, Тауукъ жюжек берликди. Жюжекни Къушха берликме, Къуш тиймез Бал Четеннге. Четен манга бал берликди, Балны Айыугъа берликме, Айыу манга къыл берликди, Къыл бла шуёхуму Суудан чыгъарлыкъма!» «Бюрче, сен а мени Тишханданмы къоруйса?» - Дегенди Дуу. 7 Бюрчечик чапханды, жортханды, Чычханны тапханды да айтханды: «Ой, Тишханчыкъ, Тишханчыкъ, Тийме Дууда нартюхге. Дуу манга нартюх берликди, Аны Тауукъгъа берликме, Тауукъ жюжек берликди, Мен аны Къушха берликме, Къуш тиймез Бал Четеннге, Четен манга бал берликди, Балны Айыугъа берликме, Айыу манга къыл берликди, Къыл бла шуёхуму Суудан чыгъарлыкъма?» «Бюрче сен а мени Киштикденми сакълайса?» - Дегенди Тишхан. 8 Бюрчечик чапханды, жортханды, Киштикни тапханды да айтханды: «Ой, Киштикчик, Киштикчик, Тийме сен Тишханчыкъгъа. Тишхан а Дуугъа кирмез. Дуу манга нартюх берликди, Аны Тауукъгъа берликме, Тауукъ жюжек берликди, Жюжекни Къушха берликме, Къуш тиймез Бал Четеннге. Четен манга бал берликди, Балны Айыугъа берликме, Айыу манга къыл берликди, Къыл бла шуёхуму Суудан чыгъарлыкъма!» «Бюрче, сен а манга сюттямы бергенсе?» - Дегенди Киштик. 9 Бюрчечик чапханды, жортханды, Ийнекни тапханды да айтханды: «Ой, Уммочукъ, Уммочукъ, Бир къашыкъ сют бер манга, Аны Киштикге берликме, Киштик тиймез Тишханнга, Тишхан а Дуугъа кирмез. Дуу манга нартюх берликди, Аны Тауукъгъа берликме, Тауугъ а жюжек берликди, Жюжекни Къушха берликме, Къуш тиймез Бал Четеннге, Четен манга бал берликди, Балны Айыугъа берликме, Айыу манга къыл берликди, Къыл бла шуёхуму Суудан чыгъарлыкъма!» «Бюрче, сен а манга биченми бергенсе?» - Дегенди Ийнек. 10 Бюрчечик чапханды, жортханды, Чалгъычыны тапханды да айтханды: «Ой, Чалгъычы, Чалгъычы, Кырдык берсенг а манга. Аны Ийнекге берликме, Ол манга сюття берликди, Аны Киштикге берликме, Киштик тиймез Тишханнга, Тишхан а Дуугъа кирмез. Дуу манга нартюх берликди, Аны Тауукъгъа берликме, Тауугъ а жюжек берликди, Жюжекни Къушха берликме, Къуш тиймез Бал Четеннге. Четен манга бал берликди, Балны Айыугъа берликме, Айыу манга къыл берликди, Къыл бла шуёхуму Суудан чыгъарлыкъма!» «Бюрче, сен а манга бозамы бергенсе?» - Дегенди Чалгъычы. 11 Бюрчечик чапханды, жортханды, Боза сюзе тургъан Ыннаны тапханды: «Ой, Ынначыкъ, Ынначыкъ, Боза берсенг а манга. Аны чалгъы чала тургъан Чалгъычыгъа берликме. Ол манга кырдык берликди, Аны Ийнекге берликме, Киштик тиймез Тишханнга, Тишхан а Дуугъа кирмез. Дуу манга нартюх берликди, Аны Тауукъгъа берликме, Тауугъ’а жюжек берликди, Жюжекни Къушха берликме. Къуш тиймез Бал Четеннге, Четен манга бал берликди, Балны Айыугъа берликме, Айыу манга къыл берликди, Къыл бла шуёхуму Суудан чыгъарлыкъма!» «Бюрче, сен а манга сууму келтиргенсе?» - Дегенди Ынна. 12 «Къыйынмыды бир челек Суу келтирген Бюрчеге? Челегигиз да къайда?! Черегигиз да къайда?!» - Дегенди да, суу алып келгенди Бюрчечик. Ынна уа боза бергенди, Ол аны Чалгъычыгъа бергенди, Чалгъычы кырдык бергенди, Кырдыкны Уммогъа бергенди, Уммо сюття бергенди, Сюттяны Киштикге бергенди, Киштик Тишханнга тиймезге айтханды, Тишхан Дуугъа кирмезге айтханды, Дуу а нартюх бергенди, Нартюхню Тауукъгъа бергенди, Тауукъ жюжек бергенди, Жюжекни Къушха бергенди, Къуш Бал Четеннге тиймезге айтханды, Бал Четен бал бергенди, Балны Айыугъа бергенди, Айыу къыл бергенди. Бюрче къыл бла шуёхун Суудан чыгъаргъанды. 30 05 88 - 12 03 90 ЗАДА ХОРАЗ БЛА ЧУБУР ТЮЛКЮЧЮК 1 Эртте-эртте Къызгенде Хоразмы жашам эди? Ол къошакълы задачыкъ Кюннгеми ушай эди? Кьып-кьызыл кикириги Алтын тажымы эди? Арбазда къайын быкъы Бийик тахымы эди? Эл кьыйыры агъачда Тюлкюдамы болгъанды? Аны хыйласы тогъуз Тюрлю дамы болгъанды? Башы аман акъылдан Топа-толуму эди? Тауукъ урларгъа андан Уста болурму зди? Жазып, окъуп дерследе Ол къыйналмаймы эди? Нёгер болун терслеге, Билим алмаймы эди? Жохар хораз танг сайын Жырын айтамы эди? Камсык тюлкю танг сайын Уудан къайтамы эди? Хоразны эсчигинде - Тюй бюртюк. Юсчюгюнде Гелефей кёнчекчиги, Къатапа кёлекчиги. Ичинде пура огъу Болгъан агъач героху. Белинде уа - къылычы! Жыр айтханды къычырып: - Кукурий, кукурий-кук! Къоркъакъ тюлкю, къач да букъ! Букъмасанг а - дертим бар, Сопакълар ниетим бар! Кукурйй, кукурий-кук! Энди жокъ санга тауукъ. Алырма да тишлеринги, Ичирирме биляуукъ!.. Ол, кюнлени биринде, Жылтырай-жана кюнде, Мешхут тёбеге чыгъып, Жырлагъанды къычырып: - Ку-ку-рий-кук, мен шахма! Ку-ку-рий-кук, патчахма! Мен ханма, ку-ку-рий-кук! Солтанма, ку-ку-рий-кук! Акъ тауукъчукъларым, Къара тауукъчукъларым, Сары тауукъчукъларым, Къызыл тауукъчукъларым, Жохар тауукъчукъларым, Менден ариу болурму жер юсюнде?! Менден батыр болурму жер жюзюнде?! - Акъ тауукъчукъла, Къара тауукъчукъла да, Сары тауукъчукъла, Къызыл тауукъчукъла да, Къарт тауукъчукъла, Жохар тауукъчукъла да, Жаш тауукъчукъла, Доппанбаш тауукъчукъла да Къанат таууш этгендиле, Чабып-чабып жетгендиле, Ала гюрен тургъандыла, Хоразгъа баш ургъандыла: - Кёз инжибиз, былайда Санга тенг боллукъ къайда?! Бийибиз, тауну, тюзню, Къум аулакъны, тенгизни Къыдырып да чыкъсынла, Сенича не тапсынла! Жюрегибиз, жаныбыз, Патчахыбыз, ханыбыз, Санга тенг боллукъ айда Угъай, кюнде да къайда?! - Дегендиле, Кока сёлешгендиле, Ариу тепсегендиле. Бу сейирге тюлкю къарап болгъанды, Хоразчыкъны кенгден марап болгъанды. Сора, бугъуп, жууугъуракъ келгенди, Лохбай кёрюп къоймазча, сакъ келгенди. - Тюлкю келсе - тюберме, Аслан кибик теберме, Алтын тонун тешип, кесим киерме! Сюйсе бёрю да келсин, Сыдырырма терисин! Жалан этип, къула тюзге иерме! Айыугъа да азыкъ бар - Бир жараулу къазыкъ бар! Тынч турмаса, мен аны да тюерме! - Бийик чалманга къонуп, Къушдан, тюлкюден къоркъуп Турмагъанын билдире: Акъ тауукъчукъларын, Къара тауукъчукъларын, Сары тауукъчукъларын, Къызыл тауукъчукъларын, Жохар таукъчукъларын Къууандыра, кюлдюре, Къубулта да болгъанды. Камсык тюлкю тамашагъа къалгъанды. - Керегинги бермесем, Мен да тюлкю тюйюлме. Этчигингден кёрмесем, Сора мен не тюлкюме?!- Дегенди да тюлкючюк, Тауукъланы, къуш тюгюнлей, чачханды. Ол махтанчакъ хоразчыкъны Таугъа алып къачханды. Ой, алайлай, алайгъа, Къычырыкъгъа хахайгъа Бир мазаллы лохбай чабып жетгенди: - Хап-хап-хап! Юйюгюзге От тюшген кибик, сизге Не болгъанды?! - деп, гузаба этгенди. Тауукъчукъла къанкъылдап, Ауазлары къалтырап, - Ой, ахыбызны алап, Ой, шахыбызны алып, Къачып бара турады, Жет да тала, басхан парий тюлкюню! Келеди да къарады, Тут да тала, гуду-марий тюлкюню! Ой-ой-ой-ой, азыбызыны элтмеди! Ой-ой-ой-ой, тойгъан а бир этмеди! - Дегендиле, бир бек жилягъандыла, Жиляй-жиляй, былай жырлагъандыла: - Жюрегибиз, ханыбыз, Патчахыбыз, ханыбыз, Сенден жигит жокъ эди, Сенден иги жокъ эди! Сенден ариу а жерде Жан туумады ёмюрде. Ой-ой-ой, не этейик, Энди къайры кетейик! Эшигибиз жабылды, Бек къалабыз оюлду. Патчахыбыз къабылдн, Ой, бир аман жоюлду! - Тилинги къапдырмасам, Тюгюнгю бардырмасам, Жеринги тапдырмасам, Бахсан парий тюйюлме мен, хап-хап-хап! Гуду-марий тюлкюме мен, хап-хап-хап! - Дегенди бахсан парий, Бир огъурсуз хырылдап. Сора, чабып кетгенди Тюлкюню ызын ызлап. Лохбай тюлкюню жетип: Къоймадынг да! - дегенди да, Лохбай аллына ётюп: Тоймадынг да! - дегенди да, Тюлкючюкню ургъанды, къапханды, Къычырыкъ этдирип, жилятханды. Сора зада хоразчыкъны сыйыргъанды да, Юйге къайтханды. Къайдханды да ол былай айтханды: |