, 21.11.24
ARAYİGİT-TAU NEWS
    KARA ÇAY NOR MAL КЪАРА ЧАЙ    
Site menu
İZLE (SEARCH)
Site's Own Search:

Loading
BİLDİRİULE
...
Our poll
Rate my site
Total of answers: 3
Statistics

Total online: 1
Guests: 1
Users: 0
Login form
Main » 2010 » December » 18 » Meçilanı Kâzim
7:21 PM
Meçilanı Kâzim

HALQ POETİ

- Zakiy poet erttenlikde kesini, endi barıbıznı da seyir etdirgen, nazmuların jazıp, sora gürbejisine ötüp, temirçi bolup qala edi. 

- Poet Şıqıda, suwnu çeget janı qabırgada kesine gürbeji işlep, temirçilik etip turgandı. Anı gürbeji işlep, temirçilik etip turgandı. Anı gürbejisi ellilerini süygen jerleri bolup, ala arı biçaq ne nal işletgenden sora da, temirçini alamat nazmularına tıñılarga barıp turgandıla.

- Keñ fahmulu adam, Kyazim, köp zat ete bilse da, bek süygen işleri ua nazmuçuluq bla temirçilik edile. Ol bir birge uşamagança körünñen eki işni poet, eki suwnu qoşhança, birge qoşhandı. Anı nazmuları, qamaga qarasawut salgança, tap, tıñılı andan körüne bolurla. Arabça igi oquwlu Kyazim şarq tillerini köbüsün bilgendi. Alay bolsa da, ne kiyimi, ne jaşaw halı bla urunñan tawluladan bir başhalıgı bolmay, malçı, hunaçı jaşagança üyde jaşagandı.

- Şaqını ogarı janındagı kök tawladan kelgen buz kibik suwuq suw, dawur etip, elni janı töşnü enişge, Bızıñı çeregine, aşagıp barganına Kyazim, köp keçelede tıñılay, nazmuların etgendi. Bügün da ol suw, ullu talgır taşlaga tiyip, çimmaq bola, poetni köz allında barıwçusuça, baradı.

Quliylanı Qaysın

Jerini, tilini da jüregi bolup, uzaq jıllanı köp tölülege jol nöger bolgan poetleri har halqnı da bardıla. Bizni milletge allay söz ustası Kyazim bolgandı. Anı poeziyası malqar kulturanı quwançıdı. Hazna qalmay, har bir tawlu, sabiyliginden başlap, Meçiev Kyazimni poeziyasını ot jagasında jılına kelgendi. Men gitçe jaşçıqlay oquna köp tawlu üylede Kyazimni atın, nazmuların da az eşitmegenme. Bir jol baw başında oynay turganımlay, eki qız çelekleri bla suwga bara, anı nazmusun jırlay ozganları andan beri esimden ketmegendi. Qara da tanımagan halqnı arasında Kyazimni belgiligi alay ullu, millletni aña süymekligi allay bir küçlü edi, ol zatha seyir etmey qalırga amal joqdu. Urunñan tawlulanı bizni birinçi nazmuçubuzga hurmetlerin ukrainlı ellileni Taras Şevçenkoga süymeklikleri bla bir da arsarsız teñleşdirirge bolluqdu. Allay namıs söz ustasına – hudojnikge dayım da berilmeydi. Allay namıs söz ustasına – hudojnikge dayım da berilmeydi, allay hurmetni jalan da bir-bir poetle sınaydıla. Anı bla birge Meçiev Kyazim taw tarlarında jazıwsuz, basmasız da jaşagan milletni jazıwçusu bolganın esge alırga kerekdi!

Kyazim ahsaqlay tuwgandı. Ol bir birde nazmusun: «Munu aythan aqsaq Kyazim» degen sözle bla boşawçu edi. Anı da maganası bardı. Tawlu poetni jaşawunda, nazmularında da kereksiz omaqlanıww, mahtanıww bolmagandı. Nazmulada ahsaqlıgını üsünden aythanı da, ol zatha şagatlıq ete, urunñan adamlaga da poetni bütün da juwuq ete edi.

Meçiev Kyazim Dıhtawnu qatında, üyleri kök kırdıklı tawnu qabırgasına jabışdırılgan Şıqı elinde tuwup, anda jaşagandı. Ol elni bir qawum üyleri burunñulu uruş qalalaga uşay edile. Biz alada tawlu hunaçılanı qol qıyınların, ustalıqların da körgenbiz. Alayladan qaragan adamga allay seyir jerle körüne edile, alanı üsünden kereklesiça aytırga meni sözüm jeter desem, ötürük aytırıqma. Jaratılganlı kişi başına çıgalmagan Dıhtawnu tögeregin algan tawlanı başlarına bulutla bla tumanla keziw çırmalıp, birde ala barısı da ömürlük qarla bla qatış bola, ala ketgenden sora ua, kün tiygen töppele tögerekni nasıpça jarıta turgandıla. Şaqını ogarı janındagı kök tawladan kelgen buz kibik suwuq suw, dawur etip, elni janı töşnü enişge, Bızıñı çeregine, aşagıp barganına Kyazim, köp keçelede tıñılay, nazmuların etgendi. Bügün da ol suw, ullu talgır taşlaga tiyip, çimmaq bola, poetni köz allında barıwçusuça, baradı.

Kyazim nazmuların allay jerlede taga başlagandı. Ol nazmulaga malqar literuturanı murdoru bolurga buürulgan edi. Poet Şıqıda, suwnu çeget janı qabırgada kesine gürbeji işlep, temirçilik etip turgandı. Anı gürbeji işlep, temirçilik etip turgandı. Anı gürbejisi ellilerini süygen jerleri bolup, ala arı biçaq ne nal işletgenden sora da, temirçini alamat nazmularına tıñılarga barıp turgandıla, Meçiev Kyazim qallay igi söz nöger, seyirlik haparçıladan biri boluwçusun anı tanıganla entda da eslerinden ketermegendile. Keñ fahmulu adam, Kyazim, köp zat ete bilse da, bek süygen işleri ua nazmuçuluq bla temirçilik edile. Ol bir birge uşamagança körünñen eki işni poet, eki suwnu qoşhança, birge qoşhandı. Anı nazmuları, qamaga qarasawut salgança, tap, tıñılı andan körüne bolurla. Arabça igi oquwlu Kyazim şarq tillerini köbüsün bilgendi. Alay bolsa da, ne kiyimi, ne jaşaw halı bla urunñan tawluladan bir başhalıgı bolmay, malçı, hunaçı jaşagança üyde jaşagandı. Zakiy poet erttenlikde kesini, endi barıbıznı da seyir etdirgen, nazmuların jazıp, sora gürbejisine ötüp, temirçi bolup qala edi. Keisni halqında belgili poet bolganlay, milletini ullu hurmetin sınaganda da, ol halqnı jaşawun bla kesini jaşawun birge sanap, bir zamanda da ullu köllülük etmey turgandı. anıça aqıllı adam bilimini bla fahmusunu kıymatın bilmegendi derge ua qıyındı. Ugay, ol anı bilgendi. Alay igiligini, süydümlülügünü da bir janı – ol kesin kötürmey jaşaganında, mensinmegeninde bolgandı.

Men anı bla jolqgan keziwlerimde, Kyazimni fahmusundan, aqılından qaysı ullu bolganın añılarga qast etip küreşiwçü edim. Alay, tüzün aytayım, ol zat meni qolumdan kelmegendi – fahmu da, aqıl da aña birça çomart berilgen edile. Ol ölüp ketginçinñe jaşawnu çeksiz süyüwünden ayırılmadı. Anı sebepli, tört jıyırma jıl bolganda da, tawlu poet jüreginde künnü jarıgın bla jaşawnu küçüne iynanñanın tas etmegendi.

Kyazimni boynuna bek qıyın borç tüşgen edi – aña qara tanıgan adamı bek az bolgan halqnı literaturasını murdorun salırga törelendi. Ol kesini çıgarmalarında da halqını basması bolmaganı, tawlula jahil bolganlarını tarıgıwwn boş etmegendi. Aña qaramazdan, Kyazim halqıbıznı poeziyasını otun tirgizgen edi. Aña ol oñnu bergen anı aythılıq fahmusu boldu. Nart Sosruq emegenleden otnu urlap, halqına ot tamızıp, gırjın eter, et bişirir amal bergença, Meçiev Kyazim da, quduretden poeziyanı otun alıp, millet literaturabıznı nartı boldu. Biz barıbız da mınça jılnı içinde anı poeziyasını iesi ot jagasında jılınabız. Ol ot jaga jaşawnu bek qıyın künlerinde da suwmay turdu. Puşkin bla Lermontovdan üyrenñenibizça, biz, tawlu poetle, bizni ustazıbız Kyazimden dayım üyrenebiz. Ol bizni millet suratlaw oümubuznu biyik darajaga kötürgendi. Ol anı tarıhlı qıyını, haqı, sıyıdı. Şıqıçı poet halqına, ana tiline da bolmagança ullu igilikge etgendi. Anı kereklisiça tanımagan, bilmegen adamla Kyazimni üsünden jırçıdı dep jazıp turgandıla. Ala jañılgan etgendile. Ol jırçı tüyül, nazmuçu – poet, jazıwçu edi.

Kyazim Oktyabr revolüsiyaga deri oquna jalan fahmusu, nazmuları bla belgili bolup qalmay, batırlıgı – kişiligi bla da bizni tawlada belgili bolgandı. Ol artıqlıqga çıday bilmegendi, zulmuçulaga baş urmagandı. Men bılayda da semirtip aytmayma. Poetni allay adam bolganın tawda qartla entda da unutmagandıla.

Kyazim tüzlüknü izlew bla birge, qorqmawluqnu da bilgen kişi edi. Ol zatnı ua qallay qıyın bolganı belgilidi! Adamla klasslaga bölünñen duniyada fahmu bla qorqmawluq – bir qamanı eki awzuçadıla. Ol zatha Kyazimni jaşawu, çıgarmaları, adam halı da şagat boladıla. Duniyada batırnı qorqmawlugu da boladı. Aña allay adam bolurga tüzlüknü alamat jütü sezgeni, halqga qulluq etmekligi buüradıla. Çınttı poet, hudojnik – halqını jüregi, namısıdı, milletni hallarını, qılıqlarını bek igi şartları anda boladıla, abadan poet ne zamanda da istoriyalı maganalı adam bolup, ullu qıymatlı insanına sanaladı. Allay belgili şartlasız ullu hudojnik bolmaydı. Biz Meçiev Kyazimni jaşawun bla çıgarmaların süzgende da, aqılıbızga bıllay oümla keledile.

Men ogarlaqda Kyazim jaşawunu bek süygenini üsünden boş aytıp ötmegenme. Anı ol süymekligi halqına jetgen qıyınlıqlanı aña teren sezdirip, tınçlıq bermey, jüregin açıwdan, jarsıwdan tolturup, halqını ullu poeti etgendi. Jaşawnu alay süygen poet duniyada jaşawnu buzgan, anı jahanimça qıyın etgen hallaga es burmay qoyallıq tüyül edi, adamlanı injilgenlerine, azaplarına qol bulgap, ne süysegiz da boluguz, men kesim jaşayım ansa dep qoyalmazlıgı belgilidi. Alaysız ol çınttı poet bolalmazına da söz joqdu. Adam jaşawnu ne qadar bek süyse, anı türlenirin, igiden igi bolurun da allay bir izleydi. Jaşawnu süygen insan adamlanı da süymey amalı joqdu. Ol alanı qadarlarına suwuq közden qarap da qoyallıq tüyüldü. Jaşawnu, adamlanı da süygen gumanist Kyazim adamla igi jaşarlarına qast ete edi. Alay ol zamanda igi jaşawnu körürge bolmadı. Anı sebepli taza jürekli poet zamanına qajaw boldu, zulmunu, artıqlıqnı bardırganlaga, alanı qoruwlaganlaga da nalat berdi. Literaturabıznı birinçi belgili çıgarması «Tarıgıw» da alay bla jazılgan edi.

Ol nazmunu qalay tuwganını haparı da bek seyirdi, kesi poema kibikdi. Anı, qısha bolsa da, aytırga tiyişlidi. Kyazimni jaşıraq zamanında, anı kişi elinden bir qartıraq qatın kelip, kesini qıyın jaşawunu, körgen azaplarını haparın aythandı. Juwqları ol qatınnnı eki kere qartlaga erge sathandıla. «Sen meni sınagan qıyınlıqlarımı nazmu etseñ, - degendi ol Kyazimge, - meni kölüme andan ullu asıw bir zat da bolluq tüyüldü.» «Ol tişirıw bizni üyde bir bölek künnü jaşadı, - dewçü edi Kyazim kesi. – Biznikile barıda aña bek igi bolurga küreşip turdula. Men anı mudah közlerine, gırhı qollarına jüregim qıynalıp qaraganım bügünda esimdedi. Anı üsünden nazmu etdim da, ol kesi anı kölünden bildi. Ol meni jırımı bizni üyde jırlagınında ahlularım jilyadıla da, men da çıdayalmadım, alaga qoşuldum. Andan sora men ol jarlı tişirıwga oraq işlep berdim da, anı da, jırımı da alıp eline ketdi. «Tarıgıw» degen nazmu, jır bolup, halqga alay bla jayıldı.» 

Kyazim revolüsioner-marksçı tüyül edi, ol revolüsiyanı jolun tüz añılagandı desek da ters aytırıqbız. Alay poet-demokrat, fahmusunu, aqılını hayırından, ol zamandagı eski Malqarnı jaşawu ters bolganın, alay jaşarga jaramazlıgın añılagandı. Qara halqdan çıqgan adam, Kyazim, urunñanlanı qıynalganların, jarsıwların da bek igi bile edi. Anı çıgarmaları ol zatha şagatdıla. Artıgıraq da «Jaralı jugutur» bla «Buzjigit» degen alamat poemaları – zulmuga, artıqlıqga çamlanıwdula. Tüzün aytsaq, anı alay bolmagan çıgarması joqdu. «Jaralı jugutur» poet kesini qıyınlıqda jaşagan halqını qadarın artıqlıq etgen marawçu Haşimni haparında körgüztedi. Kyazim kesin da, halqın da, jaralı juguturga teñ etip, alay jazadı. Poemada ol zatlanı üsünden aytılganı bolmagança küçlüdü:

Oy, meni jarlı halqım,
Qıyınlıqda turasa.
Sen da bir başha bolmay,
Jaralı jugutursa.
Qurum ojaqlarıñdan
Keçegi qar jawgança,
Jawad qaygı üsüñe,
Seni allah qargagança!

Bu maganasını terenligi, poeziya janından küçlülügü bla seyir etdirgen poemasında Kyazim ustalıqnı bek biyik darajasına jetgendi. Biz anda sıfatlanı, teñleşdiriwleni, uşaşdırıwlanı alamat igiliklerin körebiz. Anı «Buzjigit» degen poeması qaygıdan, jarsıwdan tolu bolsa da, anda da poet jaşawnu bla adamnı küçüne iynanıwwn tas etmegeni tolu sezilip turadı. Bu çıgarmada bir birni süygen qız bla jaş köp azaplıq sınap, ahırında ajımlı joüladıla. Ala artıqlıqga boy salgandan ese, ölümnü saylaydıla. Ol alana horlanñanları ugay, horlanmaganlarıdı. Bek abadan zatlarını birinde da Kyazim kesini teren gumanizmligin - adam uluna süymekligin tolu körgüztgendi. Buzjigitni atası gart usta bılay aytadı:

Bu hıyla köp duniyada
Janña hıyla etmedim,
Kesim jaşasam, barı
Tüp bolsunla demedim.
Bu artıqlıq köp jerde
Bir artıqlıq etmedim,
Qan köp tögülgen jerde
İnsan qanın tökmedim.
Qollarıma, qan ugay,
Tıtırla jagıldıla.
Üylerim şaharımı
Aybatlıgı boldula.

Qart usta duniyada köp qatılıqga, terslikge şagat bola kelgendi. Ol sabiylege, qartlaga, qarıwsuzlaga jilyamuq tökdürgenleni qawumundan bolmaganına, jerni üsünde bir tamıçı adam qan tökmegenine quwanadı, ekinçi nasıpha ua kesini işin, ustalıgın sanaydı. «Üylerim şaharımı aybatlıgı boldula», - dep andan aytadı. Adamnı qol ustalıgı, jürek halallıgı, ogurlulugu aña bek sıylı, ullu zatladan birleridile, ol alanı birinçi nasıpha sanap, künñe bla süymeklikge teñ etedi.

Kyazim istoriyanı köp qıyın sagatlarına şagat bolgandı. Aña halq poetini aqılı bla fahmusu qıyın zamanlanı, ullu işleni maganaların tüz añılarga oñ bere edile. 1914 jılda başlanñan bitewduniya uruşnu, Oktyabr revolüsiyanı, kollektivizasiyanı, Ata jurt uruşnu keziwlerinde da alay bolganın biz arsarsız aytırga erkinbiz. Anı poeziyası, hazna taymay, jaşawga, istoriyaga da kertiley qalganına söz joqdu. Tüzlüknü alay süygen poetge eski duniyanı ot jagasında jılınñan qıyın edi. Ol ot jaganı jılıww asırı az bolganın Kzyaim bek tamam añılagandı, bilgenli. Alay andan jılısın, majalın da qayda tabarga bollugun poet bilmegeni, añılamaganı da işeksizdi. Bir jol Kyazim kesini antça sözlerin aytıp, taymay alaga kertiley qalgandı. Ma ala:

Munu aythan aqsaq Kyazim:
Jetginçinñe maña ölüm,
Qısılgınçı eki közüm,-
Tüzlükge quld meni sözüm!

Kyazimni poeziyası – bizni taw halqıbıznı istoriyasıdı, anı jüregini küçüdü. Allay poet, Sovet vlastnı kelgenine quwanmay, algış etmey amalı joq edi. Anı sebepli ol kesini tamata jaşın Sovet vlast üçün küreşirge grajdan uruşuna jiberip, Muhammat partizan polknu komandiri bolup turup, Dagıstanda jigitça joülgandı. Anı üsünden poet kesini bek igi zatlarından birin – «Jaşıma» degen nazmusun etgendi. Ol çıgarma malqar literaturanı birinçi sovet çıgarması bolup, bizni sovet poeziyabıznı murdorun salgandı.

Kavkaznı ahşı revolüsionerlerini, batırlarını biri bolgan Qalabeklanı Soltanhamitni üsünden Kyazim etgen jırnı haparı da bek seyirdi. Soltanhamit revolüsiyaga deri, abrek bolup, Şıqıga kelip, poetni üyünde qalıp turgandı, ala tatlı şuöhla bolgandıla. S.M. Kirovha Bızıñı tawlarında allay nazmuçu jaşaganın da Soltanhamit aythandı. Dumala elinden çıqgan jigit revolüsioner duşmannı qolundan joülganında, Kirov Terk başında Şıqıga, Kyazim Soltanhamitnıi üsünden jır etsin taw ellege jayılıp, halq jırı bolup qalgandı.

Kyazimni ustalıgı alamat küçlü edi. Ol bügün da bizni seyir etdirip turadı. Anı «Duniya degen alay qıyın, tik joldu» degen 1910 jılda jazılgan nazmusunda bıllay tizginle bardıla:

Duniya degen alay qıyın, tik joldu,
Ol jolda azaplıq kim sınamagand?
Duniya degen alay açı teñizdi,-
Anda kimni kemeleri batmagand?

Kyazim bıllay nazmularında ullu poetlege teñ boladı. Tawlu poetni dagıda bir seyir jeri – ol ne bek qaygılı, açıwlu zatlanı üsünden jaza ese da, anı sözleri ne açı bolsala da, ol bir zamanda da jaşawnu kereksiz zatha sanamaydı, andan qol juwup qoygan adeti joqdu. Kyazim adamlıqga, tüzlükge, kişilikge, alanı joülmazlıqlarına da iynanñanın bir zamanda da tas etmegendi. Biz ogarlaqda aytıp ötgen açı, qaygılı nazmusunda da poet jaşawga iynanñanını üsünden qoymagandı:

Duniya, sen ne açı teñiz eseñ da,
Ata üyübüzge sen barıbıznı.
Dagıda atdan ketgende da, alay ketebiz,
Bileklikleni biz qoldan iymeyin!

Kyazim, ana tilibizni bek küçlü çiginjisi, alıqa bizde kişi allına ötalmagan söz ustasıdı. Ol barıbıznı da ustazıbızdı, anı poeziyası barıbızga da bek boluşhandı. Men kesimi ua aña artıq da ullu borçluga sanayma. Meni zatlarımı oqgan adam Kyazimni maña boluşlugu jetegenin tınç sezerge bolluqdu. Men ol zatdan uyalgannı qoy da, aña quwanñan eteme, anı kesime namısha sanayma, ne üçün deseñ, Kyazimni ullu poetleden – ustazladan – biri bolganına meni işegim joqdu. Ol Lermontov bla, Garsiya Lorka bla birge meni unutulmaz ustazlırımdan biridi. Anı sebepli, 80 jıl bolganında da, Kyazim közlerinde qallay kün jarıgı körünñenin bir zamanda da unutmam. Men anı közlerine süyüp qaray, jılı qolun köp tuthanma, ogurlu awazın eşitgenme. Ol awaz bügün da qulagımda turadı. Anı başı – aqımannı başı, jüregi poetni jüregi edi. Maña Kyazimni üsünden jalan da bir-eki söz bla aytıp qoyarga kerek bolsa – fahmu aqıl der edim. 

Şawdan suwnu tazalıgın bla suwuqlugun sezer üçün, bir urtlap qoysañ da tamadı dep tawda alay aytadıla. Entda da jañıdan Kyazimni ustalıgan qayta, anı jaşlıqnı üsünden etgen jañız bir qısha nazmusun ülgüge keltirip qoyayım:

Jaşlıq, sen – sadaq oq ediñ,
Men seni jiberdim atıp.
Qaysı sırt artına awduñ,
Ne qayaga tiydiñ barıp?
Jaşlıq, bek uşay ediñ jazgı
Jumaruqnu boynuna sen. 
Ne ua ol kesim öltügen
Kiyik bolurmu ediñ sen?

Ol temaga bitew duniyanı poetleri köp jazgandıla, anı üsünden almat igi çıgarma köpdü. Alay Kyazim anı üsünden da kesini jañı sözüp aythandı. Alay eterge jalan da bek ahşı poetleni qollarından keledi.

Kyazimni kesini halqında belgililigine şagatlıq etgen dagıda bir zat aytayım. Uruşnu allında Moskvadan kelgen orus jazıwçula, hudojnikle bla birge men Şıqıga, Kyazimge qonaqga bargan edim. Literatura iñirin etebiz dep, halq klubha jıyılganda, qara da tanımagan qart qatınla bla qart kişile çıgıp, Kyazimni nazmuların kölden oqugan edile. Orus qonaqla, biz bu jolga deri bıllay zat körmegenbiz dep, seyir etgenleri meni esimdedi. Ol Malqarnı ullu poetini sözü halqına qalay juwuq, bagalı bolganını belgisidi. Kyazim tuwgan jeri, halqı bla da bir edi. Ol saw zamanında bizge tawlanı qayalırından biriça körünüwçüsün biz unutmaganbız. Kyazim – anı közlerinde jüz jıl çaqlı zamannı jıltırap turluq tawlarına uşay edi. Bizni tuwgan jeribiz – anı türsünü, halı Kyazimni nazmularında turluqdula. Gumanist-demokrat Kyazim qartlıgında sovet poeti bolup, sovet jazıwçulaga qoşulgan edi. Ol Kavkaznı bek igi poetlerini arasında Leninñe birinçi nazmu etgenleden bolgandı. Anı ol nazmusun endi sabiyle da biledile. Qart tawlu poetni ol çıgarması jañı duniyanı algışlay, halqlanı ullu baçamasına ıspas bergen edi. Ol nazmunu «awar taşha tıyanmagız» degen tizgini halqıbızda nart söz bolup qalgandı. Sovet vlast kelgenden sora Kyazim dagıda bir qawum ahşı nazmu jazgandı. Alada kolhozçulaga, pionerlege, jazıwçulaga, Sovet Askerni adamlarına ol kesini aqıl sözlerin aythandı. Ullu ustazıbıznı ol nazmuları da malqar literaturanı ayırma betlerine kirgendile.
Kyazimni atı halq jigitleni atları bla bir darajada turadı. Anı zaman eski etalmagan çıgarmaları ua aña halqlaga belgili bolurga erkinlik beredile. Ol alay bolur üçün bizge köp iş eterge kerekdi. Kyazim – bizni millet namısıbız, quwançıbızdı, ol bitew Kavkaznı bek ahşı poetlerinden biridi, anı halqla bilirge kerekdile.

Fahmu, zamannı küçlü jellerine kesin eltdirmey, kesine uzaq ömürlüknü aladı. Kyazimni ullu fahmusu da alay etgendi. Anı poeziyasına taw töppeleni başlarında kök jaşnaw da, taza suwnu boynunda tal terekni çaqganı da kirgendile. Kyazim bizni köp qıyınlıq körgen, ömürlede kesini tilin tas etmey jaşagan jigit halqıbıznı bir zamanda da andan ayırılmazlıq jol nögeridi. Anı eski bolmazlıq poeziyasını otuna adamla entda da köp jıllanı jılınırla.
Men bu statyanı Kyazimge etilgen qısha nazmum bla boşarga süeme:

Sen – tawsa, kök terekse.
Jaşawubuzda alay
Dayım da turluqsa sen,
Taw kibik agarganlay.
Tumannı eki jarıp,
Alay turgan qayaça,
Tohtamaganlay arıp,
Bara turgan atlıça.



Views: 986 | Added by: Alan | Tags: Kâzim Meçi halk poeti Meçilanı Kyaz | Rating: 0.0/0
Total comments: 2
2 nogay  
0
" Oy, meni jarlı halqım,
Qıyınlıqda turasa.
Sen da bir başha bolmay,
Jaralı jugutursa.
Qurum ojaqlarıñdan
Keçegi qar jawgança,
Jawad qaygı üsüñe,
Seni allah qargagança! "

Jugutur. Bakara (İynek) sure esime keldi. Örgede Bakara üsünden cazılıptı. Jugutur iynek bolur, ya da tau iynek. Caralı jugutur. Bakara surede bir kaumla karganga da etelle. Karaçay-Malkar ol karganladan bolmazla dep umut eteme.


1 nogay  
0
http://www.elbrusoid.org/content/kuran/p21631.shtml
2 Suwra Baqara - İynek.

Bismillahirrahmanirrahim.

Bu suwraga "İynek" deb atalganına köble seyirsinedile. Alay bolsa da igi añılamay etedile alay. Anı maganası bek terendi, igi sagış etgen adam añılarıqdı anı. Ol haparnı içinde Ullu Allah Kesini qudretin körgüzedi. Anı içinde ölgenleni qalay saw eterine misal bardı. Söz üçün bu suwrada ölgen adamga iynekni bir zatın cetdirgenley, ol saw bolub, beri olturub anı kim öltürgenin aythan, sora ol seyir tülmüdü? Ol zatha küçü cetgen ölgenleni saw eterge da igitda küçü cetedi. Bütün seyiri ol tülmüdü, bir qawumla Quranda nek cazılgandı deb seyirsinsele da. Dagıda anı kibik Allahu Tagalanı aythanın aythanıça etib qoymay, haman sorub turgandıla, Ullu Allah da qıyından-qıyın etib bargandı. Ala haman sorub turganlarında, hazna kişide tabılmagandı, quru öksüzçüklede bolmasa, Ol allay bir iynekge alanı tüzetib bargandı. Alanı da cüreklerine bir ullu baganı salıb ala da ol baganı aythandıla, alaga Anı rahmatı bolub. Sora patçahnı adamları anı bagasınıb, almay qoyarga da az qalgandıla. Alaga ua patçahnı kim öltürgenin amalsız bilirge kerek bolgandı. Anı ua qarnaşından tuwgan birew, ornuna patçah bolur üçün, öltürgendi. Anı ua alaga ölgen saw bolub aythandı, iynekni bir zatı cetgenley.Bu suwraga "İynek" deb atalganına köble seyirsinedile. Alay bolsa da igi añılamay etedile alay. Anı maganası bek terendi, igi sagış etgen adam añılarıqdı anı. Ol haparnı içinde Ullu Allah Kesini qudretin körgüzedi. Anı içinde ölgenleni qalay saw eterine misal bardı. Söz üçün bu suwrada ölgen adamga iynekni bir zatın cetdirgenley, ol saw bolub, beri olturub anı kim öltürgenin aythan, sora ol seyir tülmüdü? Ol zatha küçü cetgen ölgenleni saw eterge da igitda küçü cetedi. Bütün seyiri ol tülmüdü, bir qawumla Quranda nek cazılgandı deb seyirsinsele da. Dagıda anı kibik Allahu Tagalanı aythanın aythanıça etib qoymay, haman sorub turgandıla, Ullu Allah da qıyından-qıyın etib bargandı. Ala haman sorub turganlarında, hazna kişide tabılmagandı, quru öksüzçüklede bolmasa, Ol allay bir iynekge alanı tüzetib bargandı. Alanı da cüreklerine bir ullu baganı salıb ala da ol baganı aythandıla, alaga Anı rahmatı bolub. Sora patçahnı adamları anı bagasınıb, almay qoyarga da az qalgandıla. Alaga ua patçahnı kim öltürgenin amalsız bilirge kerek bolgandı. Anı ua qarnaşından tuwgan birew, ornuna patçah bolur üçün, öltürgendi. Anı ua alaga ölgen saw bolub aythandı, iynekni bir zatı cetgenley.

Bu suwranı birinçi beş ayatı tüz colda kimle bolganların emda alanı sıfatların tizedi. Har bir adam kesin tüz colda barganña sanarga öçdü. Alay bolsa da tüz colda kimledile, kyafırla kimledile, munafiqle - tışları musliman içleri gyawurla - ekibetlile da kimledile. Bu suwranı al canında cıyırma ayat alanı açıqlaydı.


Only registered users can add comments.
[ Registration | Login ]
Balkaria Karachay
NAZMULA








KİTAPLA






Arama
Takvim
«  December 2010  »
SuMoTuWeThFrSa
   1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728293031
Arşiv
Linkler
  • Create a free website
  • AfyonKaraçay - Malkar - Alan
  • Karaçay til bla adabiyatdan
  • krc.wikipedia

    karachay

    zaman

    Gaspıralı - çeviri
    taulit

    http://www.elbrusoid.org Карачаево-балкарский фонд Эльбрусоид(R)

    AS - ALAN

    Karachay

    Site kodu
    ALANLA - TAU NEWS
    Copyright ArayigitTauCorp © 2024
    Powered by uCoz